معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت در گفت‌وگو با «ایران اقتصادی» تشریح کرد
برنامه جامع رفع ناترازی در مصرف انرژی
در زمینه مصرف بنزین باید مبادرت به تولید خودروهایی کنیم که مصرف آنها بیش از 6 لیتر در 100 کیلومتر نباشد برای احداث پالایشگاهی که روزانه 7 میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند باید 10 میلیارد دلار هزینه کنیم
فشار سنگین شدت بالای مصرف انرژی بر پیکر اقتصاد کشور؛ معضلی مهم که از دو دهه قبل بدین‌سو دائماً بخشی از منابع کشور را به هدر می‌دهد. شدت مصرف انرژی در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته ۳ تا ۴ برابر بوده که همین امر ضرورت پرداختن به موضوع بهینه‌سازی را تقویت می‌کند. گفته می‌شود که از ابتدای برنامه پنجم تا انتهای برنامه ششم توسعه باید شاخص شدت مصرف انرژی در کشور ۵۰ درصد کاهش می‌یافت، اما در عمل این اتفاق نیفتاد. بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار فرصت صرفه‌جویی در حوزه مصرف انرژی در کشور وجود دارد که معادل ارزش فروش روزانه ۳.۵ میلیون بشکه نفت‌خام در طول یک سال بوده که اگر تنها ۲۵ درصد آن بهینه‌سازی شود گامی مهم برداشته شده است. واقعیت این است که در شرایط فعلی، یکی از سازکارهای مهم در جبران ناترازی، بهینه‌سازی و مدیریت مصرف انرژی در کشور است، زیرا 7 میلیون بشکه معادل نفت خام انرژی در کشور مصرف می‌شود و ظرفیت بهینه‌سازی ۳.۵ میلیون بشکه نفت خام معادل ۵۰ درصد مصرف کنونی است. اما چرا بهینه‌سازی مصرف انرژی تا این حد مورد کم‌توجهی بوده است؟ روزنامه ایران با هدف بررسی برنامه‌های وزارت نفت در راستای بهینه‌سازی مصرف، گفت‌و‌گویی با هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت انجام داده که از نظر می‌گذرد:
آیا منابع هیدروکربنی به صورت بهینه مصرف می‌شود؟
به‌رغم شرایط تحریم، میزان تولید نفت به زمان قبل از تحریم نزدیک شده و در تلاش هستیم تولید نفت خام از 3.4 میلیون به 3.6 میلیون بشکه در روز برسد. در زمینه تولید گاز هم به رکورد بی‌سابقه‌ای رسیدیم و تولید گاز خام از یک میلیارد مترمکعب در روز هم گذشته و حدود 850 میلیون مترمکعب گاز هم در خطوط لوله تزریق می‌شود.
بنابراین در حوزه تولید وضعیت ما مناسب است و برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته که این تولید بیشتر هم بشود. به نسبت کشورهای هم‌دما، میزان مصرف دو برابر و شدت مصرف انرژی در کشور همواره رو به رشد بوده است. به عبارت دیگر، منابع انرژی کشور در جاهایی مصرف می‌شود که تبدیل به ارزش افزوده نمی‌شود و از میزان تولید در عرصه‌های مختلف موفق عمل کردیم اما در زمینه بهینه‌سازی عقب‌ماندگی‌هایی داریم که امیدواریم از آنها عبور کنیم.
چرا پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور به صورت جدی پیگیری نمی‌شود؟
به عنوان یک کارشناس انرژی باید اعلام کنم که تحریم‌ها هیچ ارتباطی با اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی ندارد.
ما از طرف مصرف دچار مشکل هستیم، برای مثال توجه داشته باشید که سالانه یک میلیون خودرو وارد چرخه ناوگان حمل و نقل جاده‌ای می‌شود و این خودروها دو برابر میانگین جهانی مصرف انرژی دارند، بنابراین از خلق بد مصرفی باید جلوگیری کنیم. در زمینه تولید بخاری‌ها، باید تولیدکنندگان را مجبور کنیم بخاری مناسب و با راندمان بالا تولید کنند، بنابراین از خلق محصولات مصرف بالا باید جلوگیری کنیم.
در ساختمان‌ها نیز همین‌گونه است، باید استانداردهای لازم را رعایت کنیم و در حوزه تولید مسکن، ساختمان، خودرو و تجهیزات باید دقت بیشتری داشته باشیم و با تصمیم مدیریتی بتوانیم این اقدامات را انجام دهیم.
مطلب بعدی این است که بیش از 20 میلیون بخاری و بیش از 20 میلیون خودرو در اختیار مردم است.
