«ایران اقتصادی» از شفاف سازی حقوق و مزایا در صنعت خودروسازی گزارش می دهد
فهرست ریخت و پاش در خودروسازان
ایران‌خودرو و سایپا مدعی هستند که زیان‌شان تا پایان سال‌جاری به 200همت می‌رسد؛ با توجه به ریخت و پاش‌ها و بهره‌وری پایینی که خودروسازان دارند، بروز و ظهور چنین اعدادی نباید دور از پیش‌بینی باشد. وقتی مدیران خودروسازی خارج از فیش حقوقی بیش از 100 میلیون تومان دریافتی دارند، طبیعی است که زیان انباشت شرکت‌های خودروسازی به جای کاهش، افزایشی شود. در کنار این ماجرا، خودروسازان، شرکت‌های اقماری دارند که عملاً هیچ کاری انجام نمی‌دهند؛ این شرکت‌ها با داشتن مدیرعامل و چارت کامل نیروی انسانی بیش از دو سال است که فعالیتی ندارند اما از سوی خودروساز حفظ شده‌اند. این در حالی است که می‌توان از ظرفیت نیروی انسانی شرکت‌های اقماری استفاده کرد و همچنین حقوق‌های نجومی به مدیران آن مجموعه‌ها پرداخت نکرد.
شنیده‌ها حکایت از آن دارد که خودروسازان برای آنکه پرداختی‌های خود را افزایش دهند، جدا از حقوق پرداختی حدود 3 میلیون و ۵۰۰ هزار تومان ماهانه برای جبران حقوق به حساب برخی واریز می‌کنند؛ همچنین یک میلیون تومان نیز به کارت خرید واریز می‌شود. در این میان خودروساز ماهی یک میلیون تومان ارزاق می‌دهد و ماهی 2 میلیون تومان هم کارانه داده می‌پردازد. پاداش تولید نیز به طور متوسط ماهانه یک میلیون تومان است که واریز می‌شود. اعداد عنوان شده برای مدیران متفاوت است و برخی از مدیران اعداد بسیار بالاتری را دریافت می‌کنند. امتیاز دیگر این است که هر چهار سال یک‌بار به مدیران خودرو داده می‌شود که در صورت فروش حواله و خودرو، سود بیش از 400 میلیون تومان عاید خواهد شد.
اختلاف زیاد و معناداری بین حقوق و مزایای مدیران و کارگران وجود دارد. مدیران خودروسازی، وام‌های ضروری (بسیار کلان) و وام‌های 100 میلیونی تومانی برای خرید خودرو دریافت می‌کنند. بخشی از تسهیلاتی را که دریافت می‌کنند می‌توان ۲۸۰ میلیون تومان بانک مهر ایران (با نرخ سود ۴ درصد)، ۱۴۰ میلیون تومان تعاونی اعتبار (با نرخ سود ۴ درصد) و 500 میلیون تومان وام خرید خودرو (با نرخ سود ۴ درصد) اعلام کرد. بازپرداخت تمام این تسهیلات ۳۶ تا ۴۸ ماه است.
15 میلیون تومان دریافتی کارگران خط تولید
هر فردی که در شرکت‌های خودروسازی حکم رئیس، مدیر یا معاون می‌گیرد، در همان لحظه یک دستگاه خودرو بدون نوبت دریافت می‌کند به همین دلیل لابی و فساد گسترده‌ای در بدنه شرکت‌های خودروسازی وجود دارد تا افراد حکم ریاست و یا مدیریت بگیرند. بعضاً گزارش شده یک فرد برای آنکه بتواند یک خودرو با فوریت دریافت کند، برای چند ماه هم که شده یک پست را اشغال می‌کند و بعد از مدتی برکنار می‌شود یا استعفا می‌دهد. تمام مدیران ایران‌خودرو از یک تا دو تا ماشین در اختیار دارند که ارزش هر کدام آنها یک میلیارد تومان است. حال اگر ایران‌خودرو، این خودروها را می‌فروخت به ازای هر دستگاه ماهی 20 میلیون تومان می‌توانست سود دریافت کند. در این میان به هر کدام از این خودروها ماهانه 150 لیتر بنزین رایگان اختصاص پیدا می‌کند، این در حالی است که مصرف بنزین 1.5 ماه تاکسی در این حدود است.
