افزایش 700 هزار بشکه‌ای ظرفیت پالایشی با راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها
هم‌اکنون به‌طور میانگین روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین و ۱۱۲ میلیون لیتر گازوئیل باکیفیت در کشور تولید می‌شود که با رشد حدود ۱۵ درصدی به روزانه ۱۲۹ میلیون لیتر (بنزین) و ۱۳۰ میلیون لیتر گازوئیل تا پایان سال ۱۴۰۶ افزایش خواهد یافت
طبق دورنمای ترسیم‌شده در برنامه هفتم توسعه کشور، صنعت پالایش تا پایان سال ۱۴۰۶ دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت‌گاز را هدفگذاری کرده که ۷۵ درصد از این مقدار، مربوط به فرآورده‌های با کیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود.
با رشد ۶ درصدی ظرفیت پالایشی کشور، روزانه ۲ میلیون و ۲۸۶ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی در ۱۰ پالایشگاه مدرن کشور پالایش می‌شود.
هم‌اکنون به‌طور میانگین روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین و ۱۱۲ میلیون لیتر گازوئیل باکیفیت در کشور تولید می‌شود که طبق اهداف کمّی شاخص‌های عملکردی انرژی (نفت و گاز) در لایحه برنامه هفتم توسعه، تولید این دو فرآورده اصلی در کشور با رشد حدود ۱۵ درصدی به روزانه ۱۲۹ میلیون لیتر (بنزین) و ۱۳۰ میلیون لیتر گازوئیل تا پایان سال ۱۴۰۶ (همزمان با پایان برنامه هفتم توسعه) افزایش خواهد یافت.
ناگفته نماند که بر اساس آمارها، تا ۲۵ سال آینده رشد تقاضای بنزین و گازوئیل در جهان به صفر می‌رسد و سوخت‌های دیگر مانند برق جایگزین خواهد شد.
بنابراین ساخت پالایشگاه به‌تنهایی نمی‌تواند کمکی به جلوگیری از خام‌فروشی در صنعت نفت و گاز کشور داشته باشد و پتروپالایشگاه‌ها باید جایگزین شوند تا علاوه بر تأمین فرآورده‌های نفتی، مواد پتروشیمی را نیز تولید کنند.
معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت با اشاره به برنامه‌های این وزارتخانه برای ساخت پتروپالایشگاه‌ها در کشور گفت: ظرفیت پالایشی کشور با ساخت این طرح‌ها با افزایش ۳۰ درصدی از ۲.۳ میلیون بشکه به 3 میلیون بشکه می‌رسد.
ایجاد ظرفیت و تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت نفت در دولت سیزدهم با هدف جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد ارزش‌افزوده برای کشور است.
با توجه به لزوم تکمیل زنجیره ارزش، ساخت مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا بالاترین ارزش‌افزوده در صنعت نفت در واحدهای پایین‌دستی محقق می‌شود.
بنابراین ساخت واحدهای پتروپالایشگاهی که افزون بر تولید فرآورده‌های نفتی حدود ۳۰ درصد از ظرفیت تولید خود را به محصولات پتروشیمی اختصاص می‌دهند، بالاترین ارزش‌افزوده را در صنعت نفت ایجاد می‌کند و می‌تواند علاوه بر جبران بخشی از ناترازی سوخت در سال‌های آینده، محصولات مورد نیاز پتروشیمی را نیز به سبد تولیدات کشور اضافه کند.
اگرچه ساخت پتروپالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس که از سال‌ها قبل برنامه‌ریزی شده بود، به سرانجام نرسید و در نهایت ساخت پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای «شهید سلیمانی» در دولت سیزدهم در دستور کار قرار گرفت.
«هوشنگ فلاحتیان» معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت با بیان اینکه در عرصه ساخت پتروپالایشگاه‌های جدید زمانی با قانون حمایت از سرمایه‌گذاری مردمی در پایین‌دست صنعت نفت و گاز در مجلس شورای اسلامی روبه‌رو بودیم، گفت: پس از ابلاغ این قانون، حدود یک میلیون و ۴۸۰ هزار بشکه ظرفیت پتروپالایشگاهی جدید مبتنی بر قانون تعریف شد.
وی ادامه داد: مجوزهای لازم در این زمینه نیز صادر شده و با اقدام‌هایی که در دولت سیزدهم انجام شد، امیدواریم در آینده‌ای نزدیک تنفس خوراک پتروپالایشگاه‌ها تنفیذ شود.
