افزایش تولید نفت ایران بدون برجام
صادرات نفت به بالاترین رقم نسبت به دو سال اخیر رسیده است
طبق اعلام مجامع بین‌المللی، باوجود تحریم‌های سخت مالی، تولید روزانه نفت ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی حدود ۱۳۰ هزار بشکه و از ابتدای سال‌جاری میلادی ۳۵۰ هزار بشکه افزایش داشته؛ موضوعی که طبق اعلام کارشناسان چندان دور از ذهن نبوده است.
تولید نفت ایران از آغاز فعالیت دولت سیزدهم طی ۲۰ ماه به بیش از ۳ میلیون بشکه و تولید گاز خام به بیش از یک میلیارد مترمکعب رسیده و آنطور که اعلام شده میزان صادرات نفت نیز در این دولت دو برابر افزایش یافته است. در سال گذشته ۱۹۰ میلیون بشکه نفت بیشتر از سال ۱۳۹۹ و ۸۳ میلیون بشکه بیشتر از سال ۱۴۰۰ نفت صادر شد و پیش‌بینی می‌شود امسال رکوردی تازه در صادرات نفت ثبت شود.
اکنون صادرات نفت به بالاترین رقم نسبت به دو سال اخیر رسیده است، ارز حاصل از این صادرات در سررسید مشخص دریافت و به سامانه نیما و سامانه جدید معاملاتی واریز شده است. اکنون ظرفیت تولید نفت کشور ۳.۸ میلیون بشکه است که مدتی می‌تواند ادامه داشته باشد، بخشی از این افزایش تولید از محل احیای چاه‌های کم‌بازده و بخشی دیگر مربوط به توسعه میادین جدید و بخشی مربوط به استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت است.
محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت اعلام کرده که در هشت سال آینده تولید نفت به ۵.۷ میلیون بشکه خواهد رسید.
وی با بیان اینکه در مسیر افزایش تولید مراحلی قرار دارد که حلقه اول اکتشاف، حلقه دوم حفاری، حلقه سوم تولید و بهره‌برداری و حلقه چهارم فرآورش است که چالش‌ها در هر حلقه شناسایی شده است، گفت: ۱۶ مخزن عمیق در مناطق نفتخیز جنوب با فشار بالا داریم که تا کنون توسعه پیدا نکرده است.
طبق گفته‌های خجسته‌مهر، صادرات نفت‌خام و میعانات گازی در مقایسه با زمانی که دولت تحویل گرفته شد، دو برابر شده است. این به‌معنای آن است که امکانات، تأسیسات، لجستیک و خدمات دریایی خارک، به‌طور کامل در اختیار صادرات است و از طرفی شرکت میترینگ، خدمات پهلودهی و هدایت کشتی‌ها و ناوگان حمل‌ونقل صادراتی، توانمندی دارد و یک ناوگان کامل است.
درآمدهای حاصل از فروش نفت، میعانات گازی، خالص گاز صادراتی و فروش فرآورده‌های نفتی در سال گذشته در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از آن ۴۰ درصد افزایش داشته است. در حوزه میعانات گازی بیش از ۷۰ میلیون بشکه فروش و وصول درآمد صورت گرفت.
آژانس بین‌المللی انرژی در بخشی از گزارش جدید خود تحت عنوان «نفت ۲۰۲۳» به بررسی وضعیت صادرات نفت ایران پرداخت و اعلام کرد ایران همچنان بازیگر بالقوه مهمی در بازار نفت جهان است. اگر تحریم‌ها علیه ایران رفع شود، این کشور می‌تواند تولید نفت خود را به تدریج تا ۹۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد و به ظرفیت فعلی خود یعنی ۳.۸ میلیون بشکه در روز برساند.
تولید روزانه نفت ایران در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۳۰ هزار بشکه افزایش یافت و به ۲.۵ میلیون بشکه در روز رسید. جریان صادرات نفت ایران به چین در ارقامی قابل‌توجه ادامه دارد و ایران از سه‌ماهه سوم سال میلادی گذشته روزانه حدود یک میلیون بشکه نفت به این کشور صادر می‌کند. در نتیجه افزایش صادرات و بالا رفتن مصرف داخلی، تولید نفت ایران در مه ۲۰۲۳ به ۲.۹ میلیون بشکه در روز رسیده است.
ایران در سال ۲۰۲۱ به طور متوسط ۲.۴۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که این رقم در سال ۲۰۲۲ با افزایش ۱۳۰ هزار بشکه‌ای به ۲.۵۵ میلیون بشکه در روز رسیده و از ابتدای سال‌جاری میلادی تاکنون (حدوداً ۶ ماه اخیر) با رشد ۳۵۰ هزار بشکه‌ای به ۲.۹ میلیون بشکه در روز بالغ شده است. بر این اساس از سال ۲۰۲۱ تولید روزانه نفت ایران ۴۸۰ هزار بشکه معادل ۲۰ درصد افزایش یافته است.
