دلارزدایی در جهان سرعت گرفت
نگرانی‌های زیادی در سال‌های اخیر میان برخی از کشورهای جهان درباره وابستگی به دلار امریکا به وجود آمده و بسیاری از کشورها اکنون به دنبال ارزهای جایگزین هستند
به گزارش «ایران اقتصادی» به نقل از وبگاه The Internationl News این پدیده که «دلارزدایی» یا «پایان سلطنت یک ارز شناخته‌شده جهانی» نامیده می‌شود، ممکن است پیامدهایی مهم برای اقتصاد جهانی داشته باشد.
دلار به عنوان بخشی از توافقنامه برتون وودز، در اواخر جنگ جهانی دوم به عنوان ارز ذخیره جهانی تعیین شد. این بدان معناست که سایر کشورها مقادیر زیادی دلار امریکا را در ذخایر ارزی خارجی خود نگهداری می‌کنند.
همچنین به این معنی بود که دلار به عنوان ارز اصلی برای تجارت و امور مالی بین‌المللی استفاده می‌شد. اکنون، دلارزدایی به شبکه گسترده و پیچیده‌ای از صادرکنندگان، واردکنندگان، معامله‌گران، منتشرکنندگان اوراق بدهی و وام‌دهندگان نیاز دارد تا به طور مستقل تصمیم بگیرند که از ارزهای دیگر استفاده کنند.
سهم دلار از 73 درصد در سال 2001 میلادی به 55 درصد در سال 2020 میلادی رسید و از زمان آغاز اعمال تحریم‌های امریکا علیه روسیه از 55 درصد به 47 درصد رسید و اکنون دلارزدایی 10 برابر سریع‌تر از دو دهه گذشته صورت می‌گیرد. امروزه در سراسر جهان درباره دلارزدایی بحث‌های زیادی صورت می‌گیرد.
سال 2022 میلادی از نظر دلارزدایی اهمیت دارد. جنگ روسیه و اوکراین تأثیری نامطلوب بر کشورها و سازمان‌های اروپای شرقی و یورو آتلانتیک گذاشته است.
عملیات نظامی روسیه در اوکراین جرقه تحریم‌های متعددی را علیه فدراسیون روسیه و رهبری آن ایجاد کرد. امریکا و اتحادیه اروپا خواستار تحریم‌ها علیه روسیه شدند که در سطح جهانی اعمال می‌شود.
استفاده فزاینده از تحریم علیه کشورهایی مانند ایران (به ویژه از سال 2006 میلادی به بعد) و روسیه (پس از الحاق کریمه در سال 2014 میلادی) باعث شد کشورها بیشتر به ارز جایگزین دلار فکر کنند.
در حال حاضر، واشنگتن با سیاست تحریمی خود، 22 کشور را مجازات می‌کند. حمله روسیه به اوکراین در سال 2022 میلادی و تمدید تحریم‌ها که مانع استفاده از دلار امریکا شد، باعث شدت گرفتن اقدامات در جهت دلارزدایی شد.
مسکو، در واکنش به قطع ارتباط روسیه با شبکه سوئیفت (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی) معاملات سوخت دوجانبه را با پرداخت جزئی به روبل انجام داد. به طور همزمان، روسیه و گروهی از کشورهای آفریقایی مذاکراتی را برای تسویه‌حساب با ارزهای ملی آغاز کردند و استفاده از دلار امریکا و یورو را متوقف کردند.
در همین حال، چین در تلاش است تا خود را از غرب جدا و یوان را بین‌المللی کند؛ حتی اگر این ارز کمتر از 3 درصد از ذخایر رسمی در سراسر جهان را به خود اختصاص دهد.
مسکو و پکن از نظر همکاری‌های مالی بیش از پیش به هم نزدیک می‌شوند. عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، نیز تجارت آزاد با ارزهایی غیر از دلار امریکا را آغاز کرده است.
در جریان سفر شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین به عربستان سعودی در سال گذشته، دو کشور توافق کردند که تجارت نفت را به یوان انجام دهند، در حالی که بنگلادش نوزدهمین کشوری شد که با هند به روپیه دادوستد کرد.
به تازگی، چین و برزیل که از نظر منابع غنی است، نیز قراردادی برای مبادلات تجاری به ارزهای یکدیگر منعقد کردند. چین در تلاش برای بین‌المللی کردن ارز خود و تضعیف تسلط دلار بر تجارت جهانی، وارد یک تجارت آزمایشی در زمینه گاز طبیعی با فرانسه شده است.
هند و مالزی نیز در اقدامی مشابه، بانک‌های خود را تأسیس کردند تا تجارت بین‌المللی بین دو کشور به روپیه هند ممکن شود. هند در نظر دارد از پلتفرم G20 برای فراهم کردن مقدمات حضور ارز خود در جنگ تجاری بین‌المللی استفاده کند.
در همین حال، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) می‌توانند نقشی مهم در آینده تجارت جهانی و تسویه حساب‌ها ایفا کنند؛ آزمایش گسترده موفقیت‌آمیز پلتفرم سی‌بی‌دی‌سی m-Bridge، با مشارکت سازمان پولی هنگ‌کنگ، بانک تایلند، بانک مرکزی امارات متحده عربی و مؤسسه ارز دیجیتال بانک خلق چین و مرکز نوآوری بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی، بیانگر این موضوع است.
منطقه چین بزرگ با وجود ممنوعیت‌های مختلف مرتبط با صنعت کریپتو، همچنان در فضای دارایی دیجیتال پیشتاز است.
بسیاری از این فعالیت‌های صنعتی ناشی از روند دلارزدایی است که به دلیل تلاش کشورها برای کاهش اتکای خود به دلار امریکا و در عین حال تسریع آزمایش‌های سی‌بی‌دی‌سی برون‌مرزی در سراسر آسیا، شتاب بیشتری یافته است.
دلارزدایی ممکن است به نحوی چشمگیر بر دلار امریکا و سلطه آن تأثیر بگذارد.
در حالی که کشورهای بیشتری به دنبال ارزهای جایگزین دلار هستند، تقاضا برای دلار احتمالاً کاهش می‌یابد که ممکن است به تضعیف این ارز منجر شود.
علاوه بر این، اگر دلار جایگاه خود را به عنوان ارز ذخیره جهانی از دست بدهد، ممکن است به کاهش توانایی امریکا برای تأثیرگذاری بر اقتصاد و سیاست جهانی منجر شود؛ ضمن اینکه، ممکن است با افزایش اهمیت سایر ارزها، رقبای دلار در تجارت بین‌المللی و امور مالی افزایش یابند.
با این حال، ذکر این نکته مهم است که دلار امریکا همچنان ارز غالب است و بانک‌های مرکزی، 60 درصد از ذخایر ارزی خود را به دلار نگهداری می‌کنند.