مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران در گفت‌وگو با «ایران اقتصادی»:
مصرف آب شرب در استان تهران 60 میلیون مترمکعب افت کرد
دومین ماه زمستان امسال در حالی به پایان خود رسید که بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری تا اواخر بهمن ماه نسبت به دوره بلندمدت کاهش ۴۱ درصدی دارد. بهمن ماه یکی از ماه‌هایی است که به طور معمول انتظار بارش‌های خوب آن هم به صورت برف در آن زیاد است. براساس تازه‌ترین آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری تا اواخر بهمن در همسنجی با دوره بلندمدت ۴۱ درصد کاهش را نشان می‌دهد. امسال تا ۲۰ بهمن ماه ۷۴.۱ میلیمتر بارندگی در گستره کشور به ثبت رسیده در حالی که در دوره بلندمدت این میزان ۱۲۵.۷ میلیمتر بوده است. همچنین وضعیت بارش‌ها تا۲۰ بهمن امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که ۱۱۳.۳میلیمتر بارندگی داشته‌ایم ۳۵ درصد کاهش دارد. از مجموع کل استان‌های کشور در مقایسه با دوره بلندمدت تنها سه استان مازندران، گلستان و آذربایجان غربی اندکی رشد بارش را تجربه کرده‌اند که بسیار ناچیز است. همچنین ۱۷ استان کشور نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش بارش دارند، تهران نیز امسال برای نخستین بار چهارمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه می‌کند. با هدف بررسی وضعیت طرح‌های آبی و عبور از بحران کم‌آبی گفت‌و‌گویی با محسن اردکانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران صورت گرفته که از نظر می‌گذرد:
با توجه به تغییر نظام بارش‌ها و بویژه الگوی دمایی در پاییز و زمستان امسال، مهم‌ترین چالش کنونی آب تهران چیست و برای برطرف شدن آن چه اقدام‌هایی انجام داده‌اید؟
در حوزه تأمین آب، ما هم‌اکنون در سامانه‌های شرقی شامل سدهای لار، لتیان و ماملو شاهد ناترازی آب هستیم به گونه‌ای که ورودی سدها کمتر از برداشت ماست. این امر منجر به از دست دادن ذخیره آب می‌شود. بنابراین مجموعه اقداما‌تی را برای مدیریت تنش آبی سامانه‌های شرقی تهران و افزایش تاب‌آوری این سامانه‌ها تعریف و اجرایی کردهایم تا بتوانیم آب را از سمت جنوب شرق به شرق و شمال‌شرق تهران هدایت کنیم و برای رسیدن به این هدف، مقرر شده است در مخزن 31، ایستگاه پمپاژی با ظرفیت یک‌هزار لیتر در ثانیه احداث شود و سپس در مخزن بالادست (مخزن شماره 7) ظرفیت پمپاژ را افزایش دهیم و پس از آن، افزایش ظرفیت پمپاژ مخزن 19 و در نهایت افزایش ظرفیت پمپاژ مخزن 21 را داشته باشیم که به لطف خداوند و تلاش همکاران، تمامی این پروژه‌ها با وجود سختی و پیچیدگی بسیار، جامه عمل پوشیده و محقق شده است.
ضمن آنکه امیدواریم تا پایان امسال شاهد افزایش ظرفیت مخزن 19 باشیم و پیش‌بینی می‌کنیم افزایش ظرفیت پمپاژ مخزن 21 نیز تا خردادماه سال آینده عملی شود؛ این اقدام‌ها موجب افزایش تاب‌آوری سامانه‌های شرقی آب تهران خواهد شد. البته راهبرد اصلی ما در استان و کلان‌شهر تهران مدیریت مصرف و تقاضاست و این موضوعی است که در بلندمدت پاسخ خواهد داد و به ثمر نشستن آن نیازمند صبر و شکیبایی است. ازسوی دیگر، با خشکسالی نمی‌توان مقابله کرد و باید با آن سازگار شد.
تجربه‌ها و درس‌آموخته‌های ما از تنش‌های آبی سال‌های گذشته، موجب شناسایی گره‌هایی در امر آبرسانی در شهر تهران شده که با برطرف کردن این گره‌ها و گلوگاه‌ها، تاب‌آوری شبکه آبرسانی تهران را ارتقا دادیم و بیشترین تلاش خود را به‌کار گرفته‌ایم تا امکان انتقال آب از سامانه غرب به شرق و برعکس فراهم شود. برای رسیدن به این هدف، خط انتقال پیرامونی آبرسانی تهران مزین به نام حضرت قمر بنی هاشم(ع) را در دست تکمیل داریم که ۱۷۰ کیلومتر طول دارد که تاکنون ۱۳۰ کیلومتر آن انجام شده است و امسال هم ۱۵ کیلومتر در سخت‌ترین نقاط ترافیکی شهر مثل بزرگراه همت و خرازی و خیابان دماوند را اجرا کردهایم. تقریباً ۴۰ کیلومتر این طرح باقی مانده و اگر اعتبار به‌موقع تأمین شود، می‌توان سال آینده آن را به پایان رساند.
