مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌وگو با «ایران اقتصادی» مطرح کرد
تولید قطعی 13٫5 میلیون تن گندم
نیاز سالانه کشور به گندم 12٫5 میلیون تن و تأمین ذخایر استراتژیک 1٫5 میلیون تن است که در مجموع 14 میلیون تن نیاز کشور به گندم را شامل می‌شود یکی از شاخصه‌های مهم تولید گندم در سال زراعی جاری، بالا رفتن کیفیت گندم و میزان پروتئین این محصول است
افزایش تولید و ارتقای کیفیت گندم در دو سال گذشته را باید یکی از دستاوردهای مهم دولت در حوزه امنیت غذایی و تأمین کالاهای استراتژیک قلمداد کرد که منجر به کاهش ۷۰ درصدی واردات گندم و خودکفایی در تأمین آرد خبازی شد. در حالی که سال گذشته پیش‌بینی شده بود میزان خرید تضمینی گندم سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ حدود ۸ میلیون تن باشد، اما آمار خرید تضمینی گندم از سوی دولت به ۱۰ میلیون و ۳۵۷ هزار تن رسید.
دولت در دو سال گذشته با درنظر گرفتن تمهیداتی از جمله تعیین نرخ مناسب خرید تضمینی گندم، اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها، تأمین کود و توزیع بذرهای اصلاح شده و پرداخت به‌موقع مطالبات توانست برای دومین سال متوالی افزایش خرید تضمینی گندم را رقم بزند. به اعتقاد کارشناسان یکی از عواملی که باعث شد امسال خرید تضمینی گندم از ۱۰ میلیون تن عبور کند تعیین مناسب نرخ خرید تضمینی و اعلام به‌موقع آن بود که باعث شد کشاورزان اشتیاق بیشتری به تولید داشته باشند و گندم تولیدی خود را به سیلوهای دولتی تحویل دهند. کشاورزان در سال‌های گذشته تجربه تلخ پایین بودن خرید تضمینی را تجربه کرده بودند و همین مسأله منجر به از دست رفتن خودکفایی در تولید گندم و کاهش میزان خرید تضمینی بود به طوری‌که سال ۱۴۰۰ کل خرید تضمینی گندم به چهار میلیون و 500 هزار تن و سال 1401 به هفت میلیون و 500 هزار تن رسید ضمن اینکه بخش زیادی از تولید کشور به خارج از مرزها نیز قاچاق می‌شد.
یکی دیگر از مهم‌ترین اقدامات دولت در افزایش انگیزه کشاورزان برای تولید گندم، پرداخت مطالبات‌شان علی‌رغم اشکال تراشی برخی از نمایندگان مجلس برای درنظر گرفتن ردیف بودجه برای پرداخت بدهی دولت به گندمکاران بود. دولت در چنین شرایطی با واریز ۳۵ هزار میلیارد تومان در پایان مهرماه در مجموع ۱۵۶ هزار میلیارد تومان بابت تمام مبلغ گندم خریداری شده از کشاورزان در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ پرداخت کرد.
دولت تا اواسط شهریورماه ۱۰۵ هزار میلیارد تومان از مطالبات گندمکاران را واریز کرده بود و ۵۲ هزار میلیارد تومان باقی‌مانده را هم به‌تدریج تا پایان مهرماه پرداخت کرد. در شرایطی که در سال گذشته مبلغ خرید تضمینی گندم حدود ۸۴ هزار میلیارد تومان و در دو سال قبل ۲۳ هزار میلیارد تومان بود.
نیاز کشور به گندم سالانه ۱۲ میلیون تن است که شامل ۱۰.۵ میلیون تن نیاز خبازی‌ها و یک و نیم میلیون تن نیاز صنف و صنعت است. خوشبختانه امسال با حمایت دولت و پشتکار کشاورزان در تأمین گندم مورد نیاز نانوایی‌ها به خودکفایی رسیده‌ایم و برنامه‌ریزی برای تولید حداقل 14 میلیون تن گندم در کشور برای سال آینده انجام گرفته است.
برای توضیح بیشتر درباره تولید و خرید گندم با سهراب سهرابی مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی گفت‌و‌گویی داشته‌ایم که در ادامه آمده است.
