«ایران اقتصادی» بررسی کرد: چرا در دولت گذشته توسعه صنعت ماهواره ایران متوقف شد؟
ضدّ ماهواره
دولت سیزدهم در 2 سال و نیم فعالیت خود بیشتر از 8 سال عملکرد دولت حسن روحانی، ماهواره به فضا ارسال کرده است. این نتیجه، توجه وزارت ارتباطات دولت سیزدهم بر صنعت فضایی است. این در حالی است که در دولت گذشته خصوصاً زمان وزارت آذری جهرمی، توجه به مسائل زرد فضای مجازی، در اولویت وزارت ارتباطات قرار داشت و اقدامات اساسی همچون توسعه صنعت ماهواره رها شده بود. برای آذری جهرمی توئیت زدن از دیدارهایش با فلان ورزشکار یا کنایه زدن به نهادهای انقلابی، بسیار مهم‌تر از پیشبرد مسائل زیرساختی و حیاتی کشور همچون صنعت فضایی بود. بدین ترتیب 8 سال دولت حسن روحانی در حوزه ارتباطات به کارهای زرد و اینستاگرامی وزرای ارتباطات گذشت و صنعت فضایی ایران درجا زد.
با شروع به کار دولت سیزدهم، در همان ابتدای کار با دستور آقای رئیسی، جلسه شورای عالی فضایی برگزار شد و دوباره پیشبرد صنعت ماهواره در دستور کار قرار گرفت و اکنون با گذشت 2 سال و نیم از دولت سیزدهم، ثمرات تغییر رویکرد وزارت ارتباطات در حال دیده شدن است.
ساخت ماهواره در دولت سیزدهم
به ۳۰ عدد می‌رسد
ماهواره‌های در دست ساخت دولت سیزدهم تا پایان امسال به ۳۰ عدد خواهد رسید و تعداد ماهواره‌های آماده پرتاب به ۱۲ عدد می‌رسد.
در ابتدای دولت سیزدهم و زمانی که رئیس‌جمهور تصمیم گرفت پس از قریب به ۱۱ سال اولین جلسه شورای عالی فضایی را برگزار کند، این نوید داده شد که قرار است به صنعت فضایی توجه ویژه شود. تعداد ماهواره‌های در حال ساخت در ابتدای دولت سیزدهم، هشت عدد بود که در پایان سال ۱۴۰۱ این تعداد به ۱۲ ماهواره رسید و تا پایان سال ۱۴۰۲ تعداد ماهواره‌های در دست ساخت به عدد ۳۰ می‌رسد. پس از آغاز به کار دولت سیزدهم طراحی و ساخت سه ماهواره به پایان رسید و آماده پرتاب بود که در پایان سال ۱۴۰۱ تعداد ماهواره‌های آماده پرتاب به ۸ عدد رسید و این عدد برای سال ۱۴۰۲ به ۱۲ عدد می‌رسد.
براساس اخبار منتشر شده، تعداد پرتاب‌های تحقیقاتی سری ماهواره‌های سیمرغ، ذوالجناح، قاصد و قائم در ابتدای دولت سیزدهم ۶ پرتاب بود که در پایان سال ۱۴۰۱ این تعداد به ۱۱ عدد رسیده است.
نگاهی به رکوردهایی که دولت سیزدهم در صنعت فضایی ثبت کرد
پرتاب ۱۱ ماهواره ظرف مدت ۲ سال، دستیابی به مدار ۷۵۰ کیلومتری برای نخستین بار و تزریق موفق و همزمان سه ماهواره در مدار از دستاوردهای مهم دولت سیزدهم در حوزه فضایی است.
دی ماه ۱۴۰۰ زمانی که تنها چند ماه از آغاز دولت سیزدهم می‌گذشت و رئیس‌جمهور پس از حدود ۱۰ سال جلسه شورای عالی فضایی را برگزار کرد، نخستین پرتاب ماهواره انجام شد.
در این پرتاب ماهواره‌بر سیمرغ بهینه‌شده، سه محموله تحقیقاتی را از پایگاه فضایی امام خمینی(ره) پرتاب کرد که جدایش مرحله اول و دوم ماهواره‌بر نیز انجام شد اما موفقیت آن ۱۰۰ درصدی نشد.
پس از این پرتاب و در یک سال ابتدایی دولت سیزدهم، ماهواره‌های نور ۲ نیز با موفقیت پرتاب شد.