با اجرای این طرح ارتباط بین مخازن و تصفیه‌خانه‌ها و امکان انتقال آب از سامانه غرب به شرق و از شرق به غرب، از شمال به جنوب فراهم می‌شود و کمک قابل توجهی در مدیریت بهینه توزیع آب خواهد داشت و می‌توانیم از منابع محدود حداکثر بهره‌وری را داشته باشیم.
این طرحی است که بهره‌وری آب را هم در استان و هم در شهر تهران ارتقا می‌دهد.
از سوی دیگر اکنون یک طرحی به نام طرح علاج‌بخشی سد لار در شرکت آب منطقه‌ای تهران در حال اجرا است.
به دلیل نشتی که در مخزن سد لار وجود دارد، این سد تاکنون در بهترین شرایط و در ترسالی‌ها بیشتر از ۴۵۰ میلیون مترمکعب ذخیره آبی نداشته و آب از دریاچه سد به پایین‌دست فرار می‌کند.
براساس طرح علاج بخشی سد لار، سالانه ۱۶۲ میلیون مترمکعب آب بسیار گوارا و باکیفیت که از مخزن سد، نشت پیدا می‌کند و به سمت دریای خزر می‌رود، به‌وسیله یک تونل ۲۸ کیلومتری به تصفیه‌خانه پنجم پایتخت در شرق تهران و منطقه سوهانک منتقل خواهد شد.
تاکنون هشت کیلومتر از این طرح اجرا شده و ۲۰ کیلومتر آن باقی مانده که تکمیل آن اعتبار ۳ هزار میلیارد تومانی و زمان دو ساله نیاز دارد. اجرای این طرح می‌تواند یک پایداری میان‌مدت برای تأمین آب تهران ایجاد کند.
یکی از برنامه‌ها و طرح‌های ویژه شرکت آب و فاضلاب استان تهران، ساخت و نصب مخازن اضطراری در محله‌های مختلف این کلان‌شهر برای آمادگی تأمین آب شهروندان در مواقع بروز حوادث غیرمترقبه از جمله زلزله است. این طرح تاکنون چه پیشرفت‌هایی داشته و قرار است چه زمانی تکمیل شود؟
تهران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و ویژگی کوهپایه بودن آن در معرض آسیب‌ها و حوادث طبیعی مختلف از جمله سیل و زلزله قرار دارد. بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که این شهر از زمان شکل‌گیری تاکنون بارها و بارها در نتیجه وقوع چنین حوادثی آسیب دیده و دچار دگرگونی‌های چشمگیری شده است. براساس مطالعه‌های سال 2006 دفتر همکاری‌های بین‌المللی ایران و ژاپن (جایکا)، در صورت وقوع زلزله‌ای به بزرگای شش ریشتر برای تهران و یا اطراف تهران، با تخریب تأسیسات و تعلیق آبرسانی روبه‌رو خواهیم شد و دست‌کم در روزهای نخست بروز زلزله، میلیون‌ها نفر بی‌آب خواهند شد.
از این رو، طرح ویژه‌ای در شهر تهران در حال اجراست که در صورت بروز حوادثی بزرگ که منجر به قطع آب شرب شبکه آبرسانی تهران شود، مردم در روزهای نخست، با خطر بی‌آبی مواجه نشوند. درواقع قرار است در محله‌های تهران، مخازنی 100 هزار لیتری در مسیر شبکه آب شهری تعبیه شود تا برای مواقعی مثل بروز زلزله و حوادثی این‌چنینی که منجر به قطع آب شرب شود، مورد استفاده قرار گیرند.
بر این اساس، ۵۱۲ محله کلان‌شهر تهران به مخازن آبرسانی اضطراری آب شرب مجهز می‌شوند تا در زمان بروز حوادثی بزرگ مثل زلزله، جمعیت چندین میلیونی تهران با بی‌آبی در روزهای نخست بروز بحران‌ها، مواجه نشوند.
این طرح در سال 1397 به شورای شهر تهران ارائه شد تا با تخصیص اعتباری تحت عنوان تبصره 3، منابع مالی ساخت و نصب مخازن اضطراری تأمین شود که در این راستا، ساخت نخستین مخزن اضطراری آب در سال 1400 عملیاتی و نصب آن در تهران آغاز شد.
