جزئیات نحوه پرداخت عیدی کارگران
«قانون مربوط به تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشمول» در سال ۱۳۷۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.
به گزارش آتیه‌آنلاین، این قانون یک ماده واحده دارد که در آن آمده است: «کلیه کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون کار مکلفند به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار معادل 60 روز آخرین مزد، به عنوان عیدی و پاداش بپردازند. مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارکنان نبایستی از معادل 90 روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند.»
«آرمین خوشوقتی» کارشناس حقوق و روابط کار، با استناد به این ماده واحده در ارتباط با جزئیات پرداخت عیدی کارگران مشمول قانون کار به آتیه‌آنلاین گفت: بر اساس این ماده قانونی، هیچ کارگاهی در کشور از پرداخت عیدی قانونی به کارگران خود مستثنا نیست. حتی اگر کارگاهی فقط یک کارگر داشته باشد باید عیدی را به میزان قانونی بپردازد.
وی افزود: تمام مشمولان قانون کار فارغ از اندازه کارگاه و نوع کار، مشمول عیدی پایان سال می‌شوند، در عین حال، هر پرداخت کمتر از حداقل قانون، تخلف است و کارگر حق شکایت دارد.
این کارشناس حقوقی در ارتباط با مبلغ قانونی عیدی به حداقل «60 روز آخرین مزد کارگر» اشاره و بیان کرد: بسیاری از کارفرمایان و حتی کارگران به اشتباه فکر می‌کنند کفِ عیدی در قانون، ۶۰ روز حداقل دستمزد است در حالی که حداقل قانونی، ۶۰ روز آخرین دستمزد خود کارگر در کارگاه است. در ماده واحده عیدی به‌صراحت اشاره شده «معادل 60 روز آخرین مزد کارگران» به عنوان عیدی پرداخت شود مشروط بر اینکه از 90 روز حداقل مزد قانونی آن سال تجاوز نکند. بنابراین درست است که سقف عیدی، 90 روز حداقل دستمزد مصوب آن سال است اما مبنا و مأخذ محاسبه عیدی، 60 روز مزد خود کارگر در کارگاه است.
او تأکید کرد: اگر کارفرمایی کمتر از ۶۰ روز آخرین دستمزد کارگر به او عیدی بدهد، مرتکب تخلف شده و کارگر می‌تواند به مرجع حل اختلاف مراجعه و ثابت کند که حق و حقوق قانونی خود را دریافت نکرده است. نکته اینجاست که معمولاً کارگران قرارداد موقت در زمان اشتغال توان مراجعه برای شکایت ندارند اما باید بدانیم، کارگر هر زمانی در آینده که بخواهد می‌تواند به مراجع حل اختلاف کار مراجعه و از کارفرمای خاطی شکایت کند.
خوشوقتی با بیان اینکه در صورت شکایت کارگر، کارفرما باید مدارک کافی دال بر پرداخت قانونی به مرجع مورد نظر ارائه دهد، اضافه کرد: در صورتی که کارفرما نتواند اسناد پرداخت در زمان مناسب و به میزان قانونی را ارائه کند، مکلف به پرداخت است حتی اگر از زمان مورد شکایت، ۱۰ یا ۱۵ سال هم گذشته باشد.
مسأله بعدی، مربوط به کارگرانی است که کمتر از یک‌سال در کارگاه مورد نظر سابقه کار دارند. آیا عیدی پایان سال به این کارگران تازه‌وارد اختصاص می‌یابد؟ خوشوقتی در این رابطه گفت: تبصره یک ماده واحده قانون عیدی، تکلیف کارگران تازه‌وارد را مشخص کرده است. در این تبصره از قانون آمده است: «مبلغ پرداختی به کارکنانی که کمتر از یک‌سال در کارگاه کار کرده‌اند باید به مأخذ 60 روز مزد و به نسبت ایام کارکرد در سال، محاسبه شود. مبلغ پرداختی از این بابت برای هر ماه نباید از یک‌دوازدهم سقف تعیین‌شده موضوع ماده واحده این قانون تجاوز کند.»
این کارشناس حقوقی تأکید کرد: همان‌طور که در این بند از قانون آمده، به کارگرانی که کمتر از یک‌سال در کارگاه سابقه کار دارند، عیدی تعلق می‌گیرد و مبنای محاسبه آن «ایام کارکرد» کارگر در کارگاه مورد نظر است.
او اضافه کرد: بسیاری از کارفرمایان مبنای محاسبه را «ماه‌های کارکرد کارگر» در نظر می‌گیرند در حالی که مبنای محاسبه عیدی براساس قانون «روزهای کارکرد کارگر» است.
خوشوقتی ادامه داد: از آنجا که در نیمه اول سال، ماه‌ها ۳۱ روزه هستند، اگر تعداد ماه‌های کارکرد کارگر مبنای محاسبه عیدی قرار گیرد، این احتمال وجود دارد که کارگر متضرر شود؛ بنابراین کارفرمایان باید مبنا را تعداد روزهای کارکرد کارگر و مأخذ را ۶۰ روز آخرین مزد کارگر در نظر بگیرند.
در ماده واحده قانون عیدی، سقف عیدی پرداختی به کارگران، 90 روز حداقل دستمزد تعیین شده است، اما آیا قانون اجازه پرداخت عیدی بیشتر را می‌دهد؟ خوشوقتی در این رابطه به مسأله «عرف کارگاه» اشاره کرد و گفت: در تمام پرداخت‌ها به کارگران، دو چیز اهمیت دارد: اول قانون و دوم عرف کارگاه؛ در پرداخت عیدی نیز عرف کارگاه اهمیت دارد و بر اساس تبصره ۲ ماده واحده «در کارگاه‌هایی که مطابق رویه جاری کارگاه بیش از مبالغ فوق پرداخت می‌شود، عرف کارگاه معتبر خواهد بود.»
او در ادامه توضیح داد: فرض کنیم در کارگاهی عرف پرداخت عیدی، ۱۰۰ روز حداقل دستمزد است و کارفرما هر سال این مبلغ را به عنوان عیدی به کارگران پرداخت کرده است؛ کارفرما نمی‌تواند یکباره و بدون جلب توافق کارگران، این عرف جاری را زیر پا بگذارد؛ بنابراین در این کارگاه خاص، پرداخت عیدی کمتر از ۱۰۰ روز حداقل دستمزد، تخلف به شمار می‌آید.
مسأله بعدی، «زمان قانونی برای پرداخت عیدی» است، عیدی پایان سال باید چه زمانی پرداخت شود؟ این کارشناس حقوقی در این رابطه بیان کرد: بر اساس عرف، عیدی در ایام پایان سال پرداخت می‌شود. کارفرما باید به کارگری که در طول سال در کارگاه کار کرده، نهایتاً تا روز آخر سال، عیدی را پرداخت کند و عرفاً نباید پرداخت عیدی به بعد از سال موکول شود.