معاون وزیر نفت با اشاره به اینکه همه موارد مانند صدور موافقت‌نامه اصولی و تنفس خوراک این پتروپالایشگاه‌ها به انجام خواهد رسید، افزود: البته طرح‌های پتروپالایشگاهی که در سال‌های گذشته تعریف شده بود، منتظر تنفس خوراک نبودند.
فلاحتیان تأکید کرد: افزون بر مجوزهایی که در گذشته برای ساخت پتروپالایشگاه‌ها صادر شده بود، هم‌اکنون یک پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در منطقه جاسک در حال ساخت است که پیشرفت مناسبی دارد. وی با بیان اینکه پتروپالایشگاه شهید سلیمانی نیز به ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در بندرعباس ساخته خواهد شد، گفت: کارهای مقدماتی برای ساخت این پتروپالایشگاه آغاز شده است و به‌زودی شاهد شروع فعالیت‌های اجرایی آن خواهیم بود.
معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت ادامه داد: همچنین پالایشگاه مهر خلیج فارس به ظرفیت ۱۲۰ هزار بشکه و پیشرفت بیش از ۶۰ درصد در مجاورت پالایشگاه ستاره خلیج فارس در حال ساخت است و امیدواریم تا ۲ سال آینده این پتروپالایشگاه عملیاتی شود.
فلاحتیان افزود: در کنار آن پتروپالایشگاه «آدیش جنوبی» و پتروپالایشگاه «پیشگامان» در مجموع به ظرفیت ۱۲۰ هزار بشکه در روز در سیراف در حال ساخت است.
وی گفت: افزون بر این ظرفیت‌ها، چه در قالب حمایت از سرمایه‌گذاری مردمی در صنایع پایین‌دست نفت و گاز و چه خارج از این قانون، همچنین برای ساخت مینی‌ریفاینری‌ها یا همان پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس در مناطق متعدد مجوز صادر شده است.
این مقام مسئول ابراز امیدواری کرد در سال‌های آینده مینی‌ریفاینری‌ها، پالایشگاه‌های متوسط و پالایشگاه‌های بزرگ را برای بهره‌برداری در افق سال ۱۴۰۶ یا ۱۴۰۷ به بهره‌برداری برسانیم.
معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت تأکید کرد: رویکرد و هدف وزارت نفت در دولت سیزدهم این است که ظرفیت پالایشی کشور را از ظرفیت کنونی روزانه ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه به بالای 3 میلیون بشکه در روز برساند.
فلاحتیان با اشاره به اینکه افزایش ظرفیت پالایشی در کشور پیشگیری از خام‌فروشی را محقق می‌کند، اظهار داشت: ساخت پتروپالایشگاه‌ها حرکتی است که می‌توانیم به‌واسطه آن نفت خام و گاز طبیعی را در زنجیره ارزش قرار دهیم و ثروت جدید ایجاد کنیم و سرانجام یک حرکت اقتصادی برای اقتصاد کلان کشور انجام خواهد شد.
در یک تصویر کلی، ساخت پتروپالایشگاه سبب توسعه صنایع پایین‌دستی و تولید محصولات پتروشیمی می‌شود و به تقویت منابع ارزی و ارزش افزوده کمک می‌کند و در شرایط کنونی تحریم، بهترین شیوه برای خنثی‌سازی تحریم‌ها این است که نفت و میعانات گازی را در پتروپالایشگاه‌ها به فرآورده تبدیل کنیم.
به عنوان مثال، تبدیل نفت خام و میعانات گازی به نفتا ۴۵ درصد و تبدیل آن به محصولات الفینی یا آروماتیکی تا ۱۱۵ درصد ارزش‌افزوده به دنبال خواهد داشت.
تبدیل محصولات بالادست پتروشیمی به محصولات میان تا ۲۰۰ درصد ارزش افزوده و تولید محصولات پایین‌دستی و نهایی، نفت خام را تا ۳۰۰ درصد هم با ارزش‌تر می‌کند.
شکی نیست که با احداث پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها، جلوگیری از خام‌فروشی، تبدیل آن به فرآورده‌های با ارزش، ایجاد ارزش اقتصادی برای کشور، اشتغال، بی‌اثر کردن تحریم‌ها، افزایش درآمد ارزی، رسیدن به تنوع مشتری و... را در پی خواهد داشت.
دنیای امروز با سرعت به سمت ساخت پتروپالایشگاه می‌رود، زیرا این مهم یکی از راه‌های برون‌رفت از مشکلات مرتبط با خام‌فروشی و نیمه‌خام‌فروشی است، بنابراین احداث چنین پروژه‌هایی سبب می‌شود نقدینگی‌های سرگردان به تولید تزریق شوند و ساخت پتروپالایشگاه‌ها ابزار دفاعی برای مبارزه با تحریم است.