گزارش «ایران اقتصادی» از تداوم تدابیر دولت برای ساماندهی بازار خودرو
خودروسازان عامدانه در سامانه یکپارچه حضور نیافتند
سومین مرحله از فروش خودرو در سامانه یکپارچه آغاز شد و تا 27 مهرماه هم ادامه خواهد داشت. اما در این مرحله و برای دومین بار ایران خودرو و گروه بهمن، محصولات خود را عرضه نکردند. سایپا نیز از این قافله عقب نماند و محصولات خود را در سامانه یکپارچه نیاورد. این در حالی است که 24 مهرماه مدیرعامل سایپا وعده داده بود که محصولات اطلس و سهند در سامانه یکپارچه خودرو عرضه خواهد شد.
در حال حاضر در سومین مرحله از فروش خودرو در سامانه یکپارچه؛ همان سامانه‌ای که توانست از التهابات بازار خودرو بکاهد، 9 خودرو از سوی مونتاژکاران (مجموعه‌های کرمان موتور، مدیران خودرو، صنایع خودروسازی ایلیا و سانیار موتور) عرضه شده است.
این خودروها در شرایطی عرضه شده که مونتاژکاران خارج از سامانه یکپارچه، نسبت به فروش خودروهای خود به صورت قسطی و با کمترین سود اقدام می‌کردند و حتی قیمت برخی از این خودروها در بازار، ارزان‌تر از کارخانه، شده است. بدین دلیل قابل پیش‌بینی است که استقبالی از خرید خودروهای عرضه شده در سامانه یکپارچه صورت نگیرد. تحلیل‌های متعددی درباره عدم حضور خودروسازان و گروه بهمن در سامانه یکپارچه مطرح است ولی فضای کلی این است که این گروه می‌خواهد عطش خرید مردم را حفظ کند ودر نهایت رسیدن به خودرو را سهل الوصول نکند. چرا که خرید خودرو با شرایط راحت، می‌تواند منجر به ریزش دوباره قیمت‌ها شود. در این میان چند سؤال مطرح است.
پرسش‌های در انتظار پاسخ
اگر قرار بود فروش خودرو از طریق بورس کالا باشد، آیا باز هم گروه بهمن و ایران خودرو از عرضه خودرو به مردم امتناع می‌کردند؟
در مرحله دوم فروش خودرو در سامانه یکپارچه دیدیم که ایران خودرو و گروه بهمن مشارکت نداشتند اما وقتی پای بورس کالا به میان آمد، ایران خودرو برای فروش محصولات خود اعلام آمادگی کرد. گروه بهمن هم پا را فراتر گذاشت و اعلام کرد که می‌خواهد 600 دستگاه دیگنیتی پرستیژ را در بورس کالا به فروش برساند؛در نهایت هم دیدیم که شورای رقابت روبه‌روی گروه بهمن ایستاد و اجازه نداد این مونتاژکار بازار خودرو را بهم بریزد.
قرار بود تولید روزانه خودروسازان افزایش پیدا کند و هدف‌گذاری برای سال‌جاری تولید یک میلیون و 800 هزار دستگاه خودرو بود، بر این اساس چگونه ایران خودرو با یک مرحله فروش در سامانه یکپارچه (مرحله اول)، دیگر امکان ثبت نام جدید ندارد؟
ایران خودرو بر اساس مستندات کدال، بخش قابل توجهی از محصولات تولید شده خود را عرضه نکرده است و همین امر باعث بدعهدی این مجموعه به مردم شده است. شاید این امر یک بهانه باشد تا عدم حضور در سامانه یکپارچه توجیه شود.
خیلی از افرادی که برای شاهین اتوماتیک ثبت نام کرده بودند، در زمان واریز وجه به دلیل قیمت بالای آن انصراف دادند و از سوی مدیرعامل سایپا وعده داد که محصولات جدید را در سامانه عرضه خواهد کرد، اما اکنون چه اتفاقی افتاد که این خودروساز، محصولات خود را در سامانه یکپارچه عرضه نمی‌کند؟
دستاویز برای افزایش قیمت و گرفتن تسهیلات
مدیرعامل سایپا گفته است که بیش از 430 هزار نفر برای خودروی شاهین در طرح دوم سامانه یکپارچه ثبت نام کرده است؛اما مطرح نکرد که بعد از اعلام قیمت شاهین اتوماتیک چه تعداد منصرف شدند یا پول واریز نکردند.
به نظر می‌رسد با اتفاقات افتاده و احتکاری که ثابت شد، ایران خودرو، سایپا و گروه بهمن به دنبال افزایش قیمت محصولات خود در بازار هستند و همچنین می‌خواهند فشارها را به شورای رقابت بیشتر کنند. برخی دیگر هم رفتار خودروسازان و مونتاژکاران را هیاهو برای گرفتن تسهیلات (دریافت ارز) و امکانات بیشتر می‌دانند و اعتقاد دارند که سیاستگذاران نباید در برابر آنها کوتاه بیایند.
