کاهش خسارات سیلاب‌های فصلی با توسعه آبخیزداری
وقوع ۱۶۰۰ سیل در ۱۰ سال اخیر ۶۴ هزار میلیارد تومان خسارت برای کشور به بار آورده است
امین محمودی
خبرنگار
هفته گذشته بود که در اثر وقوع سیل و طوفان در مناطقی از استان‌های اصفهان، آذربایجان شرقی، تهران، زنجان، سمنان، قزوین، مازندران و همچنین سرریز شدن سد گتوند در استان خوزستان، خسارات جانی و مالی زیادی به زیرساخت‌های کشور وارد شد. وقوع سیلاب‌های فصلی و عدم کنترل آنها با وجود احداث سدهای متعدد در کشورمان طی دهه‌های اخیر، موضوعی است که به نظر می‌رسد باید برای کنترل آن چاره‌اندیشی کرد.
به طوری که براساس آمارهای رسمی وقوع یک‌هزارو600 سیل در ۱۰ سال اخیر ۶۴ هزار میلیارد تومان خسارت برای کشور به ارمغان آورده، به عبارت دیگر می‌توان گفت هر سیل به طور متوسط بیش از ۴۰ میلیارد تومان خسارت اقتصادی برجای گذاشته است. کارشناسان داخلی و خارجی معتقدند، بهترین راهکار برای جلوگیری از خسارات ناشی از سیلاب‌ها روی آوردن به عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری است به طوری که کشورمان نیز چند سالی است به سمت توسعه آبخیزداری حرکت کرده، با این حال به نظر می‌رسد با توجه به اهداف پیش‌بینی شده تخصیص بودجه برای این امر ناکافی است.
در عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری آب‌های ناشی از بارندگی با روش‌هایی از جمله احداث کانال‌های آبی، توسعه جنگل‌کاری و کشت پوشش گیاهی به زیر زمین انتقال داده شده و به این وسیله از سیلاب‌های فصلی و تبخیر آب جلوگیری شده و در فصول گرم نیز می‌توانیم از این آب انتقال داده شده به زیر زمین، برای توسعه مصارف شرب، صنعتی و کشاورزی استفاده کنیم.
تدوین لایحه قانون آبخیزداری
دولت برای مقابله با سیلاب‌های فصلی در سال گذشته تهیه لایحه قانون آبخیزداری را در دستور کار قرار دارد، به طوری که با دستور محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور وزارت جهاد کشاورزی مکلف شد لایحه قانون آبخیزداری را با قید فوریت تدوین و برای سیر مراحل قانونی و ارسال به مجلس شورای اسلامی به هیأت دولت ارائه کند.
به طوری که محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور دستور تأمین اعتبار مورد نیاز برای اجرای ۱۹ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری ظرف مدت سه سال را صادر کرد.
اما در اواخر سال گذشته به گفته ساداتی‌نژاد، وزیر سابق جهاد کشاورزی، ۹۰ میلیون هکتار از اراضی کشور در انتظار آبخیزداری است که این موضوع به عنوان اولویت اصلی در کاهش خسارات سیل در اولویت اجرایی برنامه‌های دولت قرار گرفته است. از طرف دیگر نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در این زمینه گفته، اکنون ۳۰ میلیون هکتار از اراضی ملی برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری مطالعه شده و آماده داریم که در ۲۰ میلیون هکتار آن کار شده و این ظرفیت می‌تواند با فعالیت‌های بیولوژیک و بیومکانیک تکمیل شود.
سدسازی بی‌رویه مانع توجه به آبخیزداری شده است
در همین خصوص حمید سینی‌ساز شهشهانی، کارشناس منابع آبی در گفت‌و‌گو با «ایران» در خصوص تأثیرات اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در کشور گفت: طبق آمار نامه‌های وزارت نیرو در حال حاضر از 100 درصد آب‌های ناشی از بارندگی تنها 30 درصد آن در کشورمان باقی می‌ماند.
وی افزود: 70 درصد دیگر آب‌های ناشی از بارندگی به سبب تبخیر و «یا» رودهای مرزی از کشورمان خارج می‌شود که توسعه سدسازی‌های گسترده در سراسر کشور به این امر کمک شایانی کرده است.
این کارشناس منابع آبی خاطرنشان کرد: بنابراین می‌توان گفت تنها به وسیله 30 درصد از آب باقیمانده ناشی از بارندگی، منابع آب بخش شهری، صنعتی و کشاورزی 84 میلیون ایرانی تأمین می‌شود، بنابراین باید به سمت توسعه عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری و اختصاص بودجه کافی برای آن رفت.
هزینه آبخیزداری یک‌پنجم سدسازی است
سینی‌ساز در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص سیلاب‌های اخیر در کشور نیز اظهار کرد: متأسفانه هر ساله سیلاب‌های فصلی سبب افزایش خسارات به زیرساخت‌های کشور می‌شوند، در حالی که می‌توانیم با توسعه آبخیزداری این خسارات را کاهش دهیم. این در حالی است که طی سالیان اخیر بیشتر بودجه آبی کشور صرف سدسازی شده است.
وی افزود: از طرف دیگر باید گفت، هزینه ساخت یک سد به طور متوسط حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان بوده، این در حالی است که هزینه یک‌سال اجرای برنامه آبخیزداری که در برنامه ششم توسعه تکلیف شده 2 هزار میلیارد تومان است، بنابراین با یک پنجم بودجه ساخت یک سد می‌توانیم 2 میلیون هکتار آبخیزداری انجام دهیم و در کانون‌های اولیه ، سیل را مهار کنیم.