ناترازی بنزین؛ محصول مدیریتی است که پالایشگاه‌سازی را کثافت‌کاری می‌دانست
به نظر می‌رسد اگر غفلت دولت یازدهم و دوازدهم در پالایشگاه‌سازی وجود نداشت اکنون ایران به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان منابع نفتی برای جبران ناترازی موجود به وارد کننده بنزین تبدیل نمی‌شد
ساخت پالایشگاه و ذخیره‌سازی بنزین از اقداماتی بوده که می‌تواند کمک جدی در مقابل بروز ناترازی بنزین کرده و مانع از واردات آن شود.
ساخت پالایشگاه و ذخیره‌سازی بنزین یکی از اقداماتی است که می‌تواند کمک جدی به رفع ناترازی بنزین کند و حتی مانع از واردات بنزین شود، اقدامی که دولت قبل در آن ناکام ماند.
این اتفاق در حالی رخ داد که مجلس شورای اسلامی، وزارت نفت را مکلف به ساخت پتروپالایشگاه کرد اما دولت قبل با بی‌توجهی تمام از کنار آن عبور کرد.
در آسیا ۴۷ پروژه جدید پالایشی در مرحله ساخت یا برنامه‌ریزی بوده که از این طرح‌ها ۱۸ پالایشگاه در حال ساخت است و ۲۹ طرح در مرحله طراحی هستند.
نکته جالب‌توجه در این است که کشورهایی مانند کره جنوبی، چین و ژاپن و حتی هند که تولید‌کننده نفت خام نیستند و واردکننده آن به شمار می‌روند نیز در این سال‌ها همواره به دنبال ارتقای پالایشگاه موجود و احداث پالایشگاه‌های جدید بوده‌اند زیرا قطع به یقین آنها وزیری نداشتند که پالایشگاه‌سازی را کثافت‌کاری بداند.
زنگنه همواره تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس را افتخار خود می‌داند.
درحالی که به گفته اصغر ابراهیمی اصل، معاون اسبق وزارت نفت این پروژه در زمان دولت احمدی‌نژاد شکل گرفت و ۷۹ درصد پیشرفت داشت.
۲۱ درصد باقی مانده باید در ظرف ۱.۵ سال به پایان می‌رسید.
اما چون زنگنه به این کار اعتقادی نداشت و صراحتاً گفت که پالایشگاه‌سازی کثافت‌کاری است اعتبار لازم به آن را تخصیص ندادند تا اینکه عدم ساخت این پالایشگاه می‌توانست برای کشور هزینه‌زا باشد به همین دلیل در دولت دوازدهم بعد از سال‌ها این پالایشگاه به اتمام رسید.
نکته جالب توجه در این است عدم ساخت پالایشگاه در کشور در حالی توسط زنگنه رقم خورد که مجلس قانون اجرای پتروپالایشگاه‌ها را تصویب کرده بود.
برخی از دولتمردان گذشته معتقد بودند این قانون برای ورود بخش خصوصی است و دولت اجازه ساخت پالایشگاه را ندارد اما بر‌اساس مجوز مجلس در صورتی که بخش خصوصی اقدامی به ساخت پالایشگاه نکند، وزارت نفت متولی ساخت پالایشگاه است.
وقتی قانون اجرای پتروپالایشگاه‌ها را مشاهده می‌کنیم، رسماً مجلس به وضوح و با صراحت استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه را برای ساخت پتروپالایشگاه در اختیار دولت قرار داده بود و در کنار آن نقش مهم وزارت نفت در اجرای این قانون نیز بیان شده است اما جالب است مسئولان وزارت نفت در دولت قبل نسبت به آن بی‌توجهی کردند.
محمدعلی قدیری کارشناس انرژی گفته است که ایران با وجود برخورداری از منابع غنی نفتی و سابقه طولانی در زمینه استخراج نفت، هنوز در حوزه پالایش با نقطه ایده‌آل فاصله دارد، این عقب‌ماندگی را می‌توان از سهم پایین ایران در زمینه پالایش نفت نسبت به ظرفیت تولید مشاهده کرد.
در حال حاضر ظرفیت پالایشی دنیا به بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه در روز رسیده درحالی که ظرفیت پالایشی ایران روزانه با احتساب نفت خام و میعانات گازی تنها حدود ۲.۲ میلیون بشکه است.
وی ادامه داد: ایران با وجود اینکه یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر نفتی دنیا است، سهمی حدود ۲ درصد از ظرفیت پالایشی دنیا را به خود اختصاص داده که نسبت به میزان منابع نفتی موجود در کشور، سهمی اندک است.
