ادامه روند دریافت یارانه 9 دهک درآمدی جامعه
فقط 2 صدک بالای جامعه یارانه نقدی دریافت نمی‌کنند
دولت سیزدهم تأکید کرد یارانه نقدی هیچ خانواری قطع نخواهد شد، مگر آنکه با اعمال به‌روزرسانی داده‌ها، جابه‌جایی صورت گیرد. به عنوان نمونه در دی‌ماه امسال۶۰ هزار خانوار جدید مشمول یارانه نقدی شدند و در مقابل همین تعداد خانوار نیز یارانه نقدیشان قطع شد. طبق گفته مسئولان، دارایی‌های افراد با کدملی منحصربه‌فرد از قبیل میزان وام دریافتی، سود و تراکنش‌های بانکی، خودرو، حقوق، سفر خارجی و... معیارهای وسع‌سنجی خانوارهاست. بنابراین دولت سیزدهم تصمیمی برای حذف یارانه نقدی دهک‌های 8 و 9 نخواهد داشت و هر 6 ماه یک‌باربر اساس قانون به‌روزرسانی داده‌های پایگاه اطلاعات ایرانیان، نسبت به حذف یا مشمول شدن یارانه نقدی خانوارها اقدام می‌کند.
رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان خبر داده است که بر اساس تکلیف قانونی بودجه سال ۱۴۰۲ و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در دی‌ماه سال جاری با عنایت به وسع‌سنجی جدید خانوارها و بر اساس آخرین آمار و اطلاعات ثبتی و متقن از دستگاه‌های متولی، اطلاعات خانوارها به‌روزرسانی شد.
علیرضا محمدی تغییرات و جابه‌جایی افراد در دهک‌های مختلف درآمدی را بسیار اندک عنوان کرده و گفته که در محدوده صرفاً دو صدک بالایی یعنی صدک ۹۹ و ۱۰۰ تغییرات ملموس است که بر اساس به‌روزرسانی جدید، ۶۰ هزار خانوار جدید مشمول دریافت یارانه معیشتی شدند و ۶۰ هزار خانوار جدید دیگر نیز به دهک دهم و صدک‌های بالایی اضافه شدند و مشمول دریافت یارانه نمی‌شوند. در دومین ماه سال گذشته دولت سیزدهم اقدام به مردمی‌سازی اقتصاد کرد که در آن با حذف ارز ترجیحی، اصلاح نظام یارانه‌ای کشور را در دستور کار خود قرار داد. بر این اساس در اردیبهشت‌ماه سال گذشته دولت نسبت به پرداخت یارانه‌ای با مبلغ جدید اقدام کرد که طی آن با حذف دهک دهم (پردرآمد)، برای دهک اول تا سوم مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر و برای دهک چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان برای هر نفر واریز شد، اما مسأله‌ای که آن روزها اغلب ثبت‌نام‌شدگان یا جاماندگان یارانه نقدی با آن مواجه بودند، عدم تعیین‌تکلیف آنها از سوی سازمان‌های ذیربط همچون سازمان هدفمندی یارانه‌ها و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود که از مدت‌ها ذهن ثبت‌نام‌شدگان را به خود درگیر کرده بود. براساس اطلاعات و بررسی‌های صورت گرفته، سامانه پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان تا قبل از دولت سیزدهم و تا آن زمان به‌روزرسانی نشده بود و برخلاف وعده‌های داده شده از سوی مسئولان وقت این وزارتخانه اقدامی صورت نگرفته بود.
