با تکمیل اجرای سامانه مؤدیان، امسال پایان فرار مالیاتی مشاغل خاص خواهد بود
تور مالیاتی برای مشاغل خاص
پیوست عدالت با تمرکز نظام مالیات‌ستانی بر مشاغل خاص با درآمد هنگفت و فرار مالیاتی بالا
مالیات نقشی حیاتی در اداره یک کشور دارد؛ به طور کلی در کشورهای پیشرفته که تک‌محصولی نیستند، هزینه‌های عمومی حکومت‌‌داری و خدمات به شهروندان از طریق مالیات تأمین می‌شود. از مهم‌ترین اهداف هر نظام مالیاتی کارآمد، اخذ مالیات به شیوه‌ای عادلانه و ایجاد شفافیت مالی و اقتصادی در جامعه است. سازمان امور مالیاتی کشور نیز طی سال‌های اخیر اهداف کلانی را در این حوزه در چهارچوب اجرای قوانین مالیاتی دنبال کرده است. شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی آثار بسیار مهمی از جمله هوشمندسازی نظام مالیاتی، جلوگیری از فرار مالیاتی، حذف تشخیص مالیات علی‌الرأس، پرداخت مالیات منطبق با درآمد و با رویکرد برابر و همچنین تکریم مؤدیان مالیاتی و افزایش رضایت آنها را به دنبال دارد. با بررسی عملکرد تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم در سال‌های 1401 و 1402، مشاهده می‌شود علاوه بر اینکه تعداد مؤدیان مالیاتی استفاده‌کننده از تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم رشد چشمگیری داشته، برخورد سازمان امور مالیاتی با مشاغل خاص و دانه‌درشت‌ها در این سال بسیار بیشتر بوده است. اخذ مالیات هوشمند بر مبنای تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، علاوه بر اینکه نظام مالیاتی ممیزمحور را از بین خواهد برد، با اخذ مالیات واقعی مشاغل خاص و اعطای امتیازات بسیار برای بخش بزرگی از مشاغل، زمینه اخذ مالیات عادلانه و مبتنی بر درآمد واقعی هر یک از مشاغل را نیز فراهم خواهد کرد.
در بین بخش‌های مختلف اقتصادی، بیشترین میزان فرار مالیاتی و عدم پرداخت مالیات واقعی با توجه به نقش هر بخش در اقتصاد، بخش مشاغل است. بخش مشاغل با سهمی بیش از 20 درصدی در تولید ناخالص ملی، کمتر از 4 درصد درآمد مالیاتی کشور را شامل می‌شود. این موضوع در حالی است که بخش‌های مختلفی از اقتصاد نظیر شرکت‌های صنعتی در مناطق ویژه اقتصادی یا بخش کشاورزی معاف از پرداخت مالیات هستند و قاعدتاً مالیات بخش مشاغل حتی باید بسیار بیشتر از این باشد. در راستای حل مشکل فرار مالیاتی مشاغل بخصوص مشاغل خاص، اخذ مالیات هوشمند در دستور کار قرار گرفته است که با تکمیل داده‌های خروجی از حساب بانکی مشاغل، حساب پوز، کارت به کارت‌های انجام شده، همچنین سامانه مؤدیان، به سمت اخذ واقعی مالیات مشاغل به صورت هوشمند حرکت خواهیم کرد. در همین ارتباط یکی از مهم‌ترین اصلاحات در زمینه نظام مالیاتی، حرکت به سمت مالیات‌ستانی هوشمند است. اخذ مالیات هوشمند بر بخش مشاغل و برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، از طریق تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم انجام خواهد شد. تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم یکی از مهم‌ترین امتیازاتی است که سازمان مالیاتی در راستای حمایت از مشاغل و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در نظر گرفته است. بر اساس این تبصره قانونی، برخی کسب‌وکارها از تسهیلاتی نظیر پرداخت مالیات مقطوع یا عدم نیاز به ارسال اظهارنامه مالیاتی برخوردار خواهند شد. مطابق بند «ل» تبصره «6» قانون بودجه سال 1402 و همچنین بند یک دستورالعمل شماره 200/1402/3 مورخ 27/2/1402، سقف برخورداری از معافیت‌های تبصره ماده 100 برای عملکرد سال 1401، «صد برابر» معافیت ماده 84 ق.