در گفت و گو با «ایران اقتصادی» مطرح شد
انتظار 4 ساله نیم میلیون کارگر ساختمانی برای بیمه
طبق آخرین آمارها از سوی نمایندگان کارگران ساختمانی، 550 نفر یعنی بیش از نیم میلیون کارگر چهار سال است که در صف بیمه قرار دارند اما هنوز به حق قانونی خود که بیمه شدن و بهره‌مندی از خدمات بیمه‌ای است نرسیده‌اند. بر اساس آخرین داده‌های آماری سازمان تأمین اجتماعی، حدود ۷۶۰ هزار کارگر ساختمانی از خدمات بیمه‌ای در کشور برخوردار هستند و بر این اساس بیش از ۵۰۰ هزار کارگر در این طبقه شغلی نیز بواسطه اصلاح ماده ۵ قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی در انتظار برخورداری از بیمه هستند. طرح اصلاح ماده ۵ قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی سرانجام در اواخر تابستان امسال به نتیجه رسید. این قانون 5 مهرماه با امضای رئیس جمهور برای اجرا به وزارتخانه‌های کشور، راه و شهرسازی، اقتصاد و دارایی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی ابلاغ شد. این قانون جدید یک ماده واحده و چند بند و تبصره و تکالیفی را برای سازمان تأمین اجتماعی به همراه دارد. بر اساس این طرح سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با دریافت ۷ درصد حق بیمه سهم بیمه شده از مأخذ کسر حق بیمه از کارگران دارای پروانه مهارت فنی شاغل مستقیم به‌عنوان سهم کارگر و معادل ۲۵ درصد مجموع عوارض صدور پروانه ایجاد یا توسعه، احداث و یا افزایش تراکم ساختمان و تخریب و نوسازی بنا و تعمیرات اساسی به‌عنوان سهم مالک، کارگران را بیمه کند. در صورت عدم تأمین منابع لازم جهت گسترش پوشش بیمه‌ای کارگران با تصویب هیأت وزیران افزایش مجموع عوارض تا معادل ۳۰ درصد و به‌صورت سالانه حداکثر در سقف معادل ۲.۵ درصد بلامانع است. خبرنگار« ایران اقتصادی» در خصوص وضعیت بیمه و امنیت شغلی کارگران با «عباس شیری» بازرس ارشد کانون کارگران ساختمانی کشور به گفت‌و‌گو نشست که در ادامه می‌خوانید.
فرزانه پیری
خبرنگار
آیا طرح اصلاح ماده 5 قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی اجرا شده است؟
از سال 1401 سازمان تأمین اجتماعی گفت که منابع مالی برای بیمه کارگران را نمی‌تواند، تأمین کند. بر این اساس یک لایحه اصلاحیه با عنوان ماده 5 قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی به مجلس ارسال شد که این لایحه نهایت در شهریور ماه امسال مصوب شد. هر چند اصلاحیه این ماده به نفع کارگران نبود و بیشتر به نفع سرمایه‌داران و کارفرمایان بود این نشان می‌دهد که کارگران در مجلس شورای اسلامی زوری ندارند و حق آنها همیشه مورد اجحاف قرار گرفته است.
هیأت وزیران قانوناً باید سه ماه بعد از تصویب و ابلاغ این اصلاحیه را اجرایی می‌کرد و کارگران ساختمانی را بیمه می‌کرد اما هنوز یک کارگر ساختمانی بیمه نشده است. وقتی سهمیه استان‌ها برای بیمه کردن کارگران اعلام شد از آن روز سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرده است که سامانه آنها مشکل دارد و هنوز بعد از گذشت چند ماه مشکلات این سامانه برطرف نشده است و هر روز کارگرانی که در صف انتظار بیمه هستند مراجعاتی به نمایندگان کارگران دارند و دنبال بیمه شدن هستند.
کارگران همچنان در انتظار بیمه هستند بیش از چهار سال است که حتی یک کارگر بیمه نشده است و این امر ظلم در حق کارگران است در حالی که طبق قانون کشورمان بیمه شدن حق کارگران است.
چه تعداد کارگر در انتظار بیمه هستند.
