رئیس دبیرخانه مشاغل خانگی در گفتوگو با «ایران اقتصادی» خبر داد
ایجاد 268 هزار شغل خانگی در دولت سیزدهم
فرزانه پیری
خبرنگار
دولت سیزدهم به مشاغل خانگی به‌عنوان یک شغل خودکفا با کمترین هزینه ایجاد، نگاه ویژی دارد به‌گونه‌ای که آمارها نشانگر اهتمام این دولت به سهم مشاغل خانگی در اقتصاد کشور است.
آخرین آمارها از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخصوص مشاغل خانگی گویای ایجاد 267 هزار و 931 شغل در حوزه مشاغل خانگی است.
یکی از راهکارهای مردمی‌سازی اقتصاد اهتمام به مشاغل خانگی و کسب و کارهای خرد است که مشارکت مردم را به تصویر می‌شود.
مشاغل خانگی دارای مزیت‌های مختلفی است که مهم‌ترین آن درآمد پایدار و امرار معاش برای خانوارها با صرف کمترین هزینه است ضمن اینکه در کاهش نرخ بیکاری و افزایش آمار اشتغال نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
خانوارهایی که در منازل و محل سکونت با مشارکت سایر اعضای خانواده اقدام به راه‌اندازی کسب و کارهای خرد می‌کنند و ارزش افزوده آن به‌نفع تمام اعضای خانواده و به‌الطبع به نفع اقتصاد جامعه است.
مشاغل خانگی نه‌تنها منجر به انتقال دانش و کسب و کار به سایر اعضای خانواده و اطرافیان می‌شود بلکه مقرون به‌صرفه است و از صفر تا صد تولید تا عرضه محصول مدیریت می‌شود.
آزیتا همتیان، رئیس دبیرخانه ستاد ساماندهی حمایت از مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره اهمیت مشاغل خانگی و رویکرد دولت سیزدهم در حوزه مشاغل خانگی با خبرنگار روزنامه ایران اقتصادی به بحث و گفتوگو نشست.
وضعیت مشاغل خانگی را در دولت سیزدهم چطور ارزیابی می‌کنید؟
در گذشته به حوزه مشاغل خانگی نگاه ویژه‌ای صورت نمی‌گرفت و مورد غفلت قرار گرفته بود در حالی که در دولت سیزدهم، سهم تخصیص اعتبار، تسهیلات پرداختی، تعداد مجوزهای صادره و همچنین اشتغال ایجادشده، روند صعودی داشته که حاکی از توجه ویژه دولت به کسب و کارهای حوزه مشاغل خانگی است.
در همین راستا، دبیرخانه ستاد ساماندهی حمایت از مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شعار «هرخانه یک تولید» را در دستور کار قرار داده است تا هر خانواده ایرانی در خانه خود با رویکردهای مشاغل خانگی به تولید دست یابد.
آمار اشتغال خانگی در دولت سیزدهم را بیان کنید؟
هم‌زمان با روی کار آمدن دولت سیزدهم، از شهریورماه سال 1400 تا پایان اسفندماه، 58 هزار 878 شغل در حوزه مشاغل خانگی ایجاد شد. همچنین در سال گذشته حدود 103 هزار و 513 صاحب شغل خانگی شد. سهم مشاغل خانگی از کل اشتغال حدود 10 درصد بود.
همچنین امسال نیز تا 16 آبان ماه، 105 هزار 540 شغل خانگی به ثبت رسید که در مجموع در دولت سیزدهم تعداد 267 هزار و 931 شغل خانگی در رسته‌های مختلف ایجاد شده است. با توجه به آنکه هدف‌گذاری امسال ما ایجاد ۱۵۰ هزار شغل خانگی است، درصدد هستیم تا به سهم ۱۵ درصدی مشاغل خانگی از بازار کار در ایجاد یک میلیون فرصت شغلی در سال برسیم.
چه سیاست‌هایی منجربه رشد مشاغل خانگی در این دولت شد؟
باتوجه به اینکه رونق مشاغل خانگی می‌تواند با کمترین سرمایه موجب افزایش سرانه درآمد خانوارها شود، یکی از راهبردهای اصلی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دولت سیزدهم، تسریع صدور مجوزهای کسب و کار خانگی و رفع موانع آن بوده است. در حال حاضر 95 درصد مجوزهای مشاغل خانگی به‌صورت آنی(لحظه‌ای) صادر می‌شود. در سال 1400 (یعنی آغاز فعالیت دولت سیزدهم) تعداد مجوزهای صادره مشاغل خانگی 18هزار و 754 مجوز بوده است که این آمار در سال 1401 با رشد 505 درصدی همراه بود که این رقم به 218 هزار و 982 مجوز رسید و در سال 1402 تا 16 آبان‌ماه، 138 هزار و 415 مجوز مشاغل خانگی صادر شده است.
