چگونه سیاستهای تثبیت اقتصادی منجر به کاهش انتظارات تورمی جامعه شد و تقاضای سفته‌بازی را از بازارهای سوداگری خارج کرد؟
ضرر سرمایه گذاران در بازار ارز در سال 1402
سیاست تثبیت، انتظارات تورمی را تعدیل کرد
سرمایه‌گذاری در خرید دلار یکی از رایج‌ترین دیدگاه‌های اشتباهی است که در سال‌های گذشته میان برخی فعالان اقتصادی و عموم مردم شکل گرفت؛ به علت تورم‌های بالا در دهه 90 و جهش‌های مقطعی و شدید نرخ ارز طی این دهه، این دیدگاه بین برخی سرمایه‌گذاران رایج شد که برای مصون ماندن از تورم‌های دورقمی و مستمر باید روی دلار سرمایه‌گذاری کرد و همزمان با جهش‌های مقطعی ارز کسب سود کرد. ناکارآمدی دولت گذشته در کنترل خلق نقدینگی که منجر به تداوم تورم‌های بالا شد از یک سو و عدم مدیریت صحیح بازار ارز در دولت گذشته از سوی دیگر این دیدگاه را تقویت کرد و بازار ارز را به عنوان یکی از مقاصد تقاضای سفته‌بازانه تبدیل کرد. از سوی دیگر بازارهای همسو با دلار همچون سکه یا خودرو نیز به عنوان بازارهای مکمل تقاضای سفته‌بازانه در ذهن عموم جامعه تعریف شد. اما در سال‌جاری با اجرای سیاستهای تثبیت اقتصادی به منظور کاهش نوسانات نرخ ارز و افزایش پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد ایران، این دیدگاه نادرست سرمایه‌گذاران منجر به متضرر شدن افرادی شد که به نیت سفته‌بازی و سوداگری وارد بازارهایی همچون ارز، سکه و خودرو شده بودند. بررسی بازدهی این بازارها از ابتدای فروردین تا کنون نشان می‌دهد که بازار ارز از ثبات نسبی برخوردار بوده و قیمت دلار در محدوده کانال 45 تا 50 هزارتومان قرار گرفته است. از سوی دیگر رونق بازارهای سوداگری همچون سکه و خودرو از بین رفت و این دو بازار نیز بازدهی منفی را در 9 ماهه امسال ثبت کرده‌اند.
اگر این افراد که به قصد سفته‌بازی وارد این بازارها شدند و عاملی بر ایجاد التهاب در بازارهای مختلف می‌شوند، نقدینگی خود را در بانک سپرده‌گذاری می‌کردند بازدهی حدوداً 17 درصدی را می‌توانستند کسب کنند. به بیان دیگر با اجرای سیاستهای تثبیت اقتصادی و کاهش انتظارات تورمی، بازار سوداگری و دلالی از رونق افتاده است. در پله بعدی برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر بازار سرمایه مقصد مناسبی برای سرمایه‌گذاری بوده است. شاخص کل بورس در 9 ماهه امسال حدود12 درصد رشد داشته است.
همچنین روند نزولی تورم بخش مسکن نیز نشان می‌دهد تقاضای سفته‌بازانه در حال خروج از این بازار است و تورم انتظاری مسکن فروکش کرده است. به این ترتیب خریداران منتظرند قیمت مسکن کاهش یابد. از سویی اقدامات دولت سیزدهم در طرح واگذاری زمین رایگان و زمین‌های ۹۹ ساله، افزایش حریم شهرها، طرح الزام به ثبت رسمی اموال غیرمنقول، تحویل زمین به بخشی از واجدین طرح حمایت از جوانی جمعیت و اقداماتی از این قبیل گام‌های مثبتی بوده که سوداگری بخش مسکن را به‌شدت کاهش داده است.
