با افزایش یارانه نقدی و توزیع کالابرگ اعتباری در سال جاری رقم خورد
سهم خوراک از درآمد کارگران با خرید کالابرگی به ۲۳ درصد کاهش یافت
کاهش ۱۵ واحد درصدی سهم خوراک از درآمد ماهانه کارگران نسبت به سال 1399
یک کارگر سرپرست خانوار ۴ نفره در سال جاری در صورت دریافت حداقل حقوق کارگری مصوب و با لحاظ دریافت یارانه نقدی 300 هزار تومانی، در صورت خرید از سبد کالابرگ اعتباری و بهره‌مندی از یارانه تشویقی 120 هزار تومانی، 23.4 درصد از درآمد نقدی ماهانه‌اش را صرف هزینه خرید ۱۱ قلم ماده غذایی اصلی می‌کند؛ در حالی که خرید همین سبد غذایی در آذر ماه ۱۳۹۹ در دولت گذشته برای این خانوار معادل ۳۸ درصد درآمد نقدی آن بوده است.
دولت سیزدهم در ۲ سال اخیر با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و افزایش یارانه نقدی، گام بلندی برای افزایش قدرت خرید خانوارهای متوسط و کم‌درآمد برداشته است. افزایش حدود ۵ برابری یارانه نقدی خانوارها نسبت به دولت گذشته در سال 1401 و اجرای طرح کالابرگ الکترونیک در سال 1402 سبب بهبود قدرت خرید خانوارهای متوسط و کم‌درآمد جامعه برای تأمین مواد خوراکی شده است.
با اجرای طرح بزرگ کالابرگ الکترونیکی در سال 1402، تمامی خانوارهای دهک‌های اول تا هفتم (بالغ بر ۶۱ میلیون ایرانی) مشمول افزایش یارانه شدند و در این طرح یارانه افراد مشمول حداقل به میزان ۱۲۰ هزار تومان افزایش می‌یابد.
استفاده از این طرح کاملاً اختیاری بوده و شرط تخصیص افزایش اعتبار و تثبیت قیمت، استفاده حداقل ۲۰۰ هزار تومان از یارانه (هم ۴۰۰ هزار تومانی و هم ۳۰۰ هزار تومانی) برای خرید کالابرگ می‌باشد، که پس از خرید ۲۰۰ هزارتومانی، امکان استفاده ۱۲۰ هزار تومان واریزی جدید برای آنها فراهم می‌شود. در این طرح یک سبد ۱۱ قلمی برای تأمین حداقل کالری، پروتئین، ریزمغذی و ویتامین‌های لازم برای هر فرد (منطبق با نظر انستیتو تغذیه ایران) با قیمت‌های ثابت تا پایان سال 1402 انتخاب شده است. به موجب این طرح، اعتبار کالابرگ برای همه یارانه‌بگیران از یک ماه قبل واریز می‌شود، اما برای دهک‌های اول تا هفتم، علاوه بر اعتبار موجود (۴۰۰هزار تومان و ۳۰۰ هزار تومان)، اعتبار اضافی به مبلغ ۱۲۰ هزار تومان واریز می‌شود.
۱۱ قلم کالای اساسی شامل برنج، گوشت منجمد گوساله، حبوبات، شیر کم چرب، پنیر، ماست، مرغ، تخم مرغ، روغن مایع، ماکارونی و قند و شکر است که خانواده‌ها در دهک‌های اول تا هفتم می‌توانند این اقلام را با قیمت ثابت اعلامی تا پایان 1402 از طریق کالابرگ الکترونیکی خریداری کنند. مبنای قیمت‌های اعلامی شده در طرح کالابرگ الکترونیکی براساس قیمت‌های سال ۱۴۰۱ است؛ بهعنوان مثال یک خانوار ۴ نفره در طول هر ماه میتواند ۸ کیلو برنج به قیمت ۴۰ هزار تومان دریافت کند؛ ضمن اینکه طبق این طرح، در صورت افزایش احتمالی قیمت کالاها، قیمت ۱۱ قلم کالای اعلام شده در سبد خرید خانوارها تا انتهای سال 1402 ثابت مانده و دستخوش نوسان و تغییرات تورمی نخواهد شد و در صورت افزایش قیمت، مابه‌التفاوت قیمت روز با قیمت مبنا توسط دولت جبران می‌شود.
خانواده‌ها با مراجعه به برنامه شبکه ملی اعتبار «شما» می‌توانند فروشگاه‌های نزدیک محل سکونت را شناسایی کرده و برای خرید ۱۱ قلم کالای اساسی به این مراکز خرید مراجعه کنند و برای استعلام از مانده حساب کد دستوری #۱۴۶۳*۵۰۰* را شماره‌گیری کنند.
درآمد نقدی شامل چیست؟
در سال‌های اخیر با یارانه نقدی که دولت به ۹ دهک درآمدی پرداخت می‌کند و همه کارگران نیز مشمول آن هستند، این مبالغ به جزوی از درآمد کارگران تبدیل شده است. دولت سیزدهم از اوایل سال 1401 سیاست ارز 4200 تومانی را کنار گذاشت و به جای آن به حدود ۹۰ درصد مردم یارانه‌های نقدی ۳۰۰ و 400 هزار تومانی پرداخت کرد. یارانه‌های ۳۰۰ و 400 هزار تومانی چند برابر یارانه‌هایی است که در دولت‌های گذشته به طور نقدی به مردم پرداخت می‌شد و در دهک‌های پایین درآمدی سبب افزایش قدرت خرید آنها شد و نهایتاً شاخص ضریب جینی (شکاف درآمدی) را در سال 1401 به شدت پایین آورد.