سهم مشاغل خانگی از تسهیلات اشتغالزایی چقدر است؟
براساس ماده ۷ قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، قانونگذار از طریق اعطای مجوز فعالیت و تسهیلات قرض‌الحسنه جهت راه‌اندازی کسب و کار خانگی همواره از تمام فعالان خانگی حمایت کرده است. از این‌رو در کنار تسهیل صدور مجوز مشاغل خانگی سهم اعتبارات تخصیص‌یافته برای اعطای تسهیلات به متقاضیان، افزایش یافته است و تقاضا برای افزایش تسهیلات سهم مشاغل خانگی زیاد شده است. درحالی که در گذشته اعتبارات بانکی برای این نوع مشاغل، کم تخصیص پیدا می‌کرد. آمارها نشان می‌دهد که مبلغ مصوب تسهیلات مشاغل خانگی در سال 1400، 2 هزار میلیارد تومان بود این رقم در سال گذشته به سه هزار میلیارد تومان رسید.
امسال نیز با سیاست‌های حمایتی دولت سیزدهم چهار هزار میلیارد تومان بودجه پیش‌بینی شد که نسبت به سال گذشته با رشد ۳۳ درصدی همراه بوده است.
سقف تسهیلات مشاغل خانگی نیز مشخص شده است از این رو تسهیلات فردی تا ۱۵۰ میلیون تومان و تسهیلات مشاغل پشتیبان به‌ازای به‌کارگیری تا ۴۰ نفر چهار میلیارد تومان پیش‌بینی شده که توسط هشت بانک عامل توزیع می‌شود و نرخ سود آن ۴ درصد است.
تسهیلات مشاغل خانگی امسال از سوی بانک مرکزی در اختیار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار گرفته است که توسط بانک‌های عامل در این طرح، به متقاضیان کسب و کارهای خانگی پرداخت می‌شود.
طبق آخرین آمارها، از ابتدای سال تا 16 آبان‌ماه تعداد 15 هزار و 376 فقره تسهیلات پرداخت شد.
آیا حمایت دولت از صاحبان مشاغل خانگی فقط به تسهیلات ختم می‌شود یا سیاست‌های دیگری در این زمینه گرفته شده است؟
دولت سیزدهم به موضع بیمه و مالیات مشاغل خانگی نیز توجه ویژه‌ای داشته است در همین راستا در بخش بیمه از کسب و کارهای خانگی «برابر بند ۵ ماده ۷ قانون ساماندهی و حمایت مشاغل خانگی» دولت می‌تواند بنا به پیشنهاد ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی نسبت به تعیین ضوابط حمایتی در زمینه‌های مالیات، تأمین وام قرض‌الحسنه اشتغال، حق بیمه خویش‌فرما، تعرفه مصرف آب، برق و سوخت مصرفی، ظرف سه ماه از تصویب این قانون، اقدام و اعتبار مورد نیاز را در بودجه سنواتی محاسبه و لحاظ کند.
همچین مطابق ماده ۹ دستورالعمل اجرایی مربوطه نیزمشمولین قانون، با ارائه مجوز کسب و کار خانگی می‌توانند در چهارچوب قانون اصلاح بند «ب» و تبصره ۳ ماده ۴ قانون تأمین اجتماعی، نزد این صندوق بیمه و از مزایای آن برخوردار شوند. پرداخت بیمه در کسب و کارهای خانگی اختیاری است.
ضمن اینکه امکان بهره‌مندی فعالان خانگی از مزایای صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر نیز فراهم شده است از ۵۱۲ رشته مصوب مشاغل خانگی تعداد ۳۵۶رشته مشمول بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر می‌شود. از این رو افراد با داشتن حداقل ۱۸ و حداکثر ۵۰ سال سن و مجوز فعالیت مشاغل خانگی در رشته‌های مورد نظر اعم از بخش کشاورزی، فرش، صنعت و خدمات و صنایع دستی و همچنین رشته‌های فرهنگی و هنری، در روستاها، مناطق عشایری و شهرهای زیر بیست هزار نفر، می‌توانند از مزایای این بیمه اجتماعی نظیر مستمری بازنشستگی، پیری، فوت و از کارافتادگی بهره‌مند شوند.
متقاضیان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند جهت ثبت‌نام و عضویت در این صندوق به سامانه صندوق بیمه عشایر به نشانی www.roostaa.ir مراجعه کنند.
سهم زنان در ایجاد مشاغل خانگی چقدر است؟
در سال گذشته، زنان با تعداد 34 هزار و 875 نفر، سهم 80 درصدی دریافت‌کنندگان تسهیلات مشاغل خانگی را داشته‌اند. همچنین درخصوص دریافت مجوز، زنان با دریافت 172 هزار و996 مجوز مشاغل خانگی در سال 1401 در صدر بوده‌اند.
به دلیل ماهیت مشاغل خانگی، زنان نسبت به مردان سهم بیشتری را در ایجاد این نوع مشاغل خانگی دارند.
