وابستگی ایران به خریداران سنتی نفت در دولت سیزدهم کاهش یافت
ایران با فعال کردن ظرفیت‌های کم‌استفاده پالایشگاه‌ها در این مناطق توانسته است نفت خود را به این بازارها صادر کند
توسعه پالایشگاه‌های کوچک با هدف افزایش صادرات دولت همچنین بر توسعه پالایشگاه‌های کوچک تأکید کرده است که امکان فرآوری نفت خام به محصولات پالایش شده را در نزدیکی مراکز تقاضا فراهم می‌کند. این امر دسترسی به بازار در مناطقی مانند شرق آسیا را تسهیل کرده است
افزایش صادرات نفت خام و میعانـات گازی از طریق انعقاد قراردادهای جدید فــروش، تمرکز بر بازارهای جدید صادراتی و بهره‌گیری از روش‌های متنــوع فــروش از جملــه تهاتــر، سیاســت دولــت سیزدهم در صادرات نفت بوده است.
بر اســاس گزارش بانک مرکزی، در ۸ ســال دولت گذشته مجموع ســرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و گاز در قالب بیــع متقابــل، ۵٫۵ میلیارد دلار بوده است؛ این در حالی اســت که در هشت ســال دولت‌های نهــم و دهــم ۱۶٫۷ میلیــارد دلار ســرمایه‌گذاری خارجــی در صنعــت نفــت و گاز در قالــب بیــع متقابــل انجام شــده بــود، یعنــی سه برابــر رقــم جذب‌شده در دولت گذشته.
علاوه بر ایــن، در ســال ۱۳۹۹ دولت گذشــته فقط توانســت ۳۵ میلیــون دلار ســرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و گاز در قالــب بیع متقابل جذب کند که ســقوط فاحشــی در ایــن زمینه محســوب می‌شــود.
در ســال ۱۴۰۰ و در دولــت ســیزدهم این رقــم بــا رشــد ۶۲ درصــدی بــه ۵۶.۷ میلیــون دلار رسید. بهترین رکــورد ســرمایه‌گذاری خارجــی در صنعت نفــت و گاز در قالب بیــع متقابل، به ســال ۱۳۹۱ در دولــت دهــم و در اوج تحریم‌هــا مربوط می‌شود که دولــت موفق شــد نزدیک بــه ۳٫۵ میلیــارد دلار ســرمایه‌گذاری خارجــی را راهی صنعــت نفت و گاز کشور کند.
دولت دهم در ســه ســال پایانی خــود ۹٫۳ میلیارد دلار ســرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت جذب کرد.
نتیجه آن ســرمایه‌گذاری‌های عظیم را دولت گذشته در سال‌های بعد با افتتاح پروژه‌های نفت و گاز برداشــت کــرد و البتــه آن پروژه‌هــا را بــه نــام خودش زد.
دولت گذشــته در ســه ســال پایانی عملکــرد خود فقط ۴۷۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای توســعه صنعــت نفت جــذب کــرد؛ یعنــی ۵ درصد عملکرد سه سال پایانی دولت دهم! فاجعه ســقوط ســرمایه‌گذاری خارجــی در صنعت نفت و گاز در قالب بیع متقابل در دولت گذشــته، گریبان دولــت آیت‌الله رئیســی را گرفته اســت که در همین ابتــدای کار با کمبــود گاز و پیامدهای آن همچون خاموشی‌های سراسری مواجه است.
در دولت سیزدهم تاکنون شــاهد توســعه میادین مشــترک نفت و گاز و انعقاد قرارداد و تفاهمنامه طرح‌های جدید به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار بوده‌ایم.
دولــت گذشــته کشــور را با کمتریــن میــزان تولید و صــادرات نفــت به آیت‌الله رئیســی تحویــل داد. آمارهای اوپــک و ســازمان‌های بین‌المللی نشــان می‌دهد کــه تولید و صــادرات نفــت در مقایســه با سال گذشته افزایش داشته است. پــس از خــروج امریکا از برجــام در اردیبهشــت ســال ۱۳۹۷، صــادرات نفــت ایــران و به دنبــال آن درآمدهای این بخش با کاهش همراه شد؛ اگرچه صادرات نفت ایران هیچگاه به صفر نرســید امــا کاهــشی چشــمگیر را تجربه کــرد.
بــا روی کار آمــدن دولــت ســیزدهم، اســتفاده از راهکارهــای مختلــف بــرای افزایش فــروش و صــادرات نفت با وجود تحریم‌ها مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که به گواهی آمارهای اقتصادی، اکنون شــرایط صادرات نفــت بهتــر اســت. همچنین دسترســی بــه منابع مالــی ایــران در خــارج از کشــور نیــز بهبود داشــته است.
آمارهای اخیر رشد اقتصادی ایران نشان‌دهنده تحول چشمگیر صنعت نفت و گاز در دولت سیزدهم است.
به‌رغم مواجهه با چالش‌های تحریم، ایران توانسته رشد قابل‌توجهی را در این بخش به دست آورد و در نتیجه عملکرد اقتصادی کشور را هدایت کند.
بازطراحی وسیع سیاست‌های تجاری ایران در بخش انرژی باعث این موفقیت بزرگ شده است.
