تحول لجستیکی کریدور شمال- جنوب با هدف افزایش ترانزیت
همزمان با تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا، ساخت پایانه مرزی و پل جدید در آستارا و ایجاد شرکت‌های حملونقل ترکیبی آغاز شده و برخی از این پروژه‌ها به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسند
وزیر راه و شهرسازی اخیراً از رشد بیش از 30 درصدی ترانزیت کشور خبر داد و تأکید کرد «این رشد نشان می‌دهد کشور مهیای پذیرایی از نقش کریدوری و گذرگاهی می‌شود و باید در کنار فراهم کردن زیرساخت‌های راه و راه آهن، نرم‌افزارها نیز برای سهولت تردد ارتقا یابد که موجب عبور و مرور بهتر ماشین‌ها و کامیون‌ها، ناوگان ریلی از پایانه‌های مرزی، گمرکات سبز و... می‌شود.»
ایران در نظر دارد در کریدور ترانزیتی شمال- جنوب که اکثر کشورهای منطقه برای عبور باز از این راهگذر بین‌المللی توافق دارند، نقش اصلی را ایفا کند با این هدف، ساخت، تکمیل و توسعه زیرساخت‌های حملونقل، زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در کنار افزایش ناوگان به‌عنوان عوامل اصلی جذب بار و رونق ترانزیت و درآمدهای حاصل از آن در سیاست‌های اجرای توسعه‌ای قرار گرفته است. این طرح‌ها به‌صورت همزمان در حال اجراست و بخشی از آنها به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.
روز گذشته، شهریار افندی‌زاده، معاون وزیر راه و شهرسازی از بهره‌برداری از پایانه جدید آستارا خبر داد. به گفته افندی‌زاده، عملیات اجرایی پایانه مرزی موقت آستارا و راه موقت دسترسی به آن، با کارکرد انتقال کامیون‌های خالی برگشتی و رویه‌های مرزی مربوطه، در محل منتهی‌الیه پل جدید آستاراچای و برای افزایش تردد روزانه این مرز تا حدود 800 دستگاه کامیون، به‌صورت رفت و برگشت طبق توافق با جمهوری‌آذربایجان رو به اتمام است و به‌زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
این پروژه، به‌عنوان یکی از پروژه‌های پیشران توسعه مبادلات مرزی اعم از صادرات، واردات و ترانزیت با کشور آذربایجان و کریدور حمل‌ونقلی شمال- جنوب محسوب می‌شود. براین‌اساس، فاز نخست این پروژه‌های پیشران، شامل پایانه مرزی موقت آستارا و راه موقت دسترسی به آن، تا چند هفته آتی، بهره‌برداری خواهد شد. به‌گفته افندی‌زاده، باتوجه به توافق با کشور جمهوری آذربایجان، تا زمان تکمیل عملیات اجرایی راه دسترسی 1100متری به پایانه جدید در فازهای بعدی پروژه‌های پیشران مذکور، کامیون‌های خالی از پل جدید و راه دسترسی موقت به این پایانه مرزی موقت به‌موازات راه دسترسی 1100متری، وارد کشور خواهند شد و کامیون‌های پر، کماکان از پل و پایانه قدیم استفاده خواهند کرد و فصل جدیدی در فعالیت‌های این مرز، به‌عنوان قلب طپنده تجارت و ترانزیت دو کشور آغاز خواهد شد.
همچنین پل مشترک مرزی در حدفاصل 50متری ضلع شمالی پل ریلی آستارا به‌عنوان یک پل اتومبیل‌رو و ترانزیتی جدید در آینده نزدیک آماده افتتاح است.علاوه‌بر این پروژه، مهم‌ترین طرح‌های پیشران و آینده‌نگر لجستیکی، حملونقل بین‌المللی و ترانزیتی در مرزهای مشترک دو کشور، ساخت پل مرزی جاده‌ای و راه‌آهن به‌روی رودخانه ارس به‌عنوان قطعه تکمیل‌کننده کریدور ارس است که اتصال جمهوری‌آذربایجان به نخجوان را از خاک کشورمان فراهم می‌سازد.
