تحریم‌ها در مقابل افزایش تولید نفت ایران رنگ باخت
وضعیت تولید نفت اوپک تولید نفت اوپک در نوامبر به دلیل عرضه کمتر از سوی نیجریه و عراق و همچنین کاهش تولید داوطلبانه عربستان و سایر متحدانش در اوپک پلاس، کاهش یافت که نخستین کاهش از ژوئیه بود
افزایش چشمگیرتولید نفت ایران دربالاترین سطح از سال 2018 میلادی تا اکنون؛ درمیان کشورهایی که تولید بالاتری داشتند، بیشترین افزایش تولید درایران مشاهده شد و تولید ایران در نوامبر، به ۳.۲ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان از سال ۲۰۱۸ است که واشنگتن تحریم‌ها را دوباره علیه تهران اعمال کرد. بررسی‌های رویترز از اوپک نشان می‌دهد که صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۳ میلادی با وجود تحریم‌های امریکا، افزایش یافته است.
تحلیلگران می‌گویند صادرات بیشتر، نتیجه موفقیت ایران در دور زدن تحریم‌های امریکاست. صنعت نفت در دولت سیزدهم با تکیه بر توان ایرانی و افزایش ظرفیت تولید توانسته رکورد صادرات نفت را از زمان خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها به ثبت برساند؛ موضوعی که افزون بر نشان دادن اقتدار ایران، می‌تواند توسعه همه‌جانبه صنعت نفت را به‌دنبال داشته باشد. امریکا با خروج از برجام و تحریم صنعت نفت ایران درسال 2018 به دنبال به صفر رساندن صادرات نفت بود؛ موضوعی که اگرچه هیچ‌وقت به واقعیت تبدیل نشد، اما صادرات نفت ایران را به‌شدت کاهش داد و حتی در روزهایی صادرات نفت به حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز رسید. با روی کار آمدن دولت سیزدهم اما توجه به رونق و توسعه اقتصادی در صنعت نفت بدون گره زدن آن به مذاکرات برجام کلید خورد. ظرفیت تولید که به دلیل کاهش دستوری پایین آمده بود بازیابی شد و با گذشت دوسال از آغازبه کار دولت سیزدهم به مقدار پیش از تحریم‌ها رسیده است. صادرات نفت نیز افزایشی بوده تا آنجا که بر اساس اعلام مؤسسه کپلر، صادرات نفت ایران به بالاترین مقدار در پنج سال گذشته رسیده است.
این دستاورد با افزایش تولید، بازآفرینی بازارهای نفت ایران و توجه به توان صنعت نفت کشور در دولت سیزدهم بوده است. ظرفیت تولید نفت از ابزارهای قدرت هر کشور نفتی در چانه‌زنی‌های سیاسی و اقتصادی به شمار می‌رود. اگرچه ظرفیت‌سازی برای تولید نفت به‌صورت بهینه انجام می‌شود، اما یکی از مواردی که باید مورد توجه باشد ظرفیت‌سازی با نگاه به کمیت اقتصادی است.
داشتن ظرفیت ۴ میلیون بشکه با توجه به بازار نفت ایران در آینده و برنامه‌های نگهداشت توان تولید و چشم‌اندازی که از شرایط مربوط به محیط خارجی پیش روی ایران است، ظرفیتی بهینه و مطمئن به شمار می‌رود. با این حال برای حفظ ظرفیت موجود و افزایش آن صنعت نفت کشور به ۸۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد تا ظرفیت تولید به ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز برسد، همچنین با سرمایه‌گذاری ۷۱ میلیارد دلاری می‌توان ظرفیت تولید گاز را به یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب در روز رساند.
با وجود آنکه تولید نفت نیازمند سرمایه‌گذاری است، اما در دولت سیزدهم تلاش شد با امکانات موجود، ظرفیت تولید نفت به پیش از تحریم‌ها بازگردد. جواد اوجی، وزیر نفت با بیان اینکه در دولت سیزدهم ۱۸۲ طرح به ارزش ۷۶ میلیارد دلار در صنعت نفت در جریان است، گفته که تولید نفت تا پایان امسال به روزانه 3 میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه خواهد رسید و تلاش می‌شود سال آینده به مرز 4 میلیون بشکه در روز برسد و افزوده که سرمایه‌گذاری‌ها در حفظ و نگهداشت تولید، رشد تولید نفت و گاز، افزایش تولید از میدان‌های مشترک، جمع‌آوری گازهای مشعل، ذخیره‌سازی گاز طبیعی، توسعه اکتشاف میدان‌های نفتی و گازی جدید، افزایش ظرفیت‌های پالایشی نفت و فرآورده‌های نفتی، احداث پالایشگاه‌ها، کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی در پالایشگاه‌های موجود، افزایش ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی و افزایش فرآورش گاز در پالایشگاه‌های گازی از موارد کلیدی و پروژه‌های سرمایه‌گذاری صنعت نفت در دولت سیزدهم بوده است. به گفته وی، در این دولت ۱۳۲ طرح که عمدتاً طرح‌های نیمه‌تمام بالادست و پایین‌دست صنعت نفت بود، تکمیل شدند و به بهره‌برداری رسیدند که ارزش این طرح‌ها ۲۸.۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود و ۵۰ طرح جدید نیز برای سرمایه‌گذاری جدید به ارزش ۴۷.۵ میلیارد دلار تعریف کردیم و در مجموع ۱۸۲ طرح به ارزش ۷۶ میلیارد دلار در صنعت نفت با هدف افزایش ظرفیت تولید در بالادست و پایین‌دست در جریان است.
