۸.۲ درصد رشد صنعت در 1402
وزارت صمت راهبرد عملیاتی برای رشد صنعت و صادرات مدنظر دارد
وزارت صمت رشد ارزش افزوده بخش صنعت را ۸.۲ درصد و بخش معدن را ۵ درصد برای سال ۱۴۰۲ در نظر گرفته و برای رسیدن به این اهداف پنج دسته سازکار و تعدادی پروژه تعریف کرده است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای تأمین نیازهای داخلی به کالاهای صنعتی، قابلیت‌های رشته فعالیت‌ها و استان‌ها، ظرفیت‌های خالی تولید (تفاوت سطح تولید از حداکثر سطح تجربه شده طی ۱۰ سال اخیر)، برنامه‌‌ها و پروژه‌های ملی، برنامه‌های رشد و توسعه‌بخشی با لحاظ محدودیت‌های موجود در تأمین نهاده‌ها و زیرساختهای تولید، اقدام به هدفگذاری رشد اقتصادی برای سال جاری کرده است. بر این اساس به طور متوسط رشد ارزش افزوده بخش صنعت ۸.۲ درصد و بخش معدن ۵ درصد برای سال ۱۴۰۲ در نظر گرفته شده است.
این وزارتخانه سازکارهای تولید برای رسیدن به این رشد را نیز اعلام کرده که شامل پنج دسته جریان عمومی تولید، سرمایه‌گذاری، ساختار زنجیره، بهره‌وری و سودآوری است. هر یک از این دسته‌ها شامل چندین سازکار هستند. همچنین برای دستیابی به اهداف تولید، علاوه بر اجرایی شدن این سازکارها، باید الزامات رشد تولید نیز فراهم شوند که مهم‌ترین آن «ثبات» است.
تحریک تقاضا و تأمین مالی جدی
وزارت صمت قرار است افزایش صادرات را از طریق گسترش بسترها و ابزارهای تسویه مبادلات خارجی، ایجاد مراکز تجاری ایران در خارج از کشور، گسترش موافقتنامه‌های اقتصادی بین‌المللی و گسترش ظرفیت‌های آماد بین‌المللی و تأمین مالی خانوار را از طریق تأمین تسهیلات مالی مانند کارت خرید اعتباری یا خریدهای قسطی دنبال کند.
تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی نیز برای دستیابی به اهداف تولید ضروری است. در حال حاضر نظام تأمین مالی کشور با مسائل متعددی مواجه بوده است و تأمین مالی تولید به درستی انجام نمی‌شود. در چنین شرایطی باید برای تأمین سرمایه در گردش تولید از روش‌های نوینی مانند «پرداخت تسهیلات مبتنی بر صورت‌حساب الکترونیکی» و «تأمین مالی زنجیره‌ای» استفاده کرد تا با کمترین تغییر در نظام بانکی، بیشترین منابع در دسترس تولیدکنندگان قرار گیرد. همچنین دسترسی به مواد اولیه به مقدار مورد نیاز در زمان و قیمت مناسب برای تداوم تولید ضروری است. تأمین مواد اولیه ۳ محور اصلی شامل مواد اولیه اساسی (مانند فلزات، مواد پتروشیمی و...)، مواد اولیه وارداتی و توزیع مواد اولیه است.
آخرین مؤلفه در این بخش نیروی انسانی است که وزارت صمت برای دستیابی به اهداف خود، در این بخش هم برنامه‌هایی تعریف کرده است. معمولاً واحدهای تولیدی برای یافتن نیروی انسانی متخصص چالش‌هایی دارند. علاوه بر این، در برخی از مناطق واحدهای تولیدی با مسأله کمبود نیروی کار مواجه شده‌اند. برای کاهش این مسائل باید در ۲ محور اقداماتی انجام شود؛ اول گسترش خدمات کسب‌وکار در خصوص شناسایی و جذب نیروی انسانی و تأمین زیرساختهای سامانه مشاغل و دوم تأمین تسهیلاتی مانند اسکان در جوار شهرک‌های صنعتی و خدمات حمل‌ونقل برای این شهرک‌‌ها است.
لزوم سرمایه‌گذاری بر اساس توازن زنجیره‌های تولید و توازن منطقه‌ای
دسته دوم سازکارها برای رسیدن به رشد صنعتی ۸.۲ درصد مربوط به سرمایه‌گذاری است. مهم‌ترین مؤلفه‌های سرمایه‌گذاری شامل تأمین مالی، زیرساخت‌ها، ماشین‌آلات و تجهیزات، مجوزها و خدمات سرمایه‌گذاری هستند. همچنین گسترش سرمایه‌گذاری باید بر اساس توازن زنجیره‌های تولید و همچنین توازن منطقه‌ای (آمایش سرزمین) انجام شود. برای افزایش سرعت و کیفیت سرمایه‌گذاری لازم است پروژه‌های بزرگی تعریف و اجرایی شوند تا پیشران سرمایه‌گذاری در زنجیره‌های بالادستی و پایین‌دستی باشند. باید تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های کوچک و متوسط از طریق نظام بانکی (بویژه بانک‌های توسعه‌ای) و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ از طریق بازار سرمایه انجام شوند.