تسهیل تجارت و ترانزیت با ایجاد شرکت‌های چندوجهی
در خصوص اهمیت توسعه زیرساخت‌های حمل ونقلی و لجستیکی برای دستیابی به اهداف ترانزیتی، صادق تخمه‌چیان، سرپرست اداره کل لجستیک شرکت راه‌آهن در گفت‌و‌گو با ایران اقتصادی به اهمیت ایجاد شرکت‌های لجستیکی و حمل ونقل چندوجهی اشاره کرد و گفت: درحال‌حاضر برای انجام امور حمل ونقل بین صاحبان کالاها و شرکت‌های حمل‌کننده، مبحث لجستیک جدی گرفته می‌شود و این شرکت‌ها فقط به دنبال حمل ونقل کالا نیستند بلکه می‌خواهند از مرحله‌ای که کالا تولید، عرضه یا وارد می‌شود تا مرحله نهایی یعنی انبار، مصرف‌کننده یا محل جذب نهایی بار ایفای نقش کنند.
وی با اشاره به اینکه در گذشته این شرکت‌ها، حمل ونقل ترکیبی داشتند و از ابتدا تا انتهای حمل بار را برعهده می‌گرفتند، گفت: اما اکنون شرکت‌ها به قسمت انجام عملیات امور گمرکی نیز ورود کرده‌اند و صاحب کالا فقط محموله را از یک شرکت به‌صورت متمرکز دنبال می‌کند و دامنه تعاریف حمل را گسترش داده و به امور لجستیکی روی آورده‌اند.
به گفته تخمه‌چیان، فقدان شرکت‌های لجستیکی، موجب کندی روند حمل ونقل و کاهش بهره‌وری حمل ونقل می‌شود به‌طور مثال اکنون برای حمل غلات، شرکت‌ها همه حمل‌کننده هستند و صاحبان کالا باید خودشان تعاملات لازم را با گمرک، وزارت صمت و سایر ذی‌نفعان انجام دهند و حلقه اتصال بین اینها وجود ندارد و اگر صاحب کالا تأخیری در آزادسازی محموله داشته باشد این تأخیر مستقیماً به مجموع ریلی منتقل می‌شود.
سرپرست اداره کل لجستیک راه‌آهن افزود: درحال حاضر شرکت بازرگانی دولتی به‌عنوان واردکننده غلات و یک شرکت به‌عنوان واردکننده غلات در بخش‌خصوصی به واردات و ارائه غلات به واحدهای مصرف‌کننده می‌پردازند. محموله غلات توسط کشتی از کشور مقصد به بنادر حمل می‌شود ولی چون مسائل گمرکی انجام نشده و محموله آزادسازی نشده است، واگن‌های قطار در بنادر، منتظر آزادسازی و بارگیری آن محموله می‌مانند. اما اگر لجستیک فعال باشد در ابتدای امر تمام امور انجام شده و صاحب کالا از ابتدا در جریان تمام اقدامات حمل و گمرک قرار می‌گیرد. در واقع لجستیک همه حلقه‌ها را هم‌‌وزن و هم‌مقاومت می‌کند و هدر رفت منابع کاهش پیدا می‌کند.
وی تأکید کرد: نقش دولت حمایت از شرکت‌های لجستیکی است زیرا موضوع لجستیک موضوعی تجملی و ویترینی نیست بلکه نیاز کشور برای توسعه است و موجب کاهش قیمت کالا و خدمات می‌شود. اگر بخش‌های مختلف با هم اتصال نداشته باشند و تحت تصمیم‌گیری واحد نباشند قیمت کالا افزایش می‌یابد اما لجستیک باعث استفاده بهینه از فرصت‌ها و منابع می‌شود و محمولات با قیمت تمام شده کمتری به بازار عرضه خواهد شد. اما این موضوع هنوز عملیاتی نشده زیرا اذهان صاحبان کالا درگیر رفع موانع تولید است و نه چرخه خدمات.
تخمه‌چیان بااشاره به اهمیت شکل‌گیری شرکت‌های لجستیکی در دستیابی به راهبرد دولت برای افزایش ترانزیت بخصوص در بخش ریلی و رونق کریدور شمال- جنوب، گفت: بخشی از موضوع افزایش ترانزیت به بخش بازرگانی خارجی مرتبط است. اهمیت شکل‌گیری شرکت‌های لجستیکی در این است که اکنون فورواردرها شرکت‌ها یا افرادی هستند که با متقاضیان مانند بازرگانان و تجار وارد تعامل می‌شوند و خودشان ناوگان حمل و انبارهای ثابت و ملکی ندارند، بلکه از تورباکس‌ها برای تحقق هدف استفاده می‌کنند. اگر شرکت‌های لجستیکی با کیفیت وجود داشته باشند این فورواردرها با سطوح بالاتری خدمات خود را ارائه می‌کنند.