پس از آن ماهواره «خیام» در یک همکاری مشترک با کشور روسیه از ایستگاه فضایی بایکونور قزاقستان توسط ماهواره‌بر سایوز به فضا پرتاب شد. این ماهواره که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده‌های دقیق در طیف‌های مختلف، زیرساختی مناسب برای هوشمندسازی بخش‌های گوناگون کشور است.
ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت‌وسازهای غیر مجاز و مقابله با جنگل‌خواری، پایش مخاطرات زیست محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده‌های دریافت شده از ماهواره خیام است. مهر ماه ۱۴۰۱ نمونه آزمایشی «بلوک انتقال مداری سامان» با یک فروند کاوشگر زیرمداری با موفقیت پرتاب شد و مورد آزمون قرار گرفت. پرتاب‌های انجام شده در دولت سیزدهم به ۱۱ عدد رسید که با تعداد تمام پرتاب‌های ۱۰ سال گذشته برابری می‌کند. پرتاب ماهواره به فضا چه تحقیقاتی باشد چه آزمایشی، ثمره تلاش‌های صنعت فضایی کشور روی زمین است و تا زمانی که به فضا پرتاب نشود نمی‌توان ارزیابی درستی از آن داشت.
در نتیجه همین پرتاب‌ها، کشورمان ایران برای نخستین بار با موفقیت به مدار ۷۵۰ کیلومتری از سطح زمین دست پیدا کرد و اکنون ماهواره‌برهای ایرانی در کلاس سبک در مدارهای ۵۰۰ کیلومتری و ۷۵۰ کیلومتری از سطح زمین تثبیت شده‌اند.
هدف صنعت فضایی ایران این است که محموله‌های سنگین چند صد کیلویی را در مدار ۵۰۰ تا ۷۵۰ کیلومتری قرار دهد. وزن محموله‌های کنونی حدود ۱۰۰ کیلوگرم است. طبق برنامه ۱۰ساله صنعت فضایی و در افق ۱۴۱۰، ایران باید بتواند محموله‌هایی که وزن آنها به «تن» می‌رسد را با موفقیت پرتاب کند.
تأثیر وجود ماهواره در فضا بر کیفیت زندگی و سطح رفاه مردم
رئیس سازمان فضایی ایران گفت: زمانی که یک ماهواره در مدار قرار می‌گیرد، تأثیرات شگرفی بر زندگی مردم دارد و در مبارزه با زمین‌خواری و صیانت از منابع و مراتع ملی، استفاده از تصاویر ماهواره‌ای راه‌حل‌هایی را در اختیار تصمیم‌گیران قرار می‌دهد که بسیار شفاف، متقن و در نتیجه راهگشا خواهد بود.
«حسن سالاریه» در گفت‌و‌گوی اختصاصی با ایرنا درباره تأثیری که پرتاب‌های موفق ماهواره بر زندگی مردم دارد، گفت: با توجه به اینکه تسلط و در اختیار داشتن فناوری پرتاب قابلیت و توانمندی خاص و ویژه‌ای محسوب می‌شود، موضوع از دو جنبه حائز اهمیت است. جنبه اول موضوع اقتدارآفرینی برای مردم است که به تبع آن مزیت‌های دیگر از جمله ارتقای جایگاه بین‌المللی را به همراه خواهد داشت.
وی افزود: جنبه دوم و البته بسیار مهم آن است که با تثبیت پرتاب‌ها در پی پرتاب‌های تحقیقاتی و در اختیار داشتن توان پرتاب عملیاتی، کشور هر وقت اراده کند می‌تواند ماهواره مورد نیاز خود را در مدار قرار دهد. شاید تأثیر پرتاب در زندگی مردم به صورت مستقیم حس نشود ولی وجود ماهواره در فضا مستقیماً بر کیفیت زندگی مردم و سطح رفاه جامعه مؤثر است. با در اختیار داشتن قابلیت پرتاب، لازم نیست برای پرتاب ماهواره به با کشور خارجی مذاکره کرد و طبیعتاً تحریم‌ها بر این حوزه بی‌تأثیر خواهد بود.
سالاریه درباره نقش سر ریز فناوری ماهواره‌ای در صنعت افزود: صنعت فضایی، صنعتی با فناوری بالا و پیشرفته محسوب می‌شود. فناوری‌ها و قطعات مورد استفاده در این صنعت از استانداردهای بسیار بالایی برخوردار بوده و معمولاً به دلیل ارزش افزوده، قیمت بالایی دارند و در عین حال دارای عملکرد عالی و بهینه هستند.