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: این جبران عقب‌ماندگی ظرفیت پتروپالایشی در قانون برنامه ششم توسعه در نظر گرفته شد، به‌طوری که در بند «الف» ماده ۴۴ این قانون آمده است: «دولت مکلف است به‌منظور افزایش ارزش افزوده انرژی و تکمیل زنجیره ارزش در طول اجرای قانون برنامه اقدام‌های زیر را انجام دهد: تسهیلات لازم برای ایجاد ظرفیت پالایش مقدار دو میلیون و هفتصد هزار بشکه در روز نفت خام و میعانات گازی با ضریب پیچیدگی بالا توسط بخش غیردولتی را به نحوی برنامه‌ریزی و اجرا کند تا ترکیب تولید فرآورده آنها اساساً به محصولات سبک‌تر و میان‌تقطیر اختصاص یابد و سهم نفت کوره در الگوی پالایش از ده درصد (۱۰%) بیشتر نشود.»
مصرف بنزین ایران در حال حاضر روزانه بیش از ۱۱۵ میلیون لیتر است و در این میان حدود ۴۰ میلیون لیتر معادل ۳۵ درصد آن در پالایشگاه ستاره خلیج فارس تولید می‌شود.
جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از افزایش ظرفیت تولید روزانه ۲ میلیون لیتری بنزین و ۳.۵ میلیون لیتری گازوئیل کشور تا اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۳ خبر داد و گفته است که ظرفیت کنونی تولید بنزین کشور روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر است که با افزایش خوراک در چند پالایشگاه، ظرفیت تولید بنزین کشور روزانه ۲ میلیون لیتر و ظرفیت گازوئیل کشور روزانه ۳ تا ۳.۵ میلیون لیتر افزایش می‌یابد.
به نظرمی‌رسد اگر غفلت دولت یازدهم و دوازدهم در پالایشگاه‌سازی وجود نداشت اکنون ایران به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان منابع نفتی برای جبران ناترازی موجود به وارد کننده بنزین تبدیل نمی‌شد.
هرچند که دولت سیزدهم در مدت دو سال گذشته با اقدامات انجام داده، ۶ درصد از ظرفیت پالایشی کشور را افزایش داده و در سال گذشته نیز با افزایش ۲۱ درصدی، ۱۸ میلیارد لیتر سوخت به نیروگاه‌ها تحویل داده است.
تولید، فروش و ایجاد ارزش افزوده برای منابع هیدروکربنی، یکی از اهداف کشورهای بهره‌مند از این منابع بوده است.
همچنین توجه به امنیت پایدار انرژی از مهم‌ترین اصول مدیریت حوزه انرژی در هر کشوری است.
با این حال طبق گزارش مرکز پروژهش‌های مجلس، شدت مصرف انرژی در کشور نزدیک به دو برابر استاندارد جهان است.
این موضوع نشان می‌دهد کشور دچار بدمصرفی انرژی شده و با ادامه این مسیر، تمام منابع هیدروکربنی کشور بدون ایجاد ارزش افزوده چندانی اتلاف می‌شود.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران با پالایش روزانه ۲ میلیون و ۲۸۶ هزار بشکه نفت‌خام و میعانات گازی در ۱۰ پالایشگاه مدرن کشور، با رشد ۶ درصدی پالایش روزانه، تولید ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین به‌علاوه ۱۱۲ میلیون لیتر گازوئیل باکیفیت را برعهده داشت.
این آمار کم‌سابقه در شرایطی به‌ثبت رسیده که مصرف بنزین کشور پس از کنترل کرونا، با رشد بیش از ۱۲درصدی روبه‌رو شد.
از این‌رو با توجه به افزایش مصرف سوخت در کشور و برای تأمین سوخت مورد نیاز در بخش‌های مختلف کشور، روزانه ۷۶۰ میلیون لیتر نفت خام و فرآورده با زیرساخت موجود در کشور جا به جا می‌شود.
طبق دورنمای ترسیم‌شده در برنامه هفتم توسعه کشور، صنعت پالایش تا پایان سال ۱۴۰۶ دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت گاز را هدفگذاری کرده است که ۷۵ درصد از این مقدار، مربوط به فرآورده‌های با کیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود. نگاهی به عملکرد صنعت پالایش کشور نشان می‌دهد این صنعت توانسته است افزون بر بهبودبخشی به ارقام و آمار ظرفیت پالایشی کشور و تولید بنزین و نفت‌گاز، در حوزه تولید و توزیع پایدار سوخت در کشور، توسعه همکاری با کشورهای همسایه و همسو در حوزه پالایش تا تجارت فرآورده و صدور خدمات فنی، مهندسی گام‌های مهمی بردارد و افزون بر آن طرح‌های مهم بهینه‌سازی پالایشی را هم تکمیل کند.