دولت 40 میلیارد دلار مصوبه دارد اما تاکنون در این زمینه یعنی بهینه‌سازی مصرف سوخت، توفیقی وجود نداشته است. ما در زمینه تعویض بخاری‌ها، این مصوبه را داریم که حدود 4 میلیون و 100 هزار بخاری قدیمی را با بخاری کم‌مصرف تعویض کنیم که این تولید داخلش محدود بوده است.
اما چرا مردم بخاری‌های خود را تعویض می‌کنند، پاسخ این است که در هزینه گازی که مردم پرداخت می‌کنند ما بیشترین یارانه را در سطح دنیا می‌دهیم که عدد دلاری آن بیش از 100 میلیارد دلار در سال است. بنابراین با توجه به ارزان بودن قیمت حامل‌های انرژی در مشتریان انگیزه ایجاد نمی‌کند. از طرف دیگر، برای بهینه‌سازی به سرمایه اولیه نیاز است تا تولیدکننده بتواند تولید خود را شکل دهد و پس از آن بتواند سرمایه خود را جبران کند که در برنامه هفتم توسعه به آن اشاره شده است. همچنین باید کارخانه‌ها را از نظر مصرف انرژی ممیزی کنیم تا از اتلاف انرژی جلوگیری کنند. در کشورهای پیرامون خودمان، مصرف بنزین نصف ایران است. مثلاً اگر مصرف بنزین در کشور ما ۱۱۷ میلیون لیتر در روز است، در کشورهای همسایه ۶۰ میلیون لیتر است.
بنابراین اگر شرایط کشور ما مانند آن کشورها بود، می‌توانستیم روزانه ۵۰ میلیون لیتر بنزین هم صادر کنیم و سالانه ۱۰ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته باشیم.
نکته بعدی این است که ما در زمینه بهینه‌سازی هیچ‌گونه متولی واحدی در ساختار انرژی کشور نداریم که شرکت و سازمان‌ها از آن فرمان ببرند.
ما شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت را داریم، اما این سازمان اختیارات لازم را ندارد تا بتواند طرح‌های بهینه‌سازی را جلو ببرد. بنابراین برای حل این مشکل در برنامه هفتم توسعه مواردی را آوردیم و سعی داریم که این موضوع را نیز حل کنیم. نکته دیگر این است، متولی واحدی در ساختار کشور نداریم که بتواند تولید و مصرف را مدیریت کند، به این موضوع نیز در برنامه هفتم توسعه اشاره شده است.
گاز فلر یکی از معضلات کشور است، برای حل این مشکل چه برنامه‌ای دارید؟
در حال حاضر 90 درصد گازهای مشعل تعیین تکلیف شده و در مجموع اگر حدود 50 میلیون مترمکعب در روز از سه سال پیش بوده تا پایان امسال یک سوم آن تعیین تکلیف خواهد شد که بخشی از مجتمع بیدبلند وارد مدار شد.
تا پایان 1403 برنامه‌ریزی شده علاوه بر 17 میلیون مترمکعب گازهای همراه که جمع‌آوری شده یا خواهد شد، 18 میلیون مترمکعب دیگر نیز جمع‌آوری شود. یعنی تا پایان سال آینده 35 میلیون مترمکعب گاز همراه جمع‌آوری خواهیم کرد و امیدواریم ظرف دو سال آینده بتوانیم گاز فلر را جمع‌آوری کنیم.
برای ورود صنایع به بالادست نفت و گاز چه برنامه‌ای دارید؟
به دلیل اینکه در فصول سرد، اولویت گازرسانی با خانگی است، به دنبال این هستیم که کارخانههای عمده در بالادست نفت و گاز وارد شوند و در برنامه هفتم توسعه نیز دیده شده که اگر واحد‌های صنعتی نفت و گاز به بالا دست وارد شوند، گاز تولید شده را براساس قرارداد به خودشان اختصاص می‌دهیم.
در بالادست نفت نیز کنسرسیوم‌هایی را با حضور بانک‌ها تشکیل داده‌ایم که تعدادی از میادین را با سرمایه‌گذاری این هلدینگ‌ها شاهد باشیم.
بر این اساس، حضور بخش خصوصی و دولتی را در افزایش تولید نفت و گاز کشور، بیشتر شاهد خواهیم بود.
در زمینه ذخیره‌سازی گاز، دولت چه اقداماتی انجام داده است؟
به دو روش کلی ذخیره‌سازی انجام می‌شود؛ یکی رو زمینی و دیگری زیر زمینی، در ذخیره‌سازی زیر زمینی، ما 3 میلیارد متر مکعب ذخیره‌سازی داریم.
در برنامه هفتم توسعه هدفگذاری شده که این عدد به سه برابر برسد و این موضوع نیز به تلاش مدیران نفت و منابعی که در اختیار آنها قرار می‌دهند بستگی دارد. از طرفی هدفگذاری این است که 5 درصد از تولید گاز را به ذخیره‌سازی اختصاص دهیم و از این طریق بتوانیم ناترازی گاز را در زمستان جبران کنیم.
