رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران در گفت‌وگو با «ایران اقتصادی» تأکید کرد؛
رشد محسوس صادرات طلای سرخ
میری: حجم صادرات سال ۱۴۰۱ حدود ۲۳۹ تن است به طوری که صادرات به صورت مستمر ادامه دارد و در اردیبهشت ماه و فروردین ماه ۵۷ درصد رشد صادرات داشتیم
هما همت‌خواه
روزنامه نگار
گیاه زعفران ادویه‌ای گرانبها و خوشبو در جهان است که بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود و خرید زعفران از ایران بیشترین رتبه را دارد و حجم زیادی از این تولیدات به خارج از کشور صادر می‌شود، اما اکنون به دلیل کاهش تولید زعفران، جایگاه ایران به عنوان خاستگاه زعفران جهان به خطر افتاده است.
زعفران که زادگاه اصلی آن را ایران با بیش از ۹۰ درصد تولید می‌دانند و مقاومت خوبی به سرما و گرما و کم‌آبی دارد می‌تواند دمای هوا را از منهای ۲۲ تا ۴۰ درجه سانتیگراد تحمل کند.
ایران همچنان اولین و بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران در دنیا محسوب می‌شود، تحت این شرایط و با توجه به اینکه زعفران ایرانی دارای خاستگاه منحصربه‌فردی در جهان است شاید تصور شود این محصول ارزشمند در حال حاضر بخش مهمی از صادرات غیرنفتی ما در راستای اقتصاد مقاومتی و چشم‌انداز تولید پایدار را شامل می‌شود اما متأسفانه در سال‌های اخیر این رقبای ما هستند که تنها با اعمال نقش واسطه‌ای خود عملکرد بهتری در این زمینه داشته‌اند و سودآوری آنان از صادرات زعفران در حال پیشی گرفتن از ما است.
در مطالعه‌ای از سوی اتحادیه اروپا که به‌منظور واکاوی مشکلات این صنعت در قاره سبز از بهبود کیفیت آن تا افزایش رقابت‌پذیری این محصول انجام شده است، استراتژی‌هایی ارائه شده که نشان می‌دهد رقیبان ما در حال طراحی استراتژی‌هایی به منظور بهبود فرایند تجاری‌سازی و فروش این ماده ارزشمند در دنیا هستند.
حتی پیش‌بینی می‌شود تحقق این امر تولید زعفران در سطح کلان را محقق کرده و موجبات دسترسی آسان‌تر تولیدکنندگان و فعالان تجاری زعفران به بازارهای داخلی و خارجی این قاره را فراهم آورد و همه این موارد این نکته را به ما گوشزد می‌کند که ارزش این محصول را در کشورمان بیش از پیش دانسته و راهکارهایی برای افزایش تولید، حمایت از تولیدکنندگان و درنهایت افزایش صادرات و ارزآوری آن بیندیشیم.
طبق گزارش‌های موجود ایران بزرگ‌ترین صادرکننده زعفران و چین بزرگ‌ترین واردکننده زعفران جهان است، ارزش جهانی صادرات این محصول گاهی به میلیارد دلار هم می‌رسد.
براساس آمار سال ۱۳۹۸ بزرگ‌ترین صادرکنندگان زعفران در جهان ایران، اسپانیا، افغانستان، هند و یونان بوده است پیش از این تولید سالانه زعفران ایران ۳۳۰ تن و صادرات آن ۲۸۰ تن در سال بود که بیشترین حجم صادرات مربوط به استان‌های خراسان رضوی و جنوبی بوده است.
«حسین زینلی» مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفته بود در ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۱، ۱۷۸ تن زعفران به ارزش ۱۷۳ میلیون دلار صادر شده است که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ ارزشی ۵۵،۶۲ درصد رشد نشان می‌دهد.
در سال ۱۴۰۰ سطح زیر کشت زعفران به ۱۲۱هزار و ۹۳۰ هکتار رسید که در مقایسه با سال ۱۳۹۹ سطح زیر کشت، افزایش ۶۸۰ هکتاری داشته است. با ۱۲۲ هکتار سطح زیر کشت، بیشترین سطح زیر کشت در حال حاضر متعلق به ایران است زعفران محصول استراتژیک کشاورزی ایران است و به حدود ۶۰ کشور جهان صادر می‌شود اما تاکنون از این ظرفیت استفاده مطلوب به عمل نیامده و بازارهای هدف ایران محدود است، سر و سامان دادن به اوضاع نامناسب آشفته بازار زعفران کشور به‌رغم تأمین ۹۵ درصد زعفران دنیا هدف‌گذاری جدیدی را می‌طلبد که با دست به دست دادن همه ارکان زنجیره تولید و صادرات این محصول ارزشمند، محقق خواهد شد.