م.م (مالیات بر درآمد حقوق) در نظر گرفته شده است. مبلغ معافیت مالیات بر درآمد حقوق برای سال 1401، معادل 67 میلیون و 200 هزار تومان (672 میلیون ریال) بود؛ به این ترتیب حدنصاب درآمد حاصل از فروش صاحبان مشاغل برای استفاده از تسهیلات تبصره ماده 100 برای عملکرد سال 1401، معادل (67 میلیارد و 200 میلیون ریال) است. آمار تبصره ماده 100 در سال 1402 (عملکرد سال 1401) از مجموع 7.776 میلیون فقره مالیات مقطوع مشاغل متقاضی موضوع تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم در سال‌جاری، مالیات مقطوع 53 درصد از مشاغل (تقریباً 4.1 میلیون فقره) برابر با صفر و صرفاً مالیات مقطوع حدود 6 درصد از اصناف، بیش از 30 میلیون تومان تعیین شده است. محاسبات نشان می‌دهد سرانه مالیات مقطوع اصناف متقاضی موضوع تبصره ماده 100 برای عملکرد مذکور، تقریباً 7.1 میلیون تومان در سال (به عبارتی 592 هزار تومان در ماه) است که نسبت به سال قبل، با رشدی 170 درصدی همراه بوده است.
آمار تبصره ماده 100 در سال 1401 (عملکرد سال 1400) از مجموع 3.088 میلیون فقره مالیات مقطوع متقاضی موضوع تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم در سال گذشته، مالیات مقطوع 57 درصد اصناف (تقریباً 1.8 میلیون فقره) برابر با صفر و صرفاً مالیات مقطوع یک درصد از اصناف، بیش از 30 میلیون تومان تعیین شده است. محاسبات نشان می‌دهد سرانه مالیات مقطوع اصناف متقاضی موضوع تبصره ماده 100 برای عملکرد مذکور، تقریباً 2.6 میلیون تومان در سال (به عبارتی 217 هزار تومان در ماه) است که نسبت به سال قبل، با رشدی 80 درصدی همراه بوده است.
با بررسی آماری تغییرات مالیات عملکرد سال 1400 و 1401 که به ترتیب در سال 1401 و 1402 اخذ شده‌اند، علاوه بر اضافه شدن مؤدیان مالیاتی استفاده‌کننده از تبصره ماده 100 در سال 1402 نسبت به سال 1401، بخش بزرگی از مشاغل نیز مالیات زیر 10 میلیون تومان پرداخت خواهند کرد. با بررسی عملکرد تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم در سال 1401 و 1402 مشاهده می‌شود علاوه بر اینکه تعداد مؤدیان مالیاتی استفاده‌کننده از تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم رشد چشمگیری داشته است، برخورد سازمان امور مالیاتی با مشاغل خاص و دانه‌درشت‌ها در این سال بسیار بیشتر بوده است. اخذ مالیات هوشمند بر مبنای تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم، علاوه بر اینکه نظام مالیاتی ممیزمحور را از بین خواهد برد، بلکه با اخذ مالیات واقعی مشاغل خاص و اعطای امتیازات بسیار برای بخش بزرگی از مشاغل، زمینه اخذ مالیات عادلانه و مبتنی بر درآمد واقعی هر یک از مشاغل را نیز فراهم خواهد کرد.
بنا بر اظهارات سیدمحمد‌هادی سبحانیان رئیس سازمان امور مالیاتی، ۴.2 میلیون نفر مالیات صفر و 6.7 میلیون نفر (۸۶ درصد مشمولان) مالیات کمتر از ۱۵ میلیون تومان پرداخت کردند.