گزارش «ایران» از آخرین وضعیت یکی از بزرگترین کارخانه‌های کشور
روزهای امیدبخش ماشین‌سازی تبریز، پس از تخلفات دولت دوازدهم
مرجان اسلامی‌فر
روزنامه نگار
ماشین‌سازی تبریز که در دولت روحانی سخت‌ترین و بدترین روزها را به خود دید، از نیمه دوم سال 1400، به تولید پایدار رسیده و از ماه‌های پیش تاکنون هم در حال رکوردزنی‌هایی است که طی 20 سال گذشته، بی‌سابقه بوده است. سال گذشته دومین ماشین‌سازی ایران به جهت قدمت، یک هزار و ۱۴۳ دستگاه تولید کرد و از ابتدای سال‌جاری نیز اعداد تولید این مجموعه رو به افزایش و ثبت رکوردهای جدید است.
شرکت ماشین‌سازی تبریز با بیش از پنجاه سال سابقه تولید انواع ماشین‌های ابزار و ارائه مستمر خدمات پس از فروش در سطح کشور در حال حاضر علاوه بر حضور مؤثر در عرصه تولید و فروش و خدمات پس از فروش و آموزش انواع ماشین‌های CNC به ارائه خدمات تخصصی در رابطه با صنایع زیربنایی و تأمین کلیه ماشین‌آلات و تجهیزات مرتبط از مرحله شناسایی تا تأمین و نصب و راه‌اندازی و خدمات فنی پس از فروش می‌پردازد.
واگذاری 688 میلیارد تومانی
این شرکت که اکنون با سازندگان معتبر بین‌المللی همکاری می‌کند و صادرات هم دارد، در دولت روحانی رو به تعطیلی رفت. ماجرای این امر هم به خصوصی‌سازی شرکت ماشین‌سازی تبریز برمیگردد. میرعلی اشرف عبدالله پوری حسینی، رئیس اسبق سازمان خصوصی‌سازی مدت‌ها به دنبال این بود که شرکت یاد شده را واگذار کند؛ از همین‌رو با تلاش‌های مستمری که انجام داد، توانست یکی از بزرگترین کارخانه‌های ماشین‌سازی کشور را بدون رعایت تشریفات قانونی با مبلغ 688 میلیارد تومان به فردی به نام قربانعلی فرخزاد، واگذار کند. این کارخانه از ابتدای تأسیس زیر نظر سازمان گسترش فعالیت می‌کرد و از سال ۱۳۸۳ در راستای اصل ۴۴ قانون اساسی در لیست شرکت‌های مشمول واگذاری قرار گرفت و طی ۱۴ سال در چند مرحله مورد ارزیابی سازمان خصوصی‌سازی قرار گرفت و 11 بار از طریق انتشار آگهی جهت مزایده آگهی برای واگذاری اعلام شد اما به فروش نرفت، اما ناگهان ظرف دو هفته به فروش رسید، آن هم قسطی و به قیمت‌گذاری سال1394. این اتفاقات در سال 97 رخ داد و پوری حسینی، رئیس اسبق سازمان خصوصی‌سازی تابستان (مردادماه) سال ۹۸ برکنار و دستگیر شد و در نهایت دادگاه کیفری استان تهران، حکمی ۱۵ ساله برای او به اتهام تخلف در واگذاری شرکت‌ها صادر کرد. واگذاری نیشکر هفت‌تپه و ماشین‌سازی تبریز جنجالی‌ترین اقدامات او بود. به اذعان کارشناسان یکی از مهم‌ترین دلایل بازداشت پوری حسینی به حضور ابراهیم رئیسی در ریاست قوه قضائیه برمیگردد؛ او با آمدنش جلوی خیلی از فسادها را گرفت و شرایطی را فراهم کرد که گزارش مدیران متخلف به دستگاه قضا برسد، در گذشته خیلی از گزارش‌ها به سرانجام نمی‌رسید و معمولاً این افراد در دستگاه قضا لابی‌هایی داشتند تا پرونده‌ای علیه‌شان شکل نگیرد. با پالایش دستگاه قضا و شفافیت در این حوزه، خیلی از مدیران متخلف بازداشت و انفصال از خدمت شدند. از زمانی که سازمان خصوصی‌سازی با تخلف، ماشین‌سازی تبریز را به فردی غیراهل و ناآشنا به صنعت واگذار کرد، دوران افول این مجموعه تولیدی شدت بیشتری گرفت. قربانعلی فرخزاد، خریدار ماشین‌سازی تبریز، چند روز (اردیبهشت سال 97) بعد از واگذاری شبهه‌دار در نشست خبری از برنامه‌های خود برای احیای تولید سخن گفت و اظهار داشته بود: «طبق توافقی که در معامله با سازمان خصوصی‌سازی داشتیم کل مبلغ کارخانه ماشین‌سازی تبریز همراه ریخته‌گری و زمین ایل‌گلی تبریز معامله ۷۰۰ میلیارد تومانی بوده که مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان پرداخت شده و الباقی طی پنج سال به صورت سالانه ۱۰۰ میلیارد تومان پرداخت خواهد شد.»
