برنامه وزارت نیرو برای کاهش هدررفت آب
دولت سیزدهم با هدف مدیریت منابع تولید و توزیع آب اقدامات جدی صورت داده به‌نحوی که فقط درسال گذشته حدود 100 هزار انشعاب غیرمجاز شناسایی و برطرف شد
هدررفت بیش از ۳۱ درصدی آب شرب در کشور، رقمی حدود چهار برابر نُرم هدررفت آب جهانی در کشور.
هاشم امینی مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور اعلام کرده که 31 و نیم درصد عددآب بدون درآمد در کشور وجود دارد، هرچند که شاخص هدررفت آب در کشور حدود 16 درصد است.
آب بدون درآمد در کل، شامل هدررفت واقعی، هدررفت ظاهری و مصارف غیرمجاز می‌شود.
هدررفت واقعی آب شامل بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع بوده، بدون آنکه مصرف شود و به‌صورت نشت‌های مختلف از شبکه به هدر می‌رود.
این نوع هدررفت شامل نشت از خطوط انتقال، نشت از شبکه توزیع، نشت از انشعاب، نشت از مخازن شبکه و سرریز از مخازن شبکه می‌شود.
میزان هدررفت فیزیکی و واقعی آب از شبکه توزیع در محدوده 16 درصد است.
هدررفت ظاهری آب هم شامل بخشی از آب ورودی به شبکه توزیع بوده که به صورت‌های مختلف توسط مشترکین مصرف می‌شود، ولی درآمدی برای شرکت‌ها ندارد.
به عبارت دیگر، این بخش از آب ظاهراً به هدر می‌رود، ولی به انواع مختلف از جمله مصارف غیرمجاز، خطای مدیریت داده‌ها و سیستم و عدم دقت تجهیزات اندازه‌گیری مصرف می‌شود.
فرسوده بودن شبکه آبرسانی در کشور دست‌کم عامل هدررفت بخشی از آب شرب کشور به‌شمار می‌رود.
هدررفت آب در ایران چندین عامل دارد که یکی از این موارد فرسوده بودن شبکه توزیع آب در کشور است.
از قرار معلوم، 20 درصد شبکه آبرسانی کشور یعنی ۶۵ هزار کیلومتر آن فرسوده بوده که اصلاح و بازسازی آن چیزی حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. در حال حاضر سالانه ۳۰۰ کیلومتر از شبکه‌های فرسوده توزیع آب کشور تعویض می‌شود. ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار داشته و متوسط بارندگی در کشور ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیمتر در سال است.
هرچند که متوسط بارندگی در دنیا حدود ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیمتر و در قاره آسیا ۶۰۰ تا ۶۵۰ میلیمتر در سال است.
واقعیت این است که میزان بارش‌ها در کشور ناهمگن بوده و در بخشی از اقلیم‌ها بارش بالای هزار میلیمتر و در برخی از نقاط نیز بارش‌ها بسیار ناچیز است.
همین موضوع باعث شده تا چالش‌های جدی در تأمین آب وجود داشته باشد.
ارزش اقتصادی آب بهطور متوسط در سایر نقاط جهان حدود ۱.۵ دلار به ازای هر مترمکعب و تقریباً مشابه ارزش بنزین است اما در کشورمان، قیمت بسیار کمتری دارد.
برآورد می‌شود قیمت تمام شده آب در بخش بهره‌برداری 4 هزار تومان و در بخش اجرا حدود 6 هزار تومان باشد.
به عبارتی تأمین هر مترمکعب آب شرب برای دولت 10 هزار تومان هزینه دربر دارد.
هرچند که در بخش خانگی بهطور متوسط رقم دریافتی از مشترکان در همه بخش‌های مصرفی، یک‌هزار و 500 تومان به ازای هر مترمکعب است.
۹۹.۹ درصد جمعیت شهری و ۸۷ درصد جمعیت روستایی در حال حاضر تحت پوشش شبکه آب هستند.
شاخص آبرسانی روستا‌ها در ابتدای دولت سیزدهم ۸۲ درصد بود و هدفگذاری دولت این است که این عدد را به ۹۰ درصد برساند.
۶۰ درصد آبی که در حال حاضر به دست مردم می‌رسد از آب‌های زیرزمینی و ۴۰ درصد از منابع آب سطحی است.
این میزان از شرب در ۱۶۹ تصفیه‌خانه در سطح کشور تصفیه می‌شود.
سرانه آب در دسترس هر ایرانی به صورت سالانه از سال ۱۳۸۷ به بعد حدود ۱۲۰۰ مترمکعب است.
بر این اساس کشور در مرحله تنش آبی قرار دارد؛ اما پیش‌بینی می‌شود در حدود سال ۱۴۲۰ اگر روند مصرف آب با همین شیب ادامه یابد، ممکن است به مرحله بحران برسیم.
هاشم امینی مدیرعامل آبفای کشور گفته که میزان ۱.۴ درصد از آب شرب در شبکه به‌صورت کلی توسط بخش‌های غیرمجاز مصرف می‌شود که همواره همکاران در تلاش هستند تا ضمن شناسایی این موارد نسبت به جلوگیری از این‌گونه برداشت‌ها اقدام کنند و اظهار داشت که با طراحی و تنظیم بیش از ۸۰ پروژه عملیاتی در تلاش هستیم تا میزان آب بدون درآمد مصرف شده در شبکه‌های آبرسانی کشور را تا حد امکان کاهش دهیم.
