راه‌اندازی خط کشتیرانی هند- ایران- ترکیه
یکی از اهداف راهبردی ایجاد و افزایش خطوط کشتیرانی در چابهار؛ راه‌اندازی خط هند- چابهار- ترکیه است که راه‌اندازی این خط در دست بررسی است
رونق‌بخشی به کریدور شمال- جنوب در دو سال گذشته، با اجرای برنامه‌های مختلف آغاز شده است. تجهیز بنادر و کشتیرانی به‌عنوان پیشران فعالیت این کریدور اهمیت زیادی دارد. با توجه به موقعیت بندر چابهار در کریدور شمال- جنوب به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور، راه‌اندازی خطوط کشتیرانی در این بندر در دستور کار قرار گرفته که این اقدام موجب رشد عملیات نقل و انتقال کالا در کریدور شمال - جنوب در بندر چابهار شده است. نکته مهم نیز استفاده از زیرساخت کانتینرهای یخچالی برای نخستین بار در بندر چابهار است. در بندر چابهار زیرساخت‌های حمل کانتینرهای یخچالی از سوی سازمان بنادر و دریانوردی آماده شده است و برای نخستین‌بار 60 دستگاه کانتینر یخچالی حامل محصولات باغی از بندر چابهار به بندر ناواشیوا هند حمل خواهد شد و دوباره از آن بندر محصولات باغی به کشور وارد می‌شود. از چندی پیش خط منظم کشتیرانی کانتینری در چابهار راه‌اندازی شده است و کشتی‌ها هر 10 روز یک بار کالاها را از بندر چابهار به بنادر هندوستان با استفاده از کانتینرهای معمولی و یخچالی حمل می‌کنند. از ابتدای سال جاری تاکنون حدود 22 هزار TEU کانتینر در این بندر تخلیه و بارگیری شده است که در مقایسه با سال قبل حدود 400 درصد رشد نشان می‌دهد.
مشکل حمل کالا در بندر چابهار انتقال کالاهای وارداتی به داخل یا مقاصد بین‌المللی است. با توجه به اینکه بندر چابهار فعلاً به خط آهن متصل نیست، کالا باید به‌صورت جاده‌ای در این بندر منتقل شود که حمل جاده‌ای نیز هزینه بالایی دارد. این در حالی است که به گفته عباس خطیبی معاون شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ونقل با بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار - زاهدان در فاز اول امکان حمل بار تا ۸ میلیون تن در این بندر فراهم خواهد شد.
معاون راه‌آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور گفت: راه‌آهن چابهار - زاهدان- سرخس یکی از مهم‌ترین، استراتژیک‌ترین و طولانی‌ترین مسیر ریلی در کشور به شمار می‌رود که ساخت آن توسط مهندسان ایرانی در حال انجام است.
به گفته وی، این خط آهن از چابهار آغاز و با عبور از ایرانشهر، خاش، زاهدان، ملیک، بیرجند، قاین و گناباد وارد ایستگاه کال شور در شهرستان تربت حیدریه شده و از آنجا به راه‌آهن بافق- مشهد متصل می‌شود.
به گفته خطیبی، در فاز اول و طبق بررسی‌های صورت گرفته امکان جابه جایی بار تا ۸ میلیون تن وجود دارد به طوری که بارها از بندر چابهار بارگیری و از طریق خط راه‌آهن چابهار- زاهدان به مقاصد داخلی و کشورهای آسیای میانه ارسال می‌شود.
او افزود: با راه‌اندازی این خط ریلی امکان ارتباط ریلی از چابهار برای تجار کشورهای همسایه فراهم شده و امکان ارسال بار به کشورهای آسیای میانه از طریق مرز سرخس و مرز رازی ترکیه هم فراهم خواهد شد.
با توجه به اینکه برنامه راه‌اندازی خطوط منظم کشتیرانی در چابهار در دستور کار قرار دارد، اتصال ریلی این بندر، جابه‌جایی بار و ترانزیت را متحول می‌کند. بر اساس این گزارش، برای برقراری خطوط منظم کشتیرانی در چابهار، در فاز اول راه‌اندازی خط مستقیم چابهار به هند و در فاز دوم نیز هدف، راه‌اندازی خط مستقیم چابهار به چین است. با اتصال ریلی چابهار، زنجیره حمل کالا در کریدور شمال-جنوب تکمیل می‌شود و به کالاهایی که از کشورهای جنوبی (هند) وارد چابهار می‌شوند به‌صورت مستقیم به بنادر شمالی یا کشورهای آسیای میانه و افغانستان منتقل می‌شوند. یکی از اهداف راهبردی ایجاد و افزایش خطوط کشتیرانی در چابهار، راه‌اندازی خط هند- چابهار- ترکیه است که به گفته مسئولان کشتیرانی، مطالعات راه‌اندازی این خط در دست بررسی است. در حال حاضر بیشتر کالاهای هند با نرخ بالاتر و زمان ترانزیت بیشتر از هند به دریای سیاه و ترکیه منتقل می‌شود و علت آن نیز تکمیل نبودن زنجیره تأمین و حمل کالا در کریدور شمال- جنوب است.
برقراری خط کشتیرانی هند-ایران- ترکیه بر پایه حمل‌ونقل دریایی-جاده-ریل متکی خواهد بود، بنابراین تکمیل خط آهن چابهار-زاهدان در به ثمر نشستن این برنامه نقش مهمی دارد. با اتمام پروژه خط آهن چابهار و زاهدان، کریدور حمل‌ونقل بار در این بخش از کشور فعال می‌شود.
در سمت دیگر، با اتصال ریل از رشت به بندر کاسپین که قرار است تا آخر امسال راه‌اندازی شود، اتصال خلیج فارس به خزر را خواهیم داشت. محور کریدور مرکزی، شمال به جنوب قطعه رشت به کاسپین است و اتصال دریا به دریا از بندرعباس به بندر کاسپین با راه‌اندازی این خط ریلی فراهم می‌شود.
این مسیر از بندرعباس تا بنادر شمالی خواهد بود اما به گفته فعالان حوزه حمل و نقل، یکی از دلایلی که مسیر بندر چابهار علاوه بر بندرعباس نیاز بخش حمل‌ونقل دریایی است، شرایط بندر چابهار است چون کشتی‌های بزرگ به راحتی می‌توانند در آن پهلوگیری کنند. از سوی دیگر با توجه به عملیات بالا در بندرعباس، برای افزایش ظرفیت عملکرد بنادر جنوبی، ارسال بار از طریق چابهار مورد توجه قرار گرفته است. اگر بندر چابهار تجهیز شود، ظرفیت بار اضافی بندر شهید رجایی به این بندر سوق پیدا می‌کند. همچنین بندر چابهار باید به منشأ صادرات کالا تبدیل شود. برای موفقیت و توسعه کریدور شمال-جنوب و حفظ موقعیت ایران در بازار رقابتی منطقه بویژه در حوزه خلیج فارس و دریای عمان، توسعه بندر چابهار اهمیت دو چندانی پیدا کرده است.
بر اساس اعلام کشتیرانی جمهوری اسلامی، برنامه این است که تا پایان سال جاری 40 هزار TEU کانتینر در بندر چابهار توسط این کشتیرانی جابه‌جا شود که یک رکورد محسوب می‌شود. طی سال 1403 نیز این رقم به 100 هزار TEU کانتینر ارتقا می‌یابد که به گفته مسئولان کشتیرانی به تدریج و با سرمایه‌گذاری‌های جدید در این منطقه، این رقم نیز در دسترس خواهد بود.