به همین دلیل به سراغ غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران آمده‌ایم تا از آخرین وضعیت زعفران و صادرات آن جویا شویم.
هم‌اکنون وضعیت تولید زعفران چگونه است؟
در گذشته کشت زعفران مربوط به استان خراسان بزرگ بود اما اکنون کشت پیاز زعفران منحصر به استان نیست بلکه در دیگر استان‌های کشور با حداکثر سرعت کشت می‌شود بنابراین میزان تولید خیلی کاهشی نیست اما به طور حتم کشت زعفران در گرو میزان صادرات آن است.
حجم صادرات سال ۱۴۰۱ حدود ۲۳۹ تن است به طوری که صادرات به صورت روتین ادامه دارد و در اردیبهشت ماه و فروردین ماه امسال ۵۷ درصد رشد صادرات داشتیم نسبت به مدت مشابه سال گذشته که نوید خوبی بود و امیدواریم روند صعودی ادامه داشته باشد البته مشکلات زیادی در بخش صادرات داریم که باید حل شود.
اکنون قیمت هر کیلوگرم زعفران ۳۱ تا ۳۸ میلیون تومان برحسب کیفیت و درجه‌بندی خریداری می‌شود برای فروش نیز با توجه به آزمایش، سورت و بسته‌بندی با ۵ درصد سود در هر کجای دنیا که تحویل بدهیم، البته ۲ درصد آن بابت هزینه‌کرد می‌رود و مابقی سود صادرکننده است.
این درحالی است که سود صادرکننده زعفران باید بین ۱۰ تا ۲۰ درصد محاسبه شود اما وقتی قاچاقچی زعفران را از ایران به اسپانیا و ایتالیا، فرانسه، چین و بازارهای صادراتی ایران می‌برد دیگر صادرکننده نمی‌تواند به دنبال سود منطقی خودش باشد بلکه باید برای از دست ندادن بازارش با کمترین سود کار کند.
آیا زعفرانی که قاچاقچی خریداری می‌کند با زعفرانی که شما می‌خرید تفاوت کیفیت و قیمت دارد؟
زعفرانی که صادرکننده می‌خرد با زعفرانی که قاچاقچی می‌خرد خیلی تفاوت دارد صادرکننده زعفران درجه یک را خریداری می‌کند و تا زمانی که آزمایشگاه کیفیت و درجه‌بندی آن را تأیید نکند ما پولی به کشاورز پرداخت نمی‌کنیم اما کسی روی کار قاچاقچی نظارت ندارد هر نوع زعفران در کیفیت و درجه‌بندی متفاوت باشد را با همان قیمت صادرکنندگان یا قیمت پایین‌تر خریداری می‌کنند و با قیمت‌های بالا می‌فروشند.
درحال حاضر قیمت فروش هر کیلوگرم زعفران درجه یک ایران (زعفران نگین) توسط صادرکنندگان بین ۸۰۰ تا ۸۵۰ دلار در جهان است اما قاچاقچیان زعفران بی‌کیفیت و با درجه‌بندی پایین را بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ دلار در بازارهای جهانی عرضه می‌کنند که رقم بالایی است درحالی که این اقدام قاچاقچیان برگشت ارزی و سودی برای کشور ندارد.
عمده مشکلات بخش صادرات زعفران در کشور چیست؟
صادرکننده ما که زعفران صادر می‌کند برای بازگشت ارز به کشور، با مشکلات جدی روبه‌روست اگر قیمت ارز ۵۰ هزارتومان باشد باید به ۳۷ هزارتومان آن را بدهیم یعنی هر دلار بین ۱۳ تا ۱۵ هزار تومان برای ما تمام می‌شود، زیرا ۱۲۸۳ دلار نرخ بار گمرکی است بنابراین رقم قابل توجهی از جیب صادرکنندگان می‌رود
مشکل آنجایی ایجاد می‌شود که صادرکننده ما بابت هر کیلوگرم زعفران بین ۱۵ تا ۱۶ میلیون تومان هزینه می‌کند بعد قاچاقچی سوء‌استفاده می‌کند؛ می‌گوید که صادرکننده این کار را می‌کند اما من انجام نمی‌دهم بنابراین هزینه‌ای برای خروج زعفران از کشور نمی‌دهد، بعد زعفران ۹۰ تن به صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود که رقم قابل توجهی است.
مشکل دوم صادرکنندگان، نرخ پایه گمرکی زعفران ۱۲۸۳ دلار است که مربوط به زعفران نگین است که بیشتر صادرات ما هم نگین است، اما صادرکننده این محصول را بین ۸۰۰ تا ۸۵۰ دلار می‌فروشد، اما دیروز در وزارت جهاد کشاورزی جلسه داشتیم تا موانع برطرف شود و صادرات افزایش یابد که این امر در اشتغال‌زایی و ارزآوری اثرگذار است.