مدیران دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا، در حالی حقوق‌های نجومی دریافت می‌کنند که کارگران خطوط تولید، پشتیبانی تولید و کارمندان ستاد، دریافتی‌شان کمتر از 15 میلیون تومان است. تفاوت حقوق در شرایطی است که بار اصلی تولید خودرو بر دوش کارگران است.
قاعدتاً اگر مدیری بر اساس شایستگی، تجربه، تحصیلات و نوع مدیریت، از حقوق بالا بهره‌مند شود، تا حدودی قابل پذیرش است اما بارها دیده‌ایم که بخشی از انتصاب‌ها در صنعت خودروسازی بر اساس فاکتورهای عنوان شده نیست و افرادی که تخصص لازم را ندارند به صندلی‌های مهم تکیه می‌زنند. نمونه این اتفاق را می‌توان در مجموعه‌های تخصصی چون ایساکو و مگاموتور دید. مدیری که در حوزه بسیار تخصصی، تجربه لازم را ندارد اما به‌واسطه ارتباطات یا شاید مدیریت خوبی که در گذشته داشته، در مجموعه صنعتی منصوب می‌شود که قاعدتاً نباید از حقوق‌های بسیار بالا بهره‌منده شود.
در این میان مدیران خودروسازی اعتقاد دارند که سهم نیروی انسانی (حقوق) از هزینه نهایی خودرو بسیار کم و در حدود 7درصد است لذا حقوق‌های بالا، عاملی برای ضرر و زیان ایران‌خودرو و سایپا نیست. اگر این عدد درست باشد و سهم «حقوق» کمتر از 10 درصد باشد، باز هم قابل توجیه نیست که برخی مدیران حقوق بالا دریافت کنند یا بعد از برگزاری مجامع، اعضای هیأت مدیره پاداش یک میلیارد تومانی دریافت کنند.
قرار گرفتن کارگران در لیست سیاه
به طور متوسط ایران‌خودرو در بخش ستاد، تولید و پشتیبانی تولید 55 هزار نفر و سایپا نیز 45 هزار نفر پرسنل دارد. یک محاسبه سرانگشتی نشان می‌دهد که گروه ایران‌خودرو حدود هزار مدیر ارشد و سایپا هم در حدود 700 نیروی انسانی در مدیریت ارشد دارد. با این اوصاف و به گفته منابع آگاه، حقوق تقریبی مدیران ارشد خودروسازی حداقل 110 میلیون تومان، مدیران میانی بین 70 تا 95 میلیون تومان و رؤسای اداره‌ها بر اساس رتبه، سابقه کار و نوع ارتباطاتی که دارند حداقل 50 میلیون تومان است. البته شاید در فیش حقوقی مدیران، اعداد عنوان شده قید نشده است اما در قالب‌های مختلف چون پاداش، کارانه و... پرداخت‌ها صورت می‌گیرد. همین امر سبب شده که خیلی‌ها به دنبال گرفتن سمت و پست در ایران‌خودرو و سایپا باشند؛ حتی مدیرانی که به هر دلیلی کنار گذاشته شدند، دست و پا می‌زنند تا دوباره از ایران‌خودرو یا سایپا حقوق ماهانه دریافت کنند.
روز گذشته با یکی از کارگران خط تولید ایران‌خودرو صحبت کردیم. او درباره میزان حقوق خود به «ایران اقتصادی» گفت: «حدود 5 سال است که در ایران‌خودرو جذب شدم و حقوق ماهانه‌ام 13 میلیون تومان است. من نمی‌دانم چه کسانی در ایران‌خودرو 50 میلیون تومان به بالا می‌گیرند اما این اختلاف حقوق، به‌شدت ناراحت‌کننده است. مدیرانی که تنها پشت میز می‌نشینند و هیچ کاری انجام نمی‌دهند و حتی با تصمیم‌های اشتباه مانع تولید می‌شوند.»
او افزود: «اگر حرفی بزنیم یا انتقادی کنیم در لیست سیاه قرار می‌گیریم و اخراج می‌شویم. به همین دلیل مجبوریم با شرایطی که برای ما رقم زده شده، کار کنیم. هر زمان هم که صحبت می‌کنیم مدیران می‌گویند که شما سختی کار می‌گیرید و زود بازنشسته خواهید شد و این یک مزیت بزرگ است، اما به اعتقاد ما حقوق پایین و مهم‌تر فاصله حقوق باعث تضعیف کارگران می‌شود.»