استراتژی فر ار به جلو
طی یک‌ماه اخیربه شکل‌های مختلف، ماهیت سامانه یکپارچه خودرو زیر سؤال رفت و خودروسازان به نحوی فضاسازی کردند که این سامانه کارایی ندارد و البته پیشنهاد دادند که به صورت مستقیم یا از طریق بورس کالا، فروش خودرو را ادامه دهند. ولی به اذعان شورای رقابت و فعالان بازار خودرو، هنوز شرایط برای فروش خودرو از سوی خودروسازان مهیا نیست، چرا که هنوز عرضه و تقاضا برابر نیست و همچنان بازار تشنه خودرو است. سعید مؤتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه داران خودرو می‌گوید: مهم‌ترین دلیلی که باعث شده بازار خودرو بهم بریزد و قیمت‌ها در مسیر افزایش باشد، عرضه قطره چکانی خودرو است. منوچهر منطقی، معاون حمل و نقل وزارت صمت نیز در این خصوص می‌گوید: در عرضه‌های قبلی فرایند نوبت‌دهی توسط سامانه انجام می‌شد و بقیه کار‌ها توسط خودروساز صورت می‌گرفت، اما از این پس تمام این کار‌ها در سامانه یکپارچه توسط خودروساز انجام می‌شود و سامانه یکپارچه صرفاً نظارت بر شیوه عرضه را برعهده خواهد داشت. همین تفاوت‌ها باعث می‌شود بازگشایی سامانه یکپارچه خودرو نسبت به مراحل قبلی تفاوت‌های جزئی داشته باشد.
ضوابط قابل توجه
به هر ترتیب سامانه یکپارچه فروش خودرو برای سه گروه از متقاضیان بازگشایی شده است. طبق اطلاعیه‌ای که عصر دوشنبه ۲۴ مهر در سامانه یکپارچه قرار گرفت، جمعیت هدف نخست این مرحله آن دسته از متقاضیانی هستند که در ادوار گذشته محصولی از مونتاژکاران حاضر در طرح انتخاب کردند و حالا دنبال تغییر گزینه انتخابی هستند. تبصره مهم، اما این است که اگر متقاضی از سوی همین شرکت‌ها دعوتنامه دریافت کرده، دیگر امکان تغییر محصول ندارد. سامانه یکپارچه فروش خودرو در قدم بعدی در دسترس متقاضیانی قرار گرفته، که درجریان دور دوم یعنی اردیبهشت امسال مرحله ثبت‌نام در سامانه را پشت‌سر گذاشتند، اما تا الان انتخابی نداشتند و محصولی به آنها تعلق نگرفته است. آخرین گروه هم متقاضیان جدیدی هستند که تا الان مراحل ثبت‌نام را طی نکردند. وزارت صمت برای تشویق متقاضیان جدید بابت ثبت‌نام در سامانه، از شروطی مثل افتتاح حساب وکالتی و واریز پول به حساب وکالتی صرف‌نظر کرده، اما نکته مهم این است که ظرفیت قابل عرضه به این دسته از متقاضیان بعد از تعیین‌تکلیف متقاضیان گروه اول و دوم مشخص می‌شود.
پیشتازی برخی مونتاژکاران
سامانه یکپارچه فروش خودروهای داخلی با عرضه ۹ محصول مختلف از چهار مونتاژکار بازگشایی شده است. از بین این ۹ محصول، دایون Y7 و تیگارد X35 برای نخستین بار عرضه می‌شوند و شورای رقابت اخیراً تکلیف قیمت آنها را مشخص کرده است.قیمت دایون Y7 در کارخانه یک میلیارد و ۶۰۶ میلیون تومان اعلام شده و خرید تیگارد X35 یک میلیارد و ۲۴۰ میلیون تومان خرج برمی‌دارد. مدل‌هایی که هنوز پای آنها به بازار آزاد باز نشده است. اما این وسط دوتا از مدل‌های عرضه‌شده در بستر سامانه یکپارچه در بازار آزاد با قیمت کمتری خریدوفروش می‌شوند.
اولی ام‌وی‌ام X55 پرو مدیران‌خودرو است و دومی جک J4 کرمان‌موتور. قیمت ام‌وی‌ام X55 پرو در بازار آزاد حدود ۲۰ میلیون تومان کمتر از قیمت کارخانه است و جک J4 کرمان‌موتور در بازار آزاد حول‌وحوش ۲۶ میلیون تومان کمتر از نرخ مصوب کارخانه است.
فونیکس FX و چری آریزوشش، دیگر محصولات مدیران‌خودرو در این مرحله به‌حساب می‌آیند که حاشیه سود خرید آنها به‌ترتیب حدود ۷۵ میلیون تومان و ۱۴۱ میلیون تومان تخمین زده می‌شود. جک S3 یکی دیگر از مدل‌های عرضه‌شده توسط کرمان‌موتور است که در سامانه یکپارچه تقریباً ۶۰ میلیون زیر قیمت بازار آزاد فروخته می‌شود. تفاوت قیمت جک S5 در کارخانه و بازار کمی بیش از ۸۳ میلیون تومان است و خریداران J7 از سامانه یکپارچه حدود ۳۶۸ میلیون تومان کمتر از بازار آزاد هزینه می‌کنند. حال باید دید که تا روز پنجشنبه (27 مهرماه)چه تعداد افراد برای خودروهای عرضه شده در سامانه یکپارچه، تقاضای خود را ثبت می‌کنند.