او ادامه داده بود: «پس از تحویل کارخانه ماشین‌سازی و شرکت ریخته‌گری ماشین‌سازی تبریز از سوی سازمان خصوصی‌سازی در اولین روز کاری مبلغ ۷ میلیارد تومان بدهی پاداش پایان کار بازنشسته‌های شرکت را که در مجموع ۱۰۰ نفر بودند پرداخت کردم.»
فرخزاد با بیان اینکه کل بدهی ماشین‌سازی تبریز ۵۰ میلیارد تومان است، گفته بود: «بنده پرداخت بدهی شرکت به ادارات برق، آب و گاز و سایر سازمان‌ها را در برنامه دارم.»
اقدام جدی قانون
تمام صحبت‌های مالک ماشین‌سازی تبریز در حد یک حرف بود و او دیماه سال 97 به اتهام اخلال در نظام ارزی از طریق قاچاق عمده ارز به صورت شبکه‌ای به ۲۰ سال حبس، پرداخت جزای نقدی و ضبط ارزهای مکشوفه، راهی زندان شد. این فرد با عنوان آنکه می‌خواهد واردات ورق استیل و اقلام دیگر انجام دهد، ۴۴۶ میلیون و ۵ هزار و ۳۳۲ دلار ارز گرفت و با تفاوت نرخی که وجود داشت آن ارز را در بازار آزاد فروخت و کارخانه را با مشکلات بیشتری مواجه کرد و در نهایت این امر منجر به تعطیلی کارخانه، کاهش تولید، بیکار شدن کارگران و تعویق حقوق آنها شد. در دوره‌ای که سازمان خصوصی‌سازی، ماشین‌سازی تبریز را به یک دلال ارزی واگذار کرد و این امر مورد انتقاد خیلی‌ها قرار گرفت، حسن روحانی سکوت اختیار کرد و حتی دستور پیگیری این واگذاری را نداد. موافقان این واگذاری عنوان می‌کردند که کارخانه ماشین‌سازی تبریز که در نیمه دوم دهه 1340 شمسی توسط مرحوم مهندس تقی توکلی، از طلایه‌داران صنعت کشور، در منطقه صنعتی غرب تبریز بنیان گذاشته شد با این واگذاری بزودی به چهره درخشانی در عرصه صنعت ایران و خاورمیانه تبدیل خواهد شد. اندر تخلفات دولت گذشته باید عنوان کرد که سازمان خصوصی‌سازی در سال ۹۴ شرکت ماشین‌سازی تبریز را به صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد واگذار کرده بود و سپس از این صندوق وکالت می‌گیرد تا محدودیت‌هایی که در قانون برای خریداران این شرکت تعریف شده، رعایت نشود؛ بر این اساس سازمان خصوصی‌سازی طبق وکالت و به نیابت از صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد، شرکت ماشین‌سازی تبریز را به «قربانعلی فرخزاد» واگذار کرد. با پایان رسیدگی به اتهامات فرخزاد در سال ۹۸ و در زمان ریاست آیت‌الله رئیسی بر قوه قضائیه و محکومیت نامبرده به حبس و رد مال و جریمه، در همان سال آیت‌الله رئیسی از کارخانه ماشین‌سازی تبریز بازدید کرد و با مشاهده وضعیت نابسامان کارخانه، کارگران بیکار شده و چندین ماه حقوق معوق، دستور بررسی سلب مالکیت به علت نداشتن اهلیت و صلاحیت مالک را داد. بر این اساس سازمان خصوصی‌سازی به ناچار این واگذاری را فسخ و دوباره این شرکت را به صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد واگذار کرد. بعد از این مطرح شد که این واگذاری هم قانونی نیست و در نهایت اواخر سال98، هیأت عالی واگذاری تصمیم می‌گیرد که سهام ماشین‌سازی تبریز را به ایدرو (سازمان گسترش و نوسازی صنایع) و در حقیقت به اصلش بازگرداند.