گسترش تجارت نفت خام با تمرکز بر ایجاد بازارهای جدید، فعال کردن پالایشگاه‌های موجود و تنوع بخشیدن به مبادی صادراتی و نیز تأکید روزافزون بر تجارت گاز طبیعی، نقش مهمی در این تحول ایفا کرده است.
این دستاوردها نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری سیاست‌های به کارگرفته شده در دولت سیزدهم و توانایی این دولت برای سازگاری با شرایط چالش‌برانگیز است و در عین حال پتانسیل رشد و توسعه بیشتر در بخش نفت و گاز را نیز نشان می‌دهد.
در رابطه با اقدامات صورت گرفته در زمینه بازطراحی تجارت انرژی ایران و نتایج آن برای اقتصاد ایران و تحقق رشد اقتصادی بیشینه بخشی در بین بخش‌های مختلف اقتصادی، با حمید بهزادی بخش کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی به گفت‌و‌گو پرداختیم که در ادامه با هم مرور می‌کنیم:
بهزادی‌بخش در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به شیوه جدید بازارسازی دولت سیزدهم در زمینه توسعه تجارت نفت خام گفت: دولت سیزدهم ایران با تمرکز بر ایجاد بازارهای جدید و افزایش تقاضا، استراتژی توسعه تجارت نفت خام را دنبال کرده است. این رویکرد شامل هدف قرار دادن مناطقی مانند آفریقا و امریکای جنوبی است، جایی که پتانسیل رشد در مصرف نفت وجود دارد. ایران با فعال کردن ظرفیت‌های کم‌استفاده پالایشگاه‌ها در این مناطق توانسته است نفت خود را به این بازارها صادر کند و از این طریق مشتریان خود را متنوع کرده و وابستگی به خریداران سنتی را کاهش دهد.
به گفته وی، دولت همچنین بر توسعه پالایشگاه‌های کوچک تأکید کرده است که امکان فرآوری نفت خام به محصولات پالایش شده را در نزدیکی مراکز تقاضا فراهم می‌کند. این امر دسترسی به بازار در مناطقی مانند شرق آسیا را تسهیل کرده است و ایران را قادر می‌سازد تا صادرات خود را به‌رغم چالش‌های ناشی از تحریم‌ها به سطوح بی‌سابقه‌ای افزایش دهد.
بهزادی بخش ادامه داد: همچنین علاوه بر نفت خام، گسترش تجارت گاز طبیعی را در اولویت قرار داده است. ایران دارای ذخایر قابل توجه گاز طبیعی است و فعالانه به دنبال مشارکت و همکاری با کشورهای شمالی برای افزایش صادرات گاز بوده است. ایران با استفاده از مزیت جغرافیایی خود و ایجاد خطوط لوله و زیرساخت، صادرات گاز طبیعی خود را به کشورهای همسایه افزایش داده است.
این کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی با اشاره به خنثی‌سازی حداکثری تحریم‌ها علیه تجارت انرژی ایران گفت: بخش تجارت انرژی در ایران زیر بار تحریم‌های بین‌المللی که به دلیل عوامل مختلف ژئوپلیتیکی اعمال شده است، فعالیت می‌کند. به‌رغم افزایش حجم این تحریم‌ها، دولت سیزدهم سیاست خنثی‌سازی حداکثری را با هدف کاهش تأثیر آن بر تجارت انرژی اتخاذ کرده است.
به گفته وی، این استراتژی شامل یافتن بازارهای جایگزینی است که مشمول تحریم نیستند و ارزیابی مجدد سیاست‌های تجاری برای انطباق با شرایط متغیر است. ایران با کاوش در بازارهای غیرتحریمی و به کارگیری شیوه‌های تجاری نوآورانه، توانسته صادرات انرژی خود را حفظ کرده و حتی افزایش دهد. با تکامل پویایی انرژی جهانی، تقاضای فزاینده‌ای برای منابع انرژی پاک‌تر و پایدارتر وجود دارد. ایران با ذخایر عظیم گاز طبیعی خود موقعیت خوبی برای ایفای نقش مهم در تأمین این تقاضا دارد.
بهزادی‌بخش کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی در پایان با اشاره به رشد اقتصاد ایران در زمینه بازطراحی تجارت انرژی ایران در دولت سیزدهم و تبدیل‌شدن بخش تولید و تجارت نفت و گاز به پیشران رشد اقتصادی کشور گفت: بخش تولید و تجارت نفت و گاز و پیگیری بازطراحی تجارت انرژی ایران سبب شده است که این بخش مهم اقتصاد ایران به پیشران رشد اقتصادی کشور تبدیل شود. سیاست‌های دولت سیزدهم از جمله گسترش تجارت نفت خام، تمرکز بر تجارت گاز طبیعی و خنثی‌سازی تأثیر تحریم‌ها، در دستیابی به رشد مثبت مؤثر بوده است. ایران با سرمایه‌گذاری بر نقاط قوت خود و استفاده از فرصت‌ها در بازار جهانی انرژی توانسته است که رشد اقتصادی خود را حفظ و تجارت انرژی را تقویت کند و به اقتصاد پایدارتر و متنوع‌تر نیز دست پیدا کند.