کاهش تولید، شرکت ملی نفت ایران را واداشته تا برخی چاه‌های فراساحلی را که هزینه تولید بالایی داشتند، ببندد و عملیات تعمیر و نگهداری در میادین سالخورده نفتی را آغاز کند. توقف تولید از میادین سالخورده برای این میادین مفید است زیرا امکان می‌دهد دوباره فشار درون این میادین افزایش یابد و بهره‌برداری دوباره از آنها آسان‌تر شود. در مورد تلاش‌های ایران برای افزایش ظرفیت تولید نفت باید گفت این تلاش‌ها تا حد زیادی به دلیل کاهش صادرات نفت از سال ۲۰۱۸ و فقدان سرمایه‌گذاری خارجی ناشی از تحریم‌ها به مشکل خورده است اما تهران بر توسعه میادین نفتی کارون غربی، آزادگان شمالی و جنوبی، یاران و یادآوران تمرکز کرده تا بتواند تولید نفت خود را در آینده یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
تحریم‌ها نتوانسته ایران را متوقف کند و این کشور انتظار دارد ظرفیت تولید نفت در میدان آزادگان جنوبی را که در مرز عراق قرار دارد، تا دو برابر به ۳۲۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۲۳ افزایش دهد.
افزایش دوبرابری تولید نفت شدنی است
مهدی حسینی، کارشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به پتانسیل‌های ایران در حوزه تولید نفت، گفت: از نظر میزان ذخایر و مسائل فنی هیچ دلیلی وجود ندارد که ما نتوانیم ظرفیت تولید را از آنچه که هست تا بیش از دو برابر افزایش دهیم، به‌عبارتی اگر امروز می‌گوییم که ظرفیت تولید حدود ۳.۵ میلیون بشکه است، تا حدود ۶ تا ۷ میلیون بشکه می‌توانیم افزایش ظرفیت داشته باشیم.
وی با بیان اینکه میزان نیاز صنعت نفت به سرمایه‌گذاری بستگی به این دارد که اولویت‌های توسعه روی چه پارامترهایی استوار باشد، اظهار کرد: مهم برنامه‌ای است که در این راستا تدوین می‌شود، سرمایه‌گذاری که در صنعت نفت صورت می‌گیرد، باید بر اساس ضرورت‌هایی که بازار تعیین می‌کند، باشد.
رئیــس ســابق کمیــته بازنگری قراردادهای نفتی ایران با تأکید بر اینکه نگاه به نیازهای بازار نفت باید در چشم‌اندازهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت، درازمدت و تهدیدها و فرصت‌هایی که در بازار ممکن است وجود داشته باشد تبیین شود، تصریح کرد: علاوه‌بر این موارد باید سیاست‌ها و برنامه‌های کشورهای همسایه را زیر ذره‌بین قرار داد و باتوجه به مجموعه این موارد برنامه‌ای تدوین کرد.
حسینی افزود: صنعت نفت به چند بخش بالادستی و پایین‌دستی که خود شامل پالایش و پخش و پتروشیمی می‌شود، تقسیم شده که هرکدام از بخش‌ها برنامه‌ها و سیاستگذاری خاص خود را می‌طلبد که از ضرورت‌های توسعه اقتصادی کشور بوده، این موارد چهارچوب‌ها و المان‌های اصلی است که باید تمام این شرایط را در نظر بگیریم و به جلو پیش برویم.
وی با اشاره به لزوم توسعه در صنایع بالادستی صنعت نفت، گفت: در شرایط کنونی متوسط ضریب بازیافت ذخایر نفت در کشور ما حدود ۲۳ تا ۲۴ درصد و ذخایر قابل استحصال بالای ۱۵۰ میلیارد بشکه نفت است. در همین حال دیگر کشورها مثل عربستان دارای ضریب بازیافت ۵۰ درصد و به بالا هستند، عمان ۴۰ درصد و نروژ ۶۰ درصد را هدف گرفته است. قطعاً ما هم می‌توانیم با استفاده از فناوری‌های نوین راه آنها را رفته و حتی اگر محافظه‌کارانه بگویند نیز بازهم دلیلی ندارد و می‌توانیم به ۳۵ درصد ضریب بازیافت برسیم که در این صورت ذخایر قابل استحصال ما به بیش از ۲۰۰ میلیارد بشکه می‌رسد.
به گفته این کارشناس، این در حالی است که روسیه که تنها حدود ۱۰۰ میلیارد بشکه ذخیره دارد، به تولید ۱۱ میلیون بشکه هم دست یافته است؛ بنابراین برای ما که هم‌اکنون ۵۰ درصد بیشتر از آنها ذخیره قابل استحصال داریم که می‌تواند به دو برابر هم برسد، دلیلی ندارد که به ظرفیت تولید ۶ یا ۷ میلیون بشکه نرسیم. حسینی با بیان اینکه با توجه به پتانسیل‌های موجود دلیلی ندارد که از نظر فنی نتوانیم به افزایش تولید دست یابیم، گفت: گروهی در کشور وجود دارند که به دلایلی مخالف توسعه صنعت نفت هستند و زمانی که این بحث‌ها مطرح می‌شود، اعلام می‌کنند که معنای این مسأله جلوگیری از صیانت از مخزن است، اما باید توجه داشت که صیانت از مخزن به هیچ‌عنوان به معنای کاهش تولید نیست.