آغاز تحول و رونق
در دولت رئیسی، اتفاقات جدیدی برای شرکت ماشین‌سازی تبریز روی داد و اکنون کارگران ماشین‌سازی از حدود ۸۰۰ نفر در سال ۹۸ به ۲ هزار و ۱۰۰ نفر رسیده است و حقوق عقب‌مانده در کارخانه وجود ندارد. همچنین تولید در حال جان گرفتن و رونق گرفتن است و اکنون این مجموعه تولیدی بدون مشکل می‌تواند انواع ماشین‌افزار، کمپرسورهای صنعتی، پمپ‌های آب، الکتروموتور، لیفتراک، انواع موتورهای دیزلی، ماشین‌آلات نساجی، ماشین‌های تراش، ماشین‌های فرز، ماشین‌های مته، قطعات ریخته و دستگاه‌های سی‌ان‌سی را تولید کند.
18 خردادماه سال‌جاری نیز سید ابراهیم رئیسی در ادامه برنامه‌های دور دوم سفرهای استانی دولت مردمی به استان آذربایجان شرقی، از شرکت ماشین‌سازی تبریز بازدید کرد. رئیس جمهور در جریان بازدید از خط تولید شرکت ماشین‌سازی، در جریان آخرین وضعیت فعالیت و تولیدات این شرکت قرار گرفت و گفت: احیای هر واحد تولیدی و صنعتی به خودی خود کار مهم و خوشحال‌کننده‌ای است، اما احیای کارخانه ماشین‌سازی که نقش مهمی در نوسازی و تجهیز دیگر واحدهای صنعتی و تولیدی دارد، باعث خوشحالی مضاعف است. با احیای کارخانه ماشین‌سازی تبریز علاوه بر تأمین تجهیزات مورد نیاز برای نوسازی و تجهیز دیگر واحدهای صنعتی و تولیدی کشور، حدود 7 هزار و 500 شغل احیا شده است. داوود یعقوبی‌بقا، مدیرعامل گروه ماشین‌سازی تبریز هم در حاشیه سفر رئیس جمهور به استان آذربایجان‌شرقی و بازدید از گروه ماشین‌سازی تبریز با بیان اینکه این شرکت از ۱۰ سال پیش به بخش خصوصی واگذار شده و با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده است، گفت: از سال ۱۳۹۸ که آیت‌الله رئیسی روی کار آمدند، رئیس جمهور از نزدیک به صحبت‌های کارگران و مطالبات آنها گوش داده و بعد از آن دستور بازگشت ساختار مالی و کل سازمان به دولت را داد از آن روز به بعد تولید این شرکت روز به روز افزایش یافت و با تولید یک هزار و ۴۰۰ دستگاه رکورد تولید زد. او خاطرنشان کرد: احیای واحدهای تعطیل و راکد جزو برنامه‌های راهبردی دولت سیزدهم است.