امینی در پاسخ به اینکه هدررفت آب شرب چقدر است، گفته که اشتباه قرائت یا مصارف مجاز بدون درآمد را به عنوان آب بدون درآمد می‌شناسیم و این عدد در مجموع شهر و روستای کشور ۳۱.۵ درصد است که این هدررفت به‌دلیل فرسودگی شبکه‌های آب و انشعابات و حوادثی است که در شبکه رخ می‌دهد.
به گفته وی، در دنیا در اقلیم‌های خشک، میزان آب بدون درآمد ۱۵ درصد و تلفات واقعی در کشور‌های پیشرفته که شبکه‌های استانداردی دارند بین ۳ تا ۴ درصد هدررفت است و افزوده که هدررفت بیشتر ما مربوط به برخی از استان‌هایی است که شبکه‌های آنها قدیمی است از جمله در استان‌هایی مانند یزد، قم، قزوین و اصفهان هدررفت آب عددی بین ۱۶ تا ۱۷ درصد است.
بررسی وضعیت موجود بخش آب بیانگر آن است که منابع آب تجدیدشونده کشور نسبت به متوسط بلندمدت کاهش چشمگیری داشته است.
علاوه برآن، آمار و ارقام نشان می‌دهند بیشتر از 70 درصد از منابع آب تجدیدشونده کشور استحصال و مصرف می‌شود.
این موارد در کنار پیش‌بینی تداوم خشکسالی در کشور و تغییر اقلیم، حاکی از وقوع بحران آب است.
اما دولت سیزدهم برای مدیریت بحران آب چه کرد؟
تنش آبی داستان جدید شهرهای ایران نیست، سال‌هاست که به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع آبی و هدررفت آب، شهرهای ایران وارد تنش آبی شده‌اند اما این‌بار دولت سیزدهم برای رفع عطش آبی استان‌های مختلف وارد میدان شده تا بخشی از دغدغه مردم را رفع نماید.
وزارت نیرو طی دو سال گذشته در بخش آب برنامه‌های جدی را اجرایی کرده که شامل اقداماتی همچون «اولویت‌بندی طرح‌های نیمه‌تمام»، «تدوین برنامه منابع و مصارف حوضه‌های آبریز» و«تأمین مالی برای بخش شرب طرح‌های انتقال آب از دریا»، بوده که در حوزه آبرسانی با هزار و ۵۸ میلیون مترمکعب توزیع آب در کشور، ۱۵۰ درصد هدفگذاری انجام شده و تعهدات ۴ ساله دولت در این زمینه، طی ۲ سال محقق شده است.
در حوزه تأمین آب نیز تاکنون ۱۳ سد با حجم مخزن ۳ هزار و ۵۳۳ میلیون مترمکعب به بهره‌برداری رسیده که بر‌اساس آن ۶۵ درصد هدفگذاری و تعهدات دولت در این زمینه تحقق یافته و تا پایان دولت نیز پیشرفتی ۱۳۵ درصدی را رقم خواهد زد.
علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو گفته که عددی که در طول فعالیت دولت سیزدهم در آب، برق و فاضلاب سرمایه‌گذاری خواهد شد، بالغ بر ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان است که تا امروز معادل ۴۰۰ همت به بهره‌برداری رسیده و تا پایان دولت سیزدهم بیش از ۸۰۰ همت دیگر از طرح‌ها به بهره‌برداری می‌رسد.
از قرار معلوم، از مجموع 1224 هزار میلیارد تومان حجم سرمایه‌گذاری 400 هزار میلیارد تومان آن تاکنون به بهره‌برداری رسیده و 824 هزار میلیارد تومان آن تا پایان دولت نهایی می‌شود.
در این بخش، 757 هزار میلیارد تومان سهم حوزه برق است و 467 هزار میلیارد تومان نیز سهم حوزه آب و فاضلاب خواهد بود.
از طرفی تا پایان دولت نیز 511 هزار میلیارد تومان پروزه دیگر در بخش برق و 313 هزار میلیارد تومان پروژه در بخش آب به بهره‌برداری خواهد رسید.
واقعیت این است که دولت سیزدهم با هدف مدیریت منابع تولید و توزیع آب اقدامات جدی را صورت داده به‌نحوی که فقط درسال گذشته حدود 100 هزار انشعاب غیرمجاز شناسایی و برطرف شد.
علی سیدزاده، مدیر کل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت آب و فاضلاب کشور برای تکمیل طرح جامع فاضلاب تهران ۱۸ هزار میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز است که افق این طرح سال 1410 است.
با اهتمام جدی وزارت نیرو در دولت سیزدهم روند هدررفت آب در دو سال گذشته کاهشی شده و این مسیر همچنان با سرعت ادامه خواهد داشت.
آنچنان که جمع‌آوری بساط هدررفت آب چندان هم دور از دسترس نخواهد بود.