بر اساس اطلاعات دریافتی، سامانه پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان از سال 98 تا اواسط نیمه اول سال گذشته به‌روزرسانی نشده بود و همین امر باعث اختلال در روند مشمولان یارانه نقدی شده بود تا جایی که محمد‌هادی زاهدی‌وفا، سپرست وقت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این‌باره گفته بود که از سال‌های گذشته تاکنون دو دسته اطلاعات وجود داشته است که یک دسته از این اطلاعات شفاف و واقعی بودند و دسته‌ای دیگر نادرست ارزیابی شده‌اند و هر دو دسته این اطلاعات در بانک‌های اطلاعاتی وجود داشته است. به همین خاطر برای اینکه سره را از ناسره تشخیص دهیم با استفاده از بانک‌های اطلاعاتی دولت الکترونیک درصدد هستیم علاوه بر آنکه شیوه راستی‌آزمایی اطلاعات را تغییر دهیم یک‌بار برای همیشه این نوع سوءتفاهم‌ها را از بین ببریم، لذا روال کار بر این است که شیوه دهک‌بندی بزودی تغییراتی خواهد داشت و مردم قطعاً از این سردرگمی رهایی می‌یابند. معنای دیگر سخن سرپرست وقت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی این بود که از ابتدای امسال داده‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان پایش خواهد شد. بنا بر اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، این وزارتخانه از شهریورماه امسال اقدام به به‌روزرسانی داده‌های پایگاه اطلاعات ایرانیان کرد تا براساس آن بتواند معیارهای لازم را برای وسع‌سنجی خانوارها و دهک‌ها به دست آورد.
به عبارتی برای شناسایی خانوارهای مشمول دریافت یارانه نقدی یا حذف خانوارهای پردرآمد، دولت سیزدهم نیازمند اطلاعاتی بود که بتواند براساس آنها نسبت به اصلاح نظام یارانه‌ای اقدام کند.
تغییر در شیوه دهک‌بندی درآمدی، اولین گام در اصلاح نظام یارانه‌ای
برای آنکه تحلیل، دقت و عدالت در رصد داده‌های پایگاه رفاه ایرانیان به بهترین شکل انجام شود تا بر اساس آن شاخص‌های وسع‌سنجی نیز تعیین شود، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در اولین گام اقدام به تغییر در دسته‌بندی درآمدی خانوارها از دهک به صدک کرد. براین اساس تا پایان آبان‌ماه امسال، دهک‌های درآمدی از بعد خانواری خارج و به صورت نفری دهک‌بندی شدند تا اینگونه فاصله دهک‌ها رند و ساده شوند. در گام بعدی، دهک‌های درآمدی به صورت صدک دسته‌بندی شدند تا تحلیل بین دهک‌ها کلی نباشد و خیلی ریزتر و دقیق‌تر مورد بررسی قرار گیرند، از این‌رو هر دهک درآمدی تبدیل به ۱۰ قسمت و به عبارتی صدک شد.
بنابراین در پایان آبان‌ماه دهک‌های ده‌گانه درآمدی به 100 قست تقسیم شدند. به عبارتی هر دهک به 10 قسمت تقسیم شد که در هر صدک حدود 290 هزار خانوار وجود دارد.
طبق این تغییرات، دیگر همه خانوارهای دهک 10 از دریافت یارانه نقدی محروم نمی‌شوند، چراکه به گفته معاون رفاهی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از این پس اگر قرار است حذفی صورت بگیرد، به صورت صدکی است مثلاً می‌گویند 3 یا ۶ صدک آخر از دریافت یارانه حذف می‌شوند یا اگر قرار باشد کمک‌های ویژه‌ای ارائه شود هم از این روش استفاده خواهد شد.
بنابراین برای پایش داده‌ها و معیارهای ارزیابی وسع‌سنجی دهک‌های درآمدی، سیاستگذاری‌های دهکی اعمال می‌شود اما نظارت‌ها، تحلیل‌ها و دقت‌ها به صورت صدکی انجام خواهد شد.