طبیعی است برای اقشاری که درآمد ماهانه چند 10 میلیون تومانی دارند، یارانه نقدی مثلا یک میلیون و 600 هزار تومانی که به یک خانوار ۴ نفره از سال گذشته پرداخت شده، کم‌اهمیت جلوه کند. اما برای ۳ دهک درآمدی پایین کشور و اقشار کارگر که ماهانه ارقام کمی درآمد دارند، اضافه شدن یارانه‌های جدید سبب بهبود قدرت خرید آنها شده و این حقیقت در شاخص‌های نابرابری درآمد همچون ضریب جینی بخوبی خود را نشان داد که در سال گذشته وضعیت این شاخص‌ها بهبود پیدا کرد. بنابراین نمی‌توان آثار افزایش قیمت مواد خوراکی پس از حذف ارز 4200 را در محاسبات مربوط به هزینه‌های مردم آورد اما یارانه نقدی پرداختی را جزو درآمدهای مردم محاسبه نکرد و این اشتباهی است که منتقدان دولت مرتکب می‌شوند. اشتباه مهم منتقدان دولت، کم‌نمایی درآمد نقدی خانوارهای کارگری در دو سال اخیر است. رسانه‌های حامی دولت گذشته، یارانه نقدی ۳۰۰ و 400 هزار تومانی که از ابتدای سال ۱۴۰۱ به حساب خانوارها واریز شده را در درآمد کارگر محاسبه نمی‌کنند. بر این اساس، برخلاف محاسبه منتقدان دولت، حداقل درآمد نقدی یک کارگر متأهل با دو فرزند در سال گذشته و پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی باید با اضافه کردن یارانه نقدی ۳۰۰ و 400 هزار تومانی لحاظ شود. اشتباه دوم منتقدان دولت در محاسبه قیمت ۱۱ قلم ماده غذایی در سبد کالابرگ اعتباری است که دولت در سال جاری به مردم تخصیص داده است.
رسانه‌های منتقد دولت، قیمت ۱۱ قلم ماده غذایی در سبد کالابرگ اعتباری را به نرخ بازار آزاد محاسبه کرده و به قیمت 5 میلیون و 640 هزار تومان رسیده‌اند. این در حالی است که دولت ۱۱ قلم ماده خوراکی مذکور را با قیمت یارانه‌ای زیر به خانوارهای مشمول عرضه می‌کند.
گزارش‌های رسمی نیز از استقبال گسترده مردم از طرح کالابرگ اعتباری حکایت دارد، چراکه قیمت‌های سبد کالابرگ اعتباری به مراتب از قیمت بازار، پایین‌تر است و طبیعی است که مردم هم از این خدمت دولت استفاده می‌کنند.
جمع خرید ۱۱ قلم ماده غذایی مذکور برای یک خانوار ۴ نفره در قالب طرح کالابرگ با مقدار ماهانه مصرفی زیر و براساس قیمت‌های مصوب به 2 میلیون و 403 هزار تومان می‌رسد. اشتباه دیگر منتقدان دولت، نادیده گرفتن موضوع افزوده شدن یارانه 120 هزار تومانی به اقشار مشمول در صورت خرید ۱۱ قلم ماده خوراکی از طریق طرح کالابرگ اعتباری در سال جاری است. بنابراین یک کارگر متأهل با دو فرزند با خرید از طریق کالابرگ اعتباری، 480 هزار تومان یارانه تشویقی هم دریافت می‌کند.
اگر فرد مذکور جزو ۳ دهک کم‌درآمد باشد، یارانه نقدی ماهانه‌اش به 2 میلیون و 80 هزار تومان می‌رسد که سبب می‌شود درآمد نقدی ماهانه وی در سال جاری 10 میلیون و 667 هزار تومان باشد. بنابراین در صورت خرید بسته اقلام در قالب طرح کالابرگ اعتباری، هزینه خرید ۱۱ قلم ماده غذایی برای این اقشار 22.5 درصد درآمد نقدی آنها در سال جاری می‌شود؛ در حالی که خرید همین بسته غذایی در آذر ۱۳۹۹ برای این خانوار معادل 38 درصد درآمد نقدی وی بوده است. اگر این کارگر جزو سایر دهک‌ها باشد و از بسته کالابرگ استفاده کند، دولت به هر نفر 120 هزار تومان یارانه تشویقی می‌دهد و مجموع یارانه دریافتی خانواده ۴ نفره مذکور به یک میلیون و 680 هزار تومان می‌رسد. از این رو درآمد نقدی این کارگر 10 میلیون و 267 هزار تومان در ماه می‌شود و هزینه خرید ۱۱ قلم ماده غذایی در قالب کالابرگ برای این خانوار 23.4 درصد خواهد بود؛ در حالی که خرید همین بسته غذایی در آذر ۱۳۹۹ برای این خانوار معادل 38 درصد درآمد نقدی وی بوده است؛ بنابراین می‌توان گفت هزینه خوراک از درآمد نقدی کارگران در دولت سیزدهم نسبت به دولت قبل بیش از 14 واحد درصد کاهش یافته است.