مسأله مهم نبود توازن
دسته سوم سازکارها مربوط به ساختار زنجیره است. در برخی از رشته فعالیت‌ها، ساختار زنجیره دچار مسائلی مانند عدم توازن ظرفیت‌ها، توزیع نامتوازن سود و تضاد شدید منافع بین صنایع بالادستی و پایین‌دستی می‌شود. مسائل ساختاری در زنجیره تأمین و ارزش؛ میزان تولید، کیفیت و پایداری تولید را کاهش می‌دهد.
مسائل ساختاری در زنجیره‌ها با روش‌هایی مثل اصلاح ساختار مالکیتی، تقویت مدیریت زنجیره تأمین، تمرکز بر سرمایه‌گذاری در گلوگاه‌ها و توقف یا کاهش سرمایه‌گذاری در حلقه‌های اشباع، تنظیم قواعد یا تسهیل فعالیت‌ها قابل پیشگیری یا درمان هستند.
راهکارهایی برای رشد بهره‌وری
چهارمین دسته از سازکارهای برنامه‌ریزی شده برای رسیدن به اهداف تولیدی، مربوط به بهره‌وری است. بخش قابل‌توجهی از رشد تولید باید از طریق رشد بهره‌وری حاصل شود. برای افزایش بهره‌وری، از یک طرف باید محیط کسب‌وکار بهبود یابد و از طرف دیگر فعالیت‌های داخل کسب‌وکارها نیز با بهره‌وری بالاتری انجام شود.
مهم‌ترین سازکارهایی که باید برای رشد بهره‌وری اصلاح و تقویت شوند شامل رسیدگی به مسائل بنگاه‌ها، ایجاد زیرساختهای مناسب برای فعال‌سازی واحدهای راکد یا زیر ظرفیت، بازسازی و نوسازی واحدهای تولیدی، ساماندهی لکه‌های صنعتی، گسترش و ارتقای خدمات کسب‌وکار، اصلاح قوانین و مقررات و ارتقای سطح مدیریت کسب‌وکارها است.
تنظیم سودآوری اقتصادی
دسته آخر سازکارهای یاد شده مربوط به سودآوری است. درآمدزایی و سودآوری فعالیت‌های اقتصادی، تخصیص منابع و توزیع درآمد را شکل می‌دهد. تخصیص منابع مالی، انسانی، سازمانی و طبیعی در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت تحت‌تأثیر درآمد و سود هستند. ورود منابع مالی به بازارهای غیرمولد (مانند بازارهای سوداگرانه مسکن، ارز و طلا) در کوتاه‌مدت، منابع برای فعالیت‌های مولد را محدود کرده و هزینه‌های تأمین مالی را افزایش می‌دهد و در بلند‌مدت سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد را کاهش می‌دهد.
سودآوری بیش از اندازه در برخی از فعالیت‌های مولد نیز باعث عدم توازن در زنجیره‌های تولید (مانند عدم توازن فعلی در زنجیره‌های فولاد و پتروشیمی) می‌شود.
برای جهت‌گیری و حرکت عوامل اقتصادی در راستای اولویت‌های تولید، باید درآمد و سود فعالیت‌های اقتصادی تنظیم شود. در این راستا باید با استفاده از ابزارهای مالیاتی (بویژه مالیات‌های تنظیمی)، اصلاح ساختار و راهبری حرفه‌ای بازارها، تأمین زیرساخت‌ها و مشوق‌های مناسب، سودآوری فعالیت‌های اقتصادی را در راستای اهداف تولید تنظیم کرد.
وزارت صمت در راستای اجرایی شدن سازکارهای رشد تولید، پروژه‌هایی نیز تعریف کرده که گسترش ابزارهای مالی مبادلات خارجی، ایجاد مراکز تجاری ایران، گسترش موافقتنامه‌های اقتصادی بین‌المللی، گسترش ظرفیت‌های آماد بین‌المللی، راه‌اندازی شبکه هوشمند مبادلات اقساطی (شبکه هما)، راه‌اندازی صندوق ضمانت هوشمند ایرانیان، مقابله با کالاهای قاچاق، تقلبی، زیان‌آور، گسترش تأمین مالی زنجیره‌ای، پرداخت تسهیلات مبتنی بر صورت‌حساب، گسترش صندوق‌های تأمین مالی، گسترش تأمین مالی جمعی، راه‌اندازی صندوق‌های ارزی، تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی و توزیعی، اصلاح ساختار بازار کالاهای منبع پایه، اصلاح ساختار بازار انرژی در بخش صنعت، معدن و تجارت، اصلاح و تکمیل نظام توزیع مواد اولیه، احداث نیروگاه‌های بزرگ اختصاصی صنعت و معدن و گسترش نیروگاه‌های کوچک و... از جمله آنها است.