معیارهای مبتنی بر صدک‌بندی برای آزمون وسع خانوارها
دسترسی به میزان و تعیین دارایی‌های هر فرد بر اساس «کد ملی» است. با داشتن یک کد ملی معلوم می‌شود که فرد چه دارایی‌هایی دارد، لذا بر اساس آن میزان وسع مشخص و بعد این وسع بین صدک تقسیم و دقیقاً مشخص می‌شود که وسع هر فرد به چه گونه‌ای است و در چه صدکی قرار می‌گیرد. یکی از شاخص‌های تأثیرگذاردر داده‌های پایگاه رفاه ایرانیان، شاپرک است. بنا به گفته علیرضا عسگریان، معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه احتماعی، هزینه‌ای که خانواده انجام می‌دهد به صورت ریز تحلیل، همچنین ابتدا و انتهای دوره مالی‌شان نیز استخراج می‌شود. حتی میزان وام دریافتی، سود بانکی، تعاملات بانکی، ساتنا و پایا نیز استخراج و بعضاً «بورس» و «سفر خارجی» هم معدل‌گیری می‌شود. داده‌های مربوط به خانواده، بُعد خانوار و ساختار خانواده؛ بُعد خانوار یعنی اینکه چند نفر هستند. ساختار خانواده یعنی چند نفر از فرزندان‌شان در سن ازدواج و چند تا در سن ایجاد مشاغل هستند. آیا فرزندی دارند یا در خانواده بیمار و معلول هست؟ یا چند نفر حقوق‌بگیر هستند؟ همچنین داده‌های مربوط به وسیله نقلیه، کیفیت و نوع وسیله نقلیه از دیگر معیارهاست. البته بنا به گفته عسگریان، فقط تعداد نیست بلکه کیفیت وسیله نقلیه و همچنین داده‌ها در مورد مسکن هم خیلی مهم است. داده‌های حقوق فرد و دستمزدشان، خصوصاً جایی که به صورت رسمی و غیررسمی حقوق‌شان را می‌گیرند.
ادامه روند طرح‌های معیشتی دولت در سال آینده
دولت سیزدهم در راستای امنیت پایدار غذایی در ۷ دهک اول درآمدی، طرح‌های حمایتی و معیشتی خود را در قالب طرح‌های کالابرگ الکترونیک، یسنا و تغذیه سالم برای کودکان دچار سوءتغذیه در سال آینده نیز ادامه خواهد داد.
در همین حال سید صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته است که دولت یک‌سری سیاست‌های کمک‌معیشتی و تشویقی برای مردم در نظر دارد تا به شکلی بتواند قیمت‌ها را متعادل کند. مرتضوی در مورد اختصاص کالابرگ هم گفت: در بودجه سال آینده یارانه نقدی تا میزانی که مصوب شده است حتماً ادامه دارد و تحت هیچ شرایطی یارانه نقدی حذف نخواهد شد، اما دولت سیاست‌های تشویقی و کمک‌معیشتی برای مردم در نظر دارد تا بتوانیم به شکلی قیمت‌های کالاهای اساسی را متعادل و این موضوع را عملیاتی کنیم.
بــــرش
جابه‌جایی 7 میلیون نفر بین دهک‌ها با اعمال صدک‌بندی
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با تأکید بر اینکه از این پس همه برنامه‌های اعتباری دولت در پایگاه رفاه ایرانیان وارد می‌شود درباره زمان اجرایی شدن صدک‌بندی خانوارها گفت: صدک‌بندی اجرایی و کاملاً مشخص است و ما خیلی راحت می‌توانیم این را به دهک‌بندی انتقال دهیم. هر 6 ماه یک‌بار یا سالی یک‌بار باید داده‌های جدید را اعمال کنیم و در این صورت بین دهک‌ها جابه‌جایی شکل می‌گیرد. یک عده‌ای دهک‌شان بالاتر و برخی پایین‌تر می‌رود. آنهایی که از بالا می‌روند پایین‌تر، نشان‌دهنده این است که تحلیل و داده‌های ما دقیق‌تر و عینی‌تر بوده، اما آنهایی که می‌روند بالاتر، نشان‌دهنده این است که استحقاق‌شان در دهک‌های بالاتر بوده است.
علیرضا عسگریان تأکید کرد که با صدک‌بندی جدید یارانه کسی قطع نمی‌شود، مگر اینکه به دهک بالاتر رفته و جزو جمعیت پنج میلیونی دهک ۱۰ شوند اما پیش‌بینی ما این است که جابه‌جایی بین دهک‌ها حدود هفت میلیون نفر است بنابراین هفت میلیون نفر بین دهک‌ها جابه‌جا می‌شوند. از ۷۹ میلیون و۶۰۰ هزار نفر، هفت میلیون جابه‌جا می‌شوند. یک تعدادی از بالا می‌آیند پایین و برخی از پایین به بالا می‌روند.