میزان خرید تضمینی گندم در سال زراعی 1402-1401 توسط دولت چقدر بود؟
طبق آخرین گزارش‌های دریافت شده میزان خرید تضمینی گندم 10 میلیون و 357 هزار تن بوده است که نسبت به سال گذشته 44 درصد و نسبت به دو سال قبل 128 درصد رشد را نشان می‌دهد. امسال میزان قطعی تولید گندم 13 میلیون و 500 هزار تن در کل کشور بود اما سال قبل میزان تولید به 11 میلیون و 500 هزار تن رسیده بود.
بر اساس گزارش فائو میزان تولید گندم در جهان 776 میلیون تن است و ایران با تولید 13 و نیم میلیون تن گندم در رتبه سیزدهمین کشور تولیدکننده قرار دارد. این درحالی است که میزان تولید گندم در دنیا نسبت به سال گذشته 3 درصد کاهش پیدا کرده اما تولید در ایران رو به افزایش است.
5 استان برتر در تولید گندم به ترتیب خوزستان با یک میلیون و 720 هزار تن، کردستان با یک میلیون و 152 هزار تن، فارس با یک میلیون تن، کرمانشاه 806 هزار تن و آذربایجان‌غربی با 682 هزار و 928 تن بودند. امسال میزان خرید تضمینی گندم در همه استان‌ها با افزایش همراه بود و فقط استان گلستان به دلیل کاهش شدید بارندگی که در 50 سال گذشته بی‌سابقه بود، با کاهش تولید همراه بوده است.
خرید تضمینی گندم از سال 1368 آغاز شد و تاکنون 34 سال از زمان آغاز خرید تضمینی گندم می‌گذرد اما تنها در طی 8 سال تولید گندم به بیش از 10 میلیون تن رسید. امسال هم میزان خرید تضمینی از مرز 10 میلیون تن عبور کرد اما تفاوت آن با سال‌های قبل در این بود که در سال‌جاری سطح زیرکشت ما در مقایسه با آن 8 سال کمتر ولی میزان تولید بیشتر بود.
خوشبختانه ما در سال 1402 با کمک کشاورزان گندم مورد نیاز برای خبازی‌ها را به طور کامل تأمین کردیم و درصدد هستیم در سال‌های بعد به‌طور کامل در تولید گندم به خودکفایی برسیم.
چرا علی‌رغم کاهش بارندگی و عدم افزایش سطح کشت گندم، میزان خرید تضمینی رشد پیدا کرده است؟
سطح زیرکشت گندم آبی در سال قبل یک میلیون و 990 هزار هکتار و سطح زیرکشت گندم دیم سه میلیون و 950 هزار هکتار بود که نسبت به سال قبل هیچ تغییری نکرده است. مجموع میزان بارندگی سال آبی هم از مهرماه سال قبل تا 31 شهریورماه امسال 190 میلیمتر بود که در قیاس با بلندمدت 20 درصد کاهش داشته است، اما در این شرایط رشد 44 درصدی تولید گندم را داشتیم. این افزایش میزان تولید دلایل متعددی داشته است از جمله اینکه ما در سال زراعی 1402-1401 در تهیه، تدارک و مصرف کودهای شیمیایی وضعیت بهتری داشتیم و کشاورزان توانستند مصرف متعادل‌تری در استفاده از کود داشته باشند.
اقدام مؤثر دیگر در رشد تولید تعیین نرخ منطقی و مناسب خرید تضمینی گندم در قیاس با سایر محصولات رقیب بود و باعث افزایش انگیزه و ترغیب کشاورزان در فروش محصول‌شان به دولت شد. علاوه بر موارد مذکور طرح جهش تولید در دیمزارها که طرح مشترک بین وزارت جهاد کشاورزی و ستاد اجرایی فرمان امام خمینی(ره) بود، حمایت ویژه‌ای به کشاورزان دیم‌کار در 402 میلیون هکتار زمین کرد. این طرح شامل حمایت‌های بیمه‌ای نیز بود که بخشی از سهم بیمه کشاورزان توسط ستاد اجرایی امام (ره) پرداخت شد. علاوه براین تهیه و توزیع رایگان کود بذرمال، کودهای ریزمغذی، مدیریت آفات و بیماری‌ها، ارائه آموزش به کشاورزان و توصیه‌های فنی به آنان نیز انجام گرفت.