طبق آمارهایی که سازمان تأمین اجتماعی اعلام می‌کند حدود 760 هزار کارگر ساختمانی بیمه شده‌اند و حدود 550 هزار نفر در کشور در انتظار بیمه هستند. اما سختگیری‌هایی در خصوص بیمه کارگران ساختمانی صورت گرفته است که باعث شده بیمه کارگران با سختگیری‌های غیر واقعی حذف شود و حتی کسی نتواند جایگزین شود.
وقتی نسبت به وضعیت قطع بیمه کارگران ساختمانی اعتراض می‌کنیم، سازمان تأمین اجتماعی اعلام می‌کند که بازرس به محل کارِ کارگر اعزام شده و او را نیافته است یا با کارگر تماس گرفته است و او پاسخ نداده است در حالی که ماهیت کاری صنعت ساختمان ایجاب می‌کند که کارگر هر روز در محل کارش حاضر نباشد. شاید یک روز مصالح تأمین نباشد یا یک روز کارگر بیمار است یا دستش در گچ باشد که نتوانسته باشد جواب بازرسان را بدهد.
حق کارگر نیست که چندین سال بیمه پرداخت کند به یک باره به خاطر یک گزارش غیر واقعی بیمه‌اش به ناحق قطع شود. آمارهایی از کارگرانی داریم که سال‌ها در انتظار بیمه شدن بودند اما قبل از اینکه بیمه شوند، فوت کردند و خانواده‌های آنها نتوانستند از خدمات بیمه‌ای آنها استفاده کنند.
آیا کارگران ساختمانی بدون شرایط بیمه‌ای، امنیت شغلی دارند؟
هیچ‌کدام از گروه کارگران ساختمانی، فصلی و قراردادی امنیت شغلی ندارند، نوشته شدن قراردادهایی با لحاظ نکردن بیمه و حقوق کم مشکلاتی را برای کارگران ایجاد کرده است.عده‌ای در کشور اعلام می‌کنند که شغل در کشور داریم ولی کارگر نداریم باید به این افراد گفت آیا حقوق مکفی با شرایط بیمه‌ای به کارگر داده‌اید که ادعا می‌کنید؟
ما اکنون در کشور کارگران ماهر و توانمند زیاد داریم ولی کارگری نمی‌کنند چرا که حقوق آنان کفاف امرار معاش زندگی را نمی‌دهد، متأسفانه بدقولی‌هایی که در مزد آنها صورت گرفته موجب گرایش کارگران به مشاغل کاذب شده است تا بتوانند خرج خانوار خود را بدهند.
سالانه حقوق کارگران با رعایت اصل سه جانبه‌گرایی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تعیین می‌شود که در این جلسه‌ها به نمایندگان کارگران وعده می‌دهند که کارفرمایان بالاترین حقوق و مزایا را برای کارگران در نظر خواهند گرفت اما این در حالی است که کارفرمایان فقط به قانون کار اکتفا کرده و حقوق و مزایای بالاتری برای افزایش انگیزه و بهره‌وری تولید ارائه نمی‌کنند.
اکنون کارگران کمتر از 10 میلیون تومان حقوق می‌گیرند که این امر با هزینه‌های آنان از جمله اجاره بها، امرار معاش و هزینه‌های درمان و تحصیل فرزندانشان همخوانی ندارد. کارگران ساختمانی در فصل زمستان به خاطر شرایط آب و هوایی بیشتر وقت‌ها بیکار هستند که اگر از آنها حمایت نشود در تأمین معاش خود و خانواده دچار مشکل می‌شوند.
دولت سیزدهم طرح نهضت ملی ساخت مسکن را برای کارگران و سایر اقشار جامعه در نظر گرفت هر چند این طرح امیدهایی را در دل کارگران ایجاد کرد ولی کارگران به خاطر کمبود درآمدشان در پرداخت مبالغ این مسکن‌ها با مشکل روبه‌رو هستند به گونه‌ای که هر سه ماه یکبار از کارگران درخواست می‌شود که 40 میلیون تومان برای نهضت مسکن واریز کنید تا صاحب خانه شوید اما کارگران چطور با این درآمدهایی که کارفرمایان به آنها می‌دهند می‌توانند هر سه ماه یک بار 40 میلیون تومان پس‌انداز کنند. متأسفانه این موضوع باعث ایجاد رانت شده است و کارگرانی که قادر به پرداخت حق مسکن نیستند مجبور هستند مسکن را به افراد دیگر بفروشند و دلالان از این فرصت استفاده کرده و خانه‌ها را تصاحب می‌کنند. دولت در این زمینه اعلام کرده است که قرار است تسهیلاتی برای نهضت ملی قرار دهد که امیدواریم کارگران نیز بتوانند از این امتیازهای ویژه بهره‌مند شوند.