این طرح یک اقدام ابتکاری و جدید بوده و به‌ندرت در سایر کشورها اجرا شده است و تنها کشورهای زلزله‌خیزی چون ژاپن به این موضوع ورود کرده‌اند. در این طرح، دسترسی به مخازن اضطراری آب به فاصله حداکثر 1000 متر برای هر شهروند تهرانی درنظر گرفته شده، به‌طوری که در تمامی محله‌های تهران مخازنی احداث می‌شود که در زمان بروز حادثه و قطعی آب در شبکه، مردم بتوانند در شعاع 1000 متری خود به نزدیک‌ترین مخزن اضطراری آب دسترسی پیدا کنند. این مخازن عمدتاً در پارک‌ها جانمایی شده و این روزها مردم در محله‌های مختلف تهران شاهد هستند که در بخشی از پارک‌ها، در حال گودبرداری و عملیات احداث این مخازن هستیم.
این طرح به‌گونه‌ای طراحی و برنامه‌ریزی شده که در زمان بروز بحران، برای هر شهروند، با حجم 3 لیتر در شبانه‌روز بتوان آب شرب را از این مخازن به‌مدت سه شبانه‌روز تأمین کرد تا اگر حادثه‌ای مثل زلزله بم، در تهران رخ داد، از حیث تأمین آب شرب برای مردم در 72 ساعت اول، نگرانی وجود نداشته باشد.
تاکنون عملیات احداث 167 مخزن آغاز شده که از این تعداد، 80 مخزن به شبکه وصل شده و 87 مخزن دیگر نیز به مرور تکمیل شده و به شبکه وصل خواهند شد. پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 1404، تمامی محله‌های تهران به مخازن اضطراری آب مجهز شوند تا در صورت بروز حادثه‌ای که به قطع شبکه آب شرب منجر شود، حداقل نیاز شرب مردم در سه روز نخست به مرور تکمیل شده و به شبکه وصل خواهند شد.
بــرش
اجرای پویش‌هایی نظیر آب بهتر است یا ثروت و تهران، شهر حساس به آب، از جمله فعالیت‌هایی بوده که به نظر می‌رسد با اقبال عمومی مواجه شده است. در مورد دستاوردهای این فعالیت‌ها و برنامه‌های‌تان برای همراهی بیشتر شهروندان در زمینه رعایت الگوی مصرف توضیح دهید؟
ابتدا باید از مردم عزیز و شهروندان خوب تهرانی به‌واسطه همراهی‌ها و همکاری‌های آنان در رعایت مصرف صحیح آب قدردانی کنم.
در سال آبی گذشته که 31 شهریورماه 1402 به پایان رسید، بررسی مصارف آب شرب در استان تهران از کاهش 60 میلیون مترمکعبی مصرف آب در این استان حکایت دارد که حدود یک‌سوم از این کاهش مصرف به صورت مستقیم به‌واسطه مدیریت مصرف توسط خود شهروندان حاصل شد. ضمن آنکه در پنج ماه سال آبی جاری نیز روند مصرف آب شرب نشان از توجه شهروندان به ارزش آب و رعایت مصرف صحیح این کالای باارزش دارد. شرکت آب و فاضلاب استان تهران در کنار تذکر و ایجاد محدودیت‌های موقتی برای مشترکان بدمصرف خانگی و بویژه اداری که بیش از دو برابر الگو، آب مصرف می‌کنند، به پاس قدردانی از مشترکان خوش‌مصرف، برنامه‌های تشویقی برای آنان در نظر گرفته است.
الگو و استاندارد مصرف آب در استان تهران برای هر خانواده (سه و نیم نفر) در هر ماه 12 مترمکعب (12 هزار لیتر) است.
مشترکانی که ماهانه 12 مترمکعب و کمتر آب مصرف کنند «خوش‌مصرف»، آن دسته از مشترکان که بین 12 تا 24 مترمکعب یعنی تا دو برابر الگو مصرف کنند، «پرمصرف» و مشترکانی که بیش از دو برابر الگو مصرف کنند، «بدمصرف» هستند.
اگر میزان آب مصرفی فردی در یک دوره نسبت به دوره مشابه سال گذشته، پایین‌تر از الگو قرار بگیرد، به‌ازای هر مترمکعب که پایین‌تر قرار گیرد، جایزه خوش مصرفی دریافت می‌کند. در این زمینه، در سال آبی گذشته حدود سه میلیارد تومان جایزه خوش مصرفی به مشترکانی که مصرف خود را به زیر الگو رساندند، پرداخت شد و این سیاست تشویقی در سال آبی جاری نیز ادامه خواهد داشت.