همچنین از محل اعتبارات طرح جهش در دیمزارها تخصیص تسهیلات با نرخ 4 درصد برای خرید ادوات دنباله‌بند مانند ماشین‌های سمپاشی مخصوص دیمزارها در اختیار کشاورزان قرار گرفت. در طرح جهش تولید در دیمزارها توزیع مناسب بذرهای اصلاح شده و لیبل‌دار در بین کشاورزان و توسعه کشت مکانیزه، گسترش مبارزه با آفات در سطوح مختلف، توسعه و ساماندهی سامانه‌های آبیاری نیز از دیگر اقدامات وزارت جهاد کشاورزی بوده است. مجموع این عوامل باعث شد تا میزان تولید گندم افزایش پیدا کند.
آیا علاوه بر افزایش کمیت، کیفیت گندم‌های تولید شده نیز ارتقا داشته است؟
در تولید گندم علاوه بر افزایش کمیت، کیفیت محصول نیز ارتقا پیدا کرد. یکی از شاخصه‌های مهم در تولید گندم در سال‌جاری بالا رفتن کیفیت فیزیکی گندم بود به طوری‌که رطوبت نسبی گندم به کمتر از 9 درصد رسید درحالی‌که سال‌های قبل رطوبت گندم 10 تا 9.5 درصد بود. این درحالی است که رطوبت بالا فرآوری گندم را پایین می‌آورد و باعث کپک زدن گندم در انبارها می‌شود.
از سوی دیگر گندم‌های امسال دارای میزان کمتری از دانه‌های شکسته یا چروکیده بودند و تنها یک درصد از میزان گندم‌های خریداری شده دچار چنین ویژگی بودند. دانه‌های خریداری شده گندم در سال‌جاری سالم‌تر و تمیزتر نسبت به سال‌های قبل بودند.
از دیگر شاخص‌های کیفی گندم‌های تولید شده میزان پروتئین آنهاست که از 12 درصد عبور کرد و میزان گلوتن مرطوب گندم را بالا برد.
مهم‌ترین اقدامات وزارت جهاد کشاورزی برای سال زراعی جدید در راستای افزایش گندم چیست؟
بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته بیش از 446 هزار تن بذر اصلاح شده برای کشت گندم دیم و آبی تهیه شده است که در حال بوجاری، ضدعفونی و توزیع آنها در بین کشاورزان هستیم. همچنین تدارک‌های لازم برای تهیه کودهای ازته، فسفاته و پتاسه انجام گرفته که با استقبال کشاورزان نیز روبه‌رو شده است. ضمن اینکه ماشین‌آلات و ادوات دنباله‌بند نیز برای کشاورزان آماده شده است و کشاورزان می‌توانند برای تهیه آنها به ادارات جهاد کشاورزی در استان‌ها مراجعه کنند.
عملیات کشت در سال زراعی جدید در چند هکتار آغاز شده است؟
از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون بیش از یک میلیون و 800 هزار هکتار کشت گندم صورت گرفته که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 80 درصد به لحاظ تاریخ کشت جلو افتاده و این امر از نظر اصول فنی کاشت، اتفاق خوبی است. عملیات کشت گندم در اقلیم های سرد و در استان هایی مانند آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، زنجان، قزوین، کردستان، مرکزی، خراسان شمالی، همدان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویر احمد، خراسان رضوی و ... آغاز شده و تا پایان آذرماه در دیگر استان ها ادامه خواهد داشت. ضمن اینکه انتظار می‌رود در پاییز و زمستان بارش‌های خوبی هم در کشور داشته باشیم.
وزارت جهاد کشاورزی چه اقداماتی را برای حمایت و پشتیبانی از گندمکاران انجام داده است؟
اقدامات اولیه برای آموزش کشاورزان در جهت مصرف کودهای شیمیایی و استفاده از دستگاه‌های کارنده و خطی کارها انجام گرفته است. سازمان‌ها و ادارات جهاد کشاورزی در استان‌ها هم آمادگی کامل را برای در اختیار گذاشتن دستگاه‌ها و کودهای شیمیایی به کشاورزان دارند.
طرح ملی پایداری تولید گندم در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
طرح ملی پایداری تولید گندم را آماده کرده و به وزارت جهاد کشاورزی داده‌ایم و به دنبال گرفتن ردیف بودجه برای این طرح هستیم. در صورت اجرای این طرح تا سال 1410 ایران برای همیشه در تولید گندم به خودکفایی می‌رسد.
تعیین نرخ خرید تضمینی گندم برای سال جدید زراعی به کجا رسیده است؟
جلسات شورای قیمت‌گذاری برگزار شده است و ما به طور قطع افزایش قیمت خرید گندم را خواهیم داشت اما رقم نهایی باید توسط وزیر جهاد کشاورزی به صورت رسمی ابلاغ شود.