واقعیت این است که تولید نفت ایران در دولت سیزدهم بیش از یک میلیون بشکه در روز افزایش داشته است.
وضعیت تولید نفت اوپک
تولید نفت اوپک در نوامبر به دلیل عرضه کمتر از سوی نیجریه و عراق و همچنین کاهش تولید داوطلبانه عربستان و سایر متحدانش در اوپک پلاس، کاهش یافت که نخستین کاهش از ژوئیه بود.
نظرسنجی رویترز نشان داده که سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در ماه میلادی گذشته، ۲۷.۸۱ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد که ۹۰ هزار بشکه در روز در مقایسه با اکتبر، کمتر بود.
تولید این گروه در مدت سه ماه منتهی به اکتبر، افزایش داشت.
این کاهش با وجود افزایش بیشتر عرضه از سوی ایران روی داد که از مشارکت در محدودیت عرضه اوپک، معاف است.
طبق نظرسنجی رویترز، تولید ایران به بالاترین حد خود در پنج سال گذشته صعود کرد و کاهش عرضه تولیدکنندگان دیگر این گروه را جبران کرد.
تولید عربستان در نوامبر، نزدیک به ۹ میلیون بشکه در روز ماند زیرا این کشور کاهش تولید داوطلبانه یک میلیون بشکه در روز را برای حمایت بیشتر از بازار تمدید کرد. تولید اوپک هنوز حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از اهداف تولید است. با این حال، به تازگی شماری از کشورهای عضو اوپک‌پلاس پس از سی‌وششمین نشست وزارتی این ائتلاف، از مجموع کاهش عرضه داوطلبانه اضافه در مجموع به مقدار ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه خبر دادند. کاهش داوطلبانه این تعداد از اعضای ائتلاف اوپک‌پلاس از یکم ژانویه ۲۰۲۴ میلادی (۱۱ دی‌ماه ۱۴۰۲) تا ۳۱ مارس ۲۰۲۴ (۱۱ فروردین‌ماه ۱۴۰۳) اجرا می‌شود و پس از آن به‌منظور حمایت از ثبات بازار، این کاهش‌های داوطلبانه بتدریج با توجه به شرایط بازارهای جهانی بازگردانده می‌شود.
موارد فوق افزون بر کاهش عرضه داوطلبانه اعلام شده از سوی روسیه به مقدار روزانه ۵۰۰ هزار بشکه برای دوره یاد شده (از یکم ژانویه تا ۳۱ مارس ۲۰۲۴ میلادی) خواهد بود که از میانگین سطوح صادرات ماهانه در ماه‌های مه و ژوئن ۲۰۲۳ محاسبه می‌شود و شامل صادرات روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام و روزانه ۲۰۰ هزار بشکه فرآورده‌های نفتی خواهد بود. اعضای اوپک‌پلاس در مجموع اقدام‌هایی که از اواخر سال ۲۰۲۲ میلادی آغاز شد، متعهد شده‌اند در مجموع روزانه ۵ میلیون بشکه یا حدود ۵ درصد از تقاضای روزانه جهانی از تولید خود بکاهند. اعضای اوپک‌پلاس در اکتبر ۲۰۲۲ تصمیم گرفته بودند از ماه نوامبر تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی روزانه ۲ میلیون بشکه تولید خود را کاهش دهند.
بعضی از تولیدکنندگان این ائتلاف در آوریل ۲۰۲۲ به‌طور ناگهانی تصمیم گرفتند از یکم ماه مه ۲۰۲۳ (۱۱ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲) تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی روزانه یک میلیون و ۶۶۰ هزار بشکه از تولید خود بکاهند، به‌طوری که این رقم در مجموع به روزانه ۳ میلیون و ۶۶۰ هزار بشکه رسید.
اوپک‌پلاس تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی ۳ میلیون و ۶۶۰ هزار بشکه کاهش تولید (معادل ۳.۶ درصد از تقاضای جهانی نفت) دارد که از این مقدار یک میلیون و ۶۶۰ هزار بشکه آن داوطلبانه (۱۳ فروردین‌ماه ۱۴۰۲) و ۲ میلیون بشکه آن مصوب سی‌وسومین نشست وزارتی اوپک‌پلاس (پنجم اکتبر، دوم مهرماه ۱۴۰۱) است. در عین حال اعضای این ائتلاف به‌منظور بهبود قیمت‌های جهانی نفت خام، در نشست سی‌وپنجم در وین تصمیم گرفتند این ارقام تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی ادامه یابد و برای کل سال ۲۰۲۴ افزون بر این مقدار، یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه دیگر هم تولید کشورهای عضو این ائتلاف کاهش یابد و مجموع تولیدشان به ۴۰ میلیون و ۴۶۰ هزار بشکه در روز برسد.