در گروه سایپا نیز چنین دیدگاهی وجود دارد. یکی از افرادی که در سایپا مشغول به کار است به «ایران اقتصادی» گفت: «حقوق ما نسبت به سال گذشته تغییر محسوسی نداشته و حتی از ابتدای سال‌جاری اضافه کاری محدود شده است و اگر فردی بیشتر از سقف تعیین شده، سر کار حضور پیدا کند، به او پرداختی صورت نمی‌گیرد، اما مدیران در این ماجرا مصونیت دارند. قاعدتاً اگر حقوق مدیران هم کم می‌شد، محدودیت در اضافه کاری لحاظ نمی‌شد.»
افزوده شدن 725 نفر پرسنل جدید
اطلاعات و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای ایران‌خودرو به تازگی منتشر شد که در آن مجموع حقوق و دستمزد شرکت ایران‌خودرو در ۹ ماهه امسال ۱۰ هزار و ۸۸۸ میلیارد تومان ثبت شده است. با توجه به تعداد کارکنان این شرکت (۲۳ هزار و ۲۷۶ نفر) به طور متوسط میانگین حقوق پرداختی به کارکنان ایران‌خودرو در سال‌جاری هر ماه حدود ۵۱ میلیون و ۹۷۵ هزار تومان بوده است. این در شرایطی است که شرکت ایران‌خودرو مدعی است به علت قیمت‌گذاری دستوری ۱۰۴ هزار و ۴۳ میلیارد تومان زیان انباشته دارد. سال گذشته زیان انباشته این شرکت رقمی حدود ۷۴ هزار میلیارد تومان بود. بر این اساس زیان انباشته ایران‌خودرو در یک سال 41 درصد افزایش یافته است. همان‌طور که گفته شد این رقم متوسط پرداختی به کارکنان است و قطعاً حقوق مدیران این شرکت بسیار بیشتر از این رقم است و حقوق کارگران هم بسیار پایین‌تر از ۵۰ میلیون تومان است. در مجموع مشخص است ایران‌خودرو هزینه پرداخت حقوق بسیار بالایی دارد که برای شرکتی که مدعی است زیان‌ده است، این مهم عجیب است و جای سؤال دارد.
شرکت ایران‌خودرو در حالی به فکر فرار از ورشکستگی و خروج از شمولیت ماده 141 با استفاده از تغییر قانون تجدید ارزیابی دارایی‌هاست که هزینه‌های تولیدی این شرکت، روز به روز افزایش پیدا می‌کند و طی سال‌های گذشته راهکاری برای آن دیده نشده است. اگرچه بررسی خط تولید شرکت و اظهارات مدیران ایران‌خودرو حاکی از مکانیزه شدن بسیاری از بخش‌های تولیدی است اما صورت‌های مالی ایران‌خودرو نشان می‌دهد که در پایان دوره 9 ماهه امسال، 725 نفر به پرسنل ایران‌خودرو افزوده شده است.
افزایش 34 درصدی حقوق و دستمزد
چندی پیش (11 بهمن ماه) نیز گزارشی منتشر شد که در آن به وضعیت سایپا پرداخته شده بود. طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس توسط سایپا، این شرکت در ۹ ماهه امسال بیش از 3هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بابت حقوق و دستمزد کارگران خود پرداخت کرده است. طبق برآورد سایپا، این شرکت در فصل آخر سال نیز بالغ بر 2هزار میلیارد تومان دیگر باید به عنوان حقوق و دستمزد پرداخت کند. بنابراین در مجموع کل حقوق و دستمزدی که دومین خودروساز بزرگ ایران در سال‌جاری پرداخت خواهد کرد، افزون بر 5هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. این در حالی است که سایپا در سال ۱۴۰۱ کمتر از 4هزار میلیارد تومان حقوق و دستمزد به کارگران خود پرداخته بود. با این حساب، در سال‌جاری هزینه نارنجی‌های جاده مخصوص در بخش حقوق و دستمزد، حدود ۳۴ درصد بالا خواهد رفت.