نرخ پایه گمرکی ما برای کسی که زعفران صادر می‌کند بین ۸۰۰ تا ۸۵۰ دلار است ۸۰۰ دلار برگشتی از فروش زعفران است باید ۱۲۸۳ دلار به بانک مرکزی تحویل بدهم زیرا اگر این مهم رخ ندهد معافیت مالیاتی نمی‌دهد و تنبیهات دیگری دارد کارت بازرگانی لغو می‌شود و به قوه قضائیه معرفی می‌شود بعد من صادرکننده باید ۴۵۰ تا ۵۰۰ دلار از بازار آزاد ارز بخرم آن هم ارزی که قاچاق است یعنی بروم ارز آزاد بخرم بگذارم روی ۸۵۰ دلار خودم که ۱۲۸۳ دلار را به بانک مرکزی بدهم و هر دلاری ۱۳ هزارتومان از جیبم بدهم به سامانه نیمایی.
تمامی این مشکلات بخش زعفران به نفع قاچاقچی است، وقتی ۱۲۸۳ دلار به بانک مرکزی و ۵۰۰ دلار از جیبم بدهم و ارز را به بانک مرکزی ۱۳ تا ۱۵ هزارتومان ارزان‌تر بدهم به نفع قاچاقچی است، بعد صادرات زعفران ما در بازارهای جهانی در دست قاچاقچی‌ها است.
آیا شاهد رشد صادرات زعفران هستیم؟
این معضلات باید برطرف شود. اگر این موانع برداشته شود با توجه به اینکه دو تا سه ماه از این موضوع گذشته است به شما قول می‌دهیم تا پایان سال ۴۰ درصد صادرات افزایش یابد.
وقتی ما قول می‌دهیم و از مبادی قانونی زعفران صادر می‌کنیم این مبادی قانونی برای کشور ارزآوری دارد اشتغال‌زایی و ارزش افزوده دارد اما قاچاقچی برای کشور چه فایده‌ای دارد و چه چیزی نصیب دولت می‌شود؟ در صورت اعتماد دولت به صادرکنندگان به طور حتم 40 درصد افزایش صادرات خواهیم داشت حتی اگر این امر محقق نشود دولت ضرر نکرده حداقل جلوی قاچاق زعفران را گرفته است.
مشکل سوم این صنعت، بحث نیم درصد (0،5 درصدی) آب مجازی برای زعفران در نظر گرفته شده اما این درحالی است که زعفران آب‌بری ندارد که ۰،۵ درصد آب مجازی در نظر گرفته‌اید، زیرا اولین دوره آبی زعفران مهرماه و دومین دوره آبی آبان ماه است تا اردیبهشت ماه آب می‌خواهد و دیگر آب نیاز ندارد.
حفظ جایگاه زعفران در جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، قاچاقچی هر نوع زعفران بی‌کیفیت را نیز از کشور خارج می‌کند که این مسائل به ضرر منافع ملی کشور و جایگاه ایران در جهان تمام می‌شود، بنابراین من از مسئولان امر بویژه رئیس جمهور، بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تقاضا دارم به این مشکل رسیدگی کنند.
بــــرش
جایگاه ممتاز ایران در تولید زعفران جهانی
زعفران تنها محصول ایرانی است که در دنیا جایگاه دارد. اجازه ندهند زعفران هم مانند پسته شود. اگر به این روند و فرمان ادامه بدهیم سرنوشت زعفران نیز به سرنوشت پسته دچار خواهد شد، شما ۱۶ و ۱۷ سال پیش در امریکا پسته تولید خودشان را پیدا نمی‌کردید اما اکنون امریکا اولین تولیدکننده و صادرکننده پسته در جهان شده است بی‌شک این اتفاق برای زعفران نیز خواهد افتاد. به همین منظور لازم است که موضوع و مشکلات را جدی بگیریم، وضعیت آینده این محصول را پیش‌بینی کنیم، به صادرکنندگان اعتماد کنیم بعد موانع جلوی صادرکنندگان را برطرف کنیم زیرا ضرر صادرکنندگان به کشاورزان نیز برمی گردد، وقتی من صادرکننده نتوانم صادرات انجام بدهم و نتوانم در بازارهای جهانی کار انجام بدهم محصول روی دستم می‌ماند بنابراین محصول روی دست تولیدکننده نیز می‌ماند. بنابراین بخش تولید و صادرات زعفران به حمایت دولت نیاز دارد تا زعفران در جایگاه خودش حفظ شود و اجازه ندهیم زعفران را به راحتی از دست ما بگیرند.