یکی از مشکلاتی که صاحبان مشاغل با آن روبه‌رو هستند بحث فروش و بازاریابی است، در این عرصه ورود کرده‌اید؟
مشاغل خانگی به‌عنوان کسب و کارهای خرد می‌توانند نقش مؤثری در رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی (GDP) داشته باشند. برای توسعه مشاغل خانگی علاوه‌بر تسهیل صدور مجوز و اعطای تسهیلات باید به فراهم‌سازی و شناسایی بازار محصولات یا خدمات مشاغل خانگی توجه داشت. درواقع تمرکز بر رسته‌های شغلی که بازار آنها فراهم‌تر است، ایجاد شبکه‌ها و تشکیل و تکمیل زنجیره‌های ارزش، نقش بسزایی در توسعه مشاغل خانگی دارد.
در این راستا نیز در دولت سیزدهم اقدامات مختلفی صورت گرفته است از این‌رو تعداد 20 تعاونی استانی ایجاد شده و شکل‌گیری اتحادیه ملی مشاغل خانگی در دست اقدام است.
به‌منظور بستر‌سازی بازاریابی و فروش محصولات خانگی از ظرفیت استانداری‌ها، شهرداری‌ها، نهادهای حمایتی و دستگاه‌های اجرایی جهت تأمین بازارچه و نمایشگاه‌های عرضه محصولات مشاغل خانگی استفاده شده است که تاکنون 512 نمایشگاه و بازار عرضه و فروش محصولات مشاغل خانگی در کشور ایجاد شده است که نقش مؤثری در عرضه کالاها و محصولات داشته‌اند.
همچنین به‌منظور بازارسازی محصولات اپلیکیشن و فروشگاه‌های مجازی مشاغل خانگی طراحی شده است. در راستای طراحی سکوی فروش و خرید تضمینی محصولات تولیدی تفاهمنامه همکاری با بانک‌های مختلفی منعقد و امضا شده است.
چه تعداد رشته در حوزه مشاغل خانگی ثبت شده است و بیشترین متقاضیان خواهان چه رشته‌هایی هستند؟
تا پایان سال ۱۴۰۰ تعداد رشته‌های خانگی حدود ۳۵۸ رشته بود که این تعداد به ۵۱۲ رشته رسیده است و درصدد هستیم تا ۱۰۰ رشته جدید را مصوب کنیم تا رشته‌های مشاغل خانگی به 600 مورد برسد.
در دبیرخانه به‌دنبال تصویب رشته‌هایی هستیم که متناسب با نیازهای روز جامعه و بازار باشد درهمین راستا مطالعات و نظارت‌های پسینی و پیشینی درخصوص صاحبان کسب و کارهای خانگی صورت گرفته است. متقاضیان با مراجعه به درگاه ملی مجوزهای کشور، می‌توانند نسبت‌به دریافت مجوزها اقدام کنند این مجوزها به‌صورت لحظه‌ای و بدون حضور افراد به‌صورت مجازی صادر می‌شود. پس از دریافت مجوزها افراد برای بهره‌مندی از تسهیلات می‌توانند از طریق مراجعه به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستان خود در سامانه درخواست تسهیلات را به ثبت برسانند.
رشته‌هایی که بیشترین صدور مجوز را داشته‌اند شامل فرش دستباف و رشته‌های مرتبط، امور تولیدات دامی، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، عشایری، امور تولیدات گیاهی، صنایع دستی، قالیبافی و خدمات (فعالیت‌های فرهنگی، هنری و رسانه) است.
همچنین در راستای اعتباربخشی به کسب و کارهای مشاغل خانگی، نماد اعتماد الکترونیک (اینماد) به دارندگان مجوز مشاغل خانگی اعطا می‌شود.
برش
سهم آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در ایجاد مشاغل خانگی
سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای و ادارات تابعه آن در شهرستان‌ها به عنوان یکی از نهادهای متولی در آموزش‌های مهارتی هستند که علاقه‌مندان با حضور در مراکز دولتی یا آزاد می‌توانند در رشته‌های مختلف، آموزش‌های لازم را کسب و گواهینامه مهارتی دریافت کنند. نه‌تنها دارندگان گواهینامه مهارتی از سوی سازمان فنی‌و‌حرفه‌ای کشور بلکه دارندگان مدارک و گواهینامه‌های جهاد دانشگاهی نیز مورد تأیید است. بر این اساس افرادی که گواهینامه مهارتی جهاد دانشگاهی را دریافت کنند، می‌توانند از مزایای تعیین‌شده در حوزه مشاغل خانگی بهره‌مند شوند؛ حتی آن دسته از افرادی که پیش‌تر نیز گواهینامه‌های جهاد دانشگاهی را اخذ کردند، نیز از مزایا و بسته‌های تشویقی این بخش بهره‌مند خواهند بود. اکنون بسیاری از رشته‌هایی که بازار کار کمتری دارند جای خود را به رشته‌های جدید داده‌اند که دریافت آموزش‌ها می‌توانند نسبت به نیاز جامعه اقدام به ایجاد کسب و کارهای خانگی کنند.