چرا در صنعت ساختمان از کارگران اتباع استفاده می‌شود آیا کارگران ایرانی حاضر به کار کردن نیستند؟
در خصوص ساماندهی اتباع بیگانه قانون خوب در کشور داریم ولی نظارت کافی نداریم و قوانین در حد نوشتن باقی می‌مانند و ترتیب اثر داده نمی‌شود.
طبق قانون 123 و 122 قانون کار، در جایی که کارگر ایرانی مشغول به کار است نباید از اتباع استفاده شود، همچنین وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی می‌تواند نسبت به صدور، تمدید و تجدید پروانه کار افراد ذیل اقدام نماید:الف - تبعه بیگانه‌ای که حداقل 10 سال مداوم در ایران اقامت داشته باشد، ب - تبعه بیگانه‌ای که دارای همسر ایرانی باشد، ج - مهاجران کشورهای بیگانه خصوصاً کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به شرط داشتن کارت معتبر مهاجرت و یا پناهندگی و پس از‌موافقت کتبی وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه.
این در حالی است که ورودی مرزهای کشور ما به روی اتباع باز است، متأسفانه اتباع بدون مجوز وارد کشور شده‌اند و براحتی شغل کارگران ساختمانی را از دست آنها گرفته‌اند. اتباع به خاطر اینکه از کشورهای جنگ زده وارد کشور ما شده‌اند تنها به‌دنبال زنده ماندن هستند از این‌رو حقوق‌های پایین را قبول می‌کنند اما کارگران ساختمانی می‌خواهند زندگی کنند و امرار معاش خانواده را تأمین کنند از این‌رو با این حقوق‌های پایین نمی‌توانند کار کنند.
طبق برآوردهای صورت گرفته اتباع 50 درصد پایین‌تر حقوق از کارگران ایرانی دریافت می‌کنند که این امر باعث شده است که کارفرمایان از کارگران غیر مجاز اتباع استفاده کنند این در حالی است که باید نظارت‌های کافی بر استفاده از این اتباع صورت گرفته شود و جلوی این کارفرمایان گرفته شود. متأسفانه هیچ ترتیب اثری داده نمی‌شود گاهی شاهد هستیم پیمانکاران نهادهای دولتی نیز از کارگران اتباع استفاده می‌کنند و این امر باعث نگرانی برای کارگران ساختمانی شده است. ضمن اینکه پیمانکاران بدنه سخت کار ساختمانی را که همان سفت کاری است به کارگران ایرانی می‌دهند چون آنها ماهر‌تر هستند ولی وقتی به سایر کارهای داخلی می‌رسد از کارگران اتباع استفاده می‌کنند.
بیشترین شهدا را جامعه کارگری تقدیم نظام کرده‌اند، 14 هزار کارگر شهید در کشور داریم از این‌رو جامعه کارگران در کشور باید مورد توجه قرار گیرند. این را کارفرمایان بدانند که نسبت به کارگران ایرانی حق‌الناسی بر گردن دارند همچنین مسئولانی که می‌توانند جلوی این نابسامانی‌ها را بگیرند باید اقدام کنند در غیر این صورت مدیون جامعه کارگران هستند.
بیش از نیمی از جمعیت کشور را کارگران با خانواده‌هایشان تشکیل می‌دهند. هر کدام از مردم و مسئولان در قبال این خانواده‌ها مسئول هستند. اگر کارگران دست از کار بکشند به طور قطع مشکلاتی در تولید و بهره‌وری در کشور ایجاد می‌شود اما کارگران همیشه نشان داده‌اند با تمام اجحافی که در حق آنان شده است اما در حوزه تولید و خدمات با تمام توان خود ایستاده‌اند و بی‌ادعا کار می‌کنند.