کاهش انتظارات تورمی بازار ارز
نگاهی به صرافی‌های سطح شهر نشان می‌دهد دیگر در بازار ارز خبری از صف‌های طویل خرید نیست و صرافی‌ها خلوت شده‌اند. در گذشته، افراد زیادی سعی می‌کردند از صرافی‌ها ارز مورد نیاز خود را با دردسر کم تهیه کنند اما در شرایط کنونی، با اصلاح دستورالعمل‌های تخصیص اسکناس و راه‌اندازی مرکز مبادله ارز توسط بانک مرکزی، تهیه ارز سهمیه‌ای برای افرادی که تقاضای سفته‌بازانه دارند سخت شده است. سیاست بانک مرکزی درباره خرید ارز سهمیه‌ای از طریق بازگشایی حساب ارزی در فروکش کردن خرید ارز با کد ملی یکی از اقدامات تحولی در بازار ارز بود که فرصت استفاده از آربیتراژ قیمتی در بازار ارز را از بین برد.
زیان متقاضیان سوداگری در بازار سکه
بازار طلا و سکه نیز از ثبات نرخ ارز بی‌تأثیر نبوده است. قیمت‌ها در بازار طلا و سکه در حالی مدتی است کاهشی شده که خریداران برای افت بیشتر قیمت‌ها دست نگه داشته‌اند و فقط افرادی که متقاضی واقعی هستند اقدام به خرید این کالاها می‌کنند. ربع سکه حدود 12 میلیون تومانی ابتدای امسال به کانال 10 میلیون تومانی در آذر ماه سقوط کرده است.
ثبات ارز، خودرو را وارد خط کندرو کرد
بازار خودرو در ایران همواره یکی از بازارهای پرفراز و نشیب بوده که متأثر از وقایع اقتصادی و حتی سیاسی دچار نوسان قیمت و رکود یا تورم می‌شود. در پایان سال 1401 کارشناسان معتقد بودند با برنامه وزارت صمت برای افزایش تولید خودرو و همچنین واردات خودرو، عرضه و تقاضا در بازار خودرو ایران به سمت تعادل می‌رود اما تأکید کارشناسان بر این بود که آنچه بیشترین تأثیر را بر قیمت خودرو (در بازار) خواهد داشت، انتظارات تورمی و همچنین قیمت ارز است. بنابراین پیش‌بینی شد اگر قرار بر رشد انتظارات تورمی و افزایش قیمت ارز در سال 1402 باشد، منحنی قیمت و بازار خودرو نیز روندی صعودی به خود خواهد گرفت اما اگر انتظارات تورمی فروکش کرده و قیمت ارز نیز نزولی شود یا حداقل شرایطی نسبتاً پایدار را تجربه کند، می‌توان روزهای آرامی را برای بازار خودرو پیش‌بینی کرد.
اقدامات بانک مرکزی عامل تعدیل انتظارات منفی در بازار ارز
برخی اقدامات بانک مرکزی برای تعدیل انتظارات منفی در بازار ارز حاکی از آن است که بانک مرکزی با تأمین ارز مورد نیاز واردات کالای اساسی در بستر سامانه نیما با نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان، کاهش تعدد نرخ ارز به سه نرخ در نظام ارزی کشور شامل نرخ حواله کالاهای اساسی، اسکناس ETS و حواله ETS، راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، اصلاح دستورالعمل اجرایی فروش اسکناس ارز از طریق واریز به حساب ارزی بانکی، تخصیص ارز مسافرتی به مسافران بعد از گیت فرودگاه، کاهش مدت زمان بازگشت ارز صادراتی، همکاری و هماهنگی با وزارتخانه‌ها و سایر نهادها و مداخله حاشیه‌ای در بازار غیر رسمی ارز و طلا از طریق فروش ارز به اشخاص توانسته است به سوی تعدیل انتظارات منفی بازار ارز حرکت کند.
بر همین اساس همان طور که در آمار و ارقام می‌توان مشاهده کرد، در عمل نیز آنچه تاکنون از نتیجه اقدامات انجام شده می‌توان مشاهده کرد، برقراری آرامش نسبی در فضای ملتهب نرخ ارز و بازگشت ثبات نسبی به اقتصاد کشور بوده است. مهم‌ترین اقدام بانک در حوزه ارزی راه‌اندازی بازار مبادله ارز و طلا و انتقال عملیات ارزی به این مرکز بوده است. همچنین ایجاد صندوق تثبیت ارز انتشار اوراق مشتقه برای تثبیت نرخ ارز که بتواند ابزارهای لازم را برای تثبیت نرخ ارز و برنامه‌ریزی مدیریت ارز برای صادر‌کنندگان و وارد‌کنندگان فراهم کند، از دیگر اقدامات بانک مرکزی در این حوزه بوده است.