سایپا اما در ۹ ماهه امسال (تا پایان آذر) حدود 4هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان صرف هزینه‌های سربار کرده است. برآورد سایپایی‌ها این است که در سه ماهه پایانی سال نیز حدود ۲هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان دیگر در این بخش هزینه خواهد شد. بنابراین جمع کل هزینه سربار سایپا در سال‌جاری به حدود ۶هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان خواهد رسید که نسبت به سال گذشته رشد ۳۹ درصدی دارد. دومین خودروساز بزرگ ایران در بخش «اداری، عمومی و فروش» نیز حدود 3هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان تا پایان آذر امسال هزینه کرده است. برآورد سایپا نشان می‌دهد این شرکت در فصل پایانی سال نیز حدود 2هزار میلیارد تومان دیگر در این بخش هزینه خواهد کرد، بنابراین جمع کل هزینه اداری، عمومی و فروش نارنجی‌های جاده مخصوص طی امسال، به 5هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان می‌رسد. در مقایسه با سال گذشته، هزینه سایپا در بخش مورد نظر حدود ۳۷درصد بالا خواهد رفت.
بــــرش
بیش از 300 میلیون تومان سود فروش حواله خودرو
شنیده‌ها حکایت از آن دارد که خودروسازان برای آنکه پرداختی‌های خود را افزایش دهند، جدا از حقوق پرداختی حدود 3 میلیون و ۵۰۰ هزار تومان ماهانه برای جبران حقوق به حساب واریز می‌کنند. همچنین یک میلیون تومان نیز به کارت خرید واریز می‌شود. در این میان خودروساز ماهی یک میلیون تومان ارزاق می‌دهد و ماهی 2 میلیون تومان هم کارانه می‌پردازد. پاداش تولید نیز به طور متوسط ماهانه یک میلیون تومان است که واریز می‌شود. اعداد عنوان شده برای مدیران متفاوت است و برخی از مدیران اعداد بسیار بالاتری را دریافت می‌کنند. امتیاز دیگر این است که هر چهار سال یک‌بار خودرو داده می‌شود که در صورت فروش حواله و خودرو، سود بیش از 300 میلیون تومان عاید خواهد شد.
بــــرش
وام های میلیونی با حداقل سود
اختلاف زیاد و معناداری بین حقوق و مزایای مدیران و کارگران وجود دارد. مدیران خودروسازی، وام‌های ضروری (بسیار کلان) و وام‌های 100 میلیونی تومانی برای خرید خودرو دریافت می‌کنند. بخشی از تسهیلاتی را که دریافت می‌کنند می‌توان ۲۸۰ میلیون تومان بانک مهر ایران (با نرخ سود ۴ درصد)، ۱۴۰ میلیون تومان تعاونی اعتبار (با نرخ سود ۴ درصد) و 500 میلیون تومان وام خرید خودرو (با نرخ سود ۴ درصد) اعلام کرد. بازپرداخت تمام این تسهیلات ۳۶ تا ۴۸ ماه است.
بــــرش
دریافت خودروهای میلیاردی
هر فردی که در شرکت‌های خودروسازی حکم رئیس، مدیر یا معاون می‌گیرد، در همان لحظه یک دستگاه خودرو بدون نوبت دریافت می‌کند، به همین دلیل لابی و فساد گسترده‌ای در بدنه شرکت‌های خودروسازی وجود دارد تا افراد حکم ریاست یا مدیریت بگیرند. بعضاً گزارش شده یک فرد برای آنکه بتواند یک خودرو با فوریت دریافت کند، برای چند ماه هم که شده یک پست را اشغال می‌کند و بعد از مدتی برکنار می‌شود یا استعفا می‌دهد. تمام مدیران ایران‌خودرو از یک تا دو تا ماشین در اختیار دارند که ارزش هر کدام آنها یک میلیارد تومان است. حال اگر ایران‌خودرو، این خودروها را می‌فروخت به ازای هر دستگاه ماهی 20 میلیون تومان می‌توانست سود دریافت کند. در این میان به هر کدام از این خودروها ماهانه 150 لیتر بنزین رایگان اختصاص پیدا می‌کند، این در حالی است که مصرف بنزین 1.5 ماه تاکسی در این حدود است.