رئیس سازمان فضایی ایران تصریح کرد: باید توجه داشت که دستیابی به این فناوری‌ها نیازمند هزینه بالا است. با منطبق‌سازی این فناوری‌ها با نیاز مردم روی زمین و تولید در مقیاس انبوه، می‌توان هزینه‌ها را کاهش داد و این فناوری‌ها را در سایر حوزه‌ها نیز برای رفع نیاز مردم به کار گرفت.
سالاریه گفت: این منطق سرریز فناوری فضایی یا ماهواره‌ای در سایر حوزه‌ها است. چنین منطقی باعث توسعه فناوری‌های جدید در حوزه فضایی که بخش غیرقابل انکار در موفقیت مأموریت‌های فضایی است، با هزینه‌های زیاد که برای دولت‌ها و سرمایه‌گذاران پذیرفته است، صورت گیرد. اگر صنعت فضایی نبود، دولت‌ها و سرمایه‌گذاران حاضر به پذیرش ریسک و سرمایه‌گذاری برای توسعه آن فناوری نبودند؛ این به این معنی بود که رفاه حاصل از پیشرفت فناوری دیرتر حاصل می‌شد.
معاون وزیر ارتباطات در تشریح کاربردهای ماهواره‌های مختلف در شیوه‌های حکمرانی گفت: در کشورهای پیشرفته ماهواره‌ها عصای دست حاکمیت برای حکمرانی بهینه و همچنین زیرساختی برای بهبود کیفیت سطح زندگی مردم است. این موضوع برای کشورهای در حال توسعه نیز اجتناب‌ناپذیر است. برای مثال ایجاد و توسعه دسترسی به زیرساخت‌های ارتباطی و بهبود کیفیت از طریق ماهواره‌های مخابراتی، بویژه برای کشورهای با مساحت بالا، موضوعی است که حتی اگر دولت‌ها علاقه‌ای به آن نداشته باشند، بزودی مطالبه مردم خواهد بود.
سالاریه گفت: جدا از این موضوع در مواقع بحران، معمولاً زیرساخت‌های زمینی آسیب‌پذیر بوده و دولت از طریق زیرساخت فضایی می‌تواند علاوه بر مدیریت بحران، تأثیر سوء بحران بر زندگی روزمره را کاهش دهد. علاوه بر این، بهره‌مندی از ماهواره‌های سنجشی می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری در حوزه‌های متعدد از جمله کشاورزی شود.
معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه در کلان موضوع در سطح امنیت غذایی نیز یک کشور با بهره‌مندی از خدمات ماهواره سنجشی می‌تواند برآورد صحیحی از سطح زیرکشت محصولات راهبردی داشته باشد تا بر مبنای آن دغدغه‌های حوزه امنیت را بر یک مبنای اصولی و صحیح مرتفع سازد، تأکید کرد: علاوه بر این در موضوعاتی مانند مبارزه با زمین‌خواری و صیانت از منابع و مراتع ملی، استفاده از تصاویر ماهواره‌ای راه‌حل‌هایی را در اختیار تصمیم‌گیران قرار می‌دهد که بسیار شفاف، متقن و در نتیجه راهگشا خواهد بود. در مجموع ماهواره‌ها در فضا چشم بشر خواهند بود که می‌توانند در بهبود حکمرانی مدرن و افزایش سطح کیفیت زندگی و رفاه بشر نقش کلیدی و زیرساختی ایفا کنند.
در آستانه دهه فجر و چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، برای نخستین بار سه ماهواره ایرانی با ماهواره‌بر سیمرغ به صورت همزمان به فضا پرتاب شد و ماهواره‌های «مهدا» و دو نانو ماهواره ساعتی پیش با موفقیت در مدار قرار گرفتند.
ماهواره «مهدا» از ماهواره‌های سبک‌وزن پژوهشگاه فضایی ایران برای آزمایش زیرسامانه‌های توسعه یافته ماهواره‌ای ساخته شده است. مأموریت اصلی این ماهواره، بررسی صحت عملکرد ماهواره‌بر سیمرغ در تزریق چندگانه محموله‌های فضایی در مدار پایین زمین و ارزیابی عملکرد برخی از طراحی‌های جدید و قابلیت اطمینان فناوری‌های بومی در فضا است. این پرتاب موفقیت‌آمیز یازدهمین پرتاب فضایی موفق در دولت سیزدهم است.