در ذخیره‌سازی رو زمینی هم روش‌های CNG، MINI-LNG یا SNG وجود دارد که برای آنها نیز شیوه‌نامه‌ای ابلاغ شده است.
این ابلاغیه در اختیار صنایع قرار گرفته و توسط شرکت‌های گاز استانی و شرکت ملی گاز ایران هم اطلاع‌رسانی لازم به صنایع صورت گرفته است و صنایع هم بتدریج استقبال می‌کنند.
ما امیدواریم بزودی بتوانیم اولین موافقت اصولی مربوط به ذخیره‌سازی اس‌ان‌جی را برای یکی از کارخانه‌ها و مجوز ال‌ان‌جی را برای یکی دیگر از کارخانههای داخلی صادر کنیم و این موضوع مقدمه‌ای برای فعال شدن سایر صنایع خواهد بود.
به هر حال با ساخت این مخازن، صنایع می‌توانند محدویت‌های گازرسانی در زمستان را برطرف و از گاز موجود در مخازن خود استفاده کنند.
با ارائه تخفیف 50 درصدی در بهای گاز ذخیره شده، بازگشت سرمایه این پروژه به 4 تا 5 سال کاهش یافته و یک فرصت مناسب برای صنایع کشور برای تأمین گاز در فصل محدودیت گازرسانی یعنی زمستان صورت می‌گیرد.
برنامه وزارت نفت برای مقابله با افت فشار پارس جنوبی چیست؟
فشار میادین گازی بتدریج کاسته می‌شود و میزان خروجی آنها نیز کاهش می‌یابد. در سه سال گذشته راهکارهای مناسبی را انجام دادیم و وارد مطالعات جزئی شده‌ایم و باید در خشکی و دریا فشارافزایی را انجام دهیم.
در حال عقد قرارداد با دو سازنده کمپرسور داخلی هستیم تا این امر به صورت پایلوت ساخته شود.
ان‌شاءالله بعد از تست و پاسخگویی به صورت انبوه تولید می‌کنیم و اجرای پروژه‌های فشارافزایی روی آن صورت می‌گیرد. منابع مورد نیاز هم تعبیه شده و به کمک دولت و مجلس نیز امید داریم که این موضوع اجرایی شود و بتوانیم جلوی کاهش فشار پارس جنوبی را بگیریم.
بــــرش
دلیل ناترازی سوخت در کشور و برنامه دولت برای مدیریت ناترازی چیست؟
اگر ناترازی به این معنا باشد که تمام نیازهای خود را از گاز تأمین کنیم، بله ما در زمستان 200 میلیون متر مکعب در روز ناترازی گاز داریم. 81 درصد از برق کشور از گاز تأمین شده و این موضوع یعنی اینکه منابع تولید برق بشدت به گاز وابسته است، در صورتی که در دنیا 23 درصد به گاز وابسته است.
ما باید به سمت تنوع‌بخشی در سبد سوخت برویم اما باید توجه داشت که حل ناترازی با افزایش تولید امکان‌پذیر نیست. ر زمینه بنزین اما بحث متفاوت است. در طول 10 سال گذشته، مصرف بنزین 50 درصد افزایش پیدا کرده و تولید خودرو هم افزایش یافته، بدون اینکه اسقاط خودروهای فرسوده به صورت جدی صورت پذیرد. ما خودروهای خود را تا بی‌نهایت استفاده می‌کنیم و شاهد هستیم که 15 لیتر در 100 کیلومتر مصرف دارند و حتی خودروهای وارداتی ما هم مصرف بالای بنزین دارند. در زمینه مصرف بنزین باید مبادرت به تولید خودروهایی کنیم که مصرف آنها بیش از 6 لیتر در 100 کیلومتر نباشد. ما سال گذشته 106 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کردیم و الان 117 میلیون لیتر مصرف داریم. برای احداث پالایشگاهی که روزانه 7 میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند باید 10 میلیارد دلار هزینه کنیم و این یعنی هر چه را تولید می‌کنیم راحت بدون ارزش افزوده می‌سوزانیم. ما معادل 35 میلیون لیتر در روز می‌توانیم با استفاده از ظرفیت سی‌ان‌جی کاهش مصرف بنزین داشته باشیم که خودروسازان توجهی به تولید خودروهای دوگانه‌سوز ندارند. بنابراین فرسودگی خودروها، مصرف بالا و عدم توجه به ناوگان عمومی و دیگر موارد، شرایطی را به وجود آورده که با توجه به بنزین یورو 4 یا یورو 5، مردم باز هم با آلودگی هوا روبه‌رو هستند.