بنا بر اعلام بانک مرکزی تورم تولیدکننده که در اواخر دولت گذشته سه‌رقمی شده و از 100 درصد بالاتر رفته بود، در دولت سیزدهم تاکنون حدود 75 واحد درصد کمتر شده و در بهمن به 28 درصد رسیده است
تورم تولیدکننده 75 واحد درصد کم شد
اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی بانک مرکزی و سیاست‌های مالی و تجاری دولت سیزدهم موتور فشار هزینه بنگاه‌ها را خاموش کرد
بر اساس اعلام بانک مرکزی، نرخ تورم تولیدکننده با کاهش 14.4 واحد درصدی به 28 درصد در بهمن ماه رسید. با افزایش شفافیت افق دید سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان به دلیل اتخاذ سیاست‌های ضدتورمی در دولت سیزدهم و اجرای بسته سیاست‌های تثبیت اقتصادی توسط بانک مرکزی در طی یکسال گذشته، از تحمیل فشار هزینه از ناحیه افزایش قیمت مواد اولیه به بنگاه‌های تولیدی جلوگیری شد و ثبات نرخ ارز منجر به کاهش چشمگیر تورم تولیدکننده در طی این بازه زمانی شد. مجموعه این سیاست‌ها موجب شد تا تورم تولیدکننده از 42 درصد در اسفندماه 1401 به 28 درصد در بهمن ماه 1402 کاهش یابد. سیاست‌های تثبیت اقتصادی و انضباط مالی دولت سیزدهم در بازه کوتاه مدت اثر خود را بر شاخص PPI گذاشته است و با توجه به کاهش قابل ملاحظه تورم پیش‌نگر، می‌توان انتظار داشت روند کاهشی نرخ تورم مصرف‌کننده (CPI) نیز در سال آتی تداوم یابد.
تورم تولیدکننده شاخصی تأثیرگذار بر شاخص تورم مصرف‌کننده است؛ یعنی اگر روند تورم تولیدکننده کاهشی باشد، می‌توان انتظار داشت با یک فاصله زمانی تورم مصرف‌کننده نیز کاهشی شود. طبق اعلام بانک مرکزی بررسی تحولات شاخص بهای تولیدکننده به تفکیک گروه‌های اصلی «کالا» و «خدمت» در سال جاری حاکی آن است که تورم نقطه به نقطه گروه اختصاصی «کالا» با کاهش 16.5 واحد درصدی از 41 درصد در فروردین‌ماه سال جاری به 24.5 درصد در بهمن‌ماه رسیده است. همچنین تورم نقطه به نقطه گروه اختصاصی «خدمت» از 40.0 درصد در فروردین‌ماه به 36.2 درصد در بهمن‌ماه سال جاری رسیده است. همچنین بررسی تحولات شاخص بهای تولیدکننده در این دوره حاکی از بهبود در روند تورم این شاخص است، به طوری که تورم 12 ماهه شاخص بهای تولیدکننده از 82.6 درصد در شهریورماه سال 1400 به 34.0 درصد در بهمن‌ماه سال 1402 کاهش یافته که موید کاهش 48.5 واحد درصدی در این مقطع است.
شاخص بهای تولیدکننده متوسط قیمت کالاها و خدماتی را نشان می‌دهد که بنگاه‌ها به ازای تولید کالا و خدمات دریافت می‌کنند، پس در واقع PPI با نگاهی دقیق‌تر تغییرات هزینه‌های تولیدکننده در روند تولید را در مقایسه با دوره مشابه گذشته نشان می‌دهد. تغییرات شاخص بهای تولیدکننده یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش تغییرات قیمت فروش کالاها و خدمات را نشان می‌دهد و به صورت یک شاخص وزنی از میانگین قیمت کالاها و خدمات محاسبه می‌شود. افزایش شاخص قیمت تولیدکننده نشانه بالارفتن هزینه‌های تولید و این افزایش قیمت‌ها در نهایت روی مصرف‌کنندگان اثر خواهد گذاشت.
تورم ماهانه شاخص بهای تولیدکننده در بهمن‌ماه 1402 رقم 1.2 درصد را ثبت نمود. بررسی تورم ماهانه به تفکیک گروه‌های اختصاصی «کالا» و «خدمت» حاکی از تورم 1.8 درصدی گروه کالا (ضریب اهمیت 65.7 درصد) با سهم از تورم 1.2 واحد درصد و تورم 0.3- درصدی خدمات (ضریب اهمیت 34.3 درصد) با سهم از تورم 0.1- واحد درصد می‌باشد که نشان می‌دهد تورم ماهانه بهمن‌ماه تماماً از ناحیه اقلام کالایی سبد شاخص بهای تولیدکننده بوده و اقلام خدماتی تأثیر کاهنده داشته‌اند.
تغییر مسیر روند شاخص PPI
نگاهی به آخرین آمارهای تورم تولیدکننده نشان دهنده روند نزولی این شاخص از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم در تابستان 1400 است. به عبارت دیگر نرخ تورم تولیدکننده از 103 درصد در بهار 1400 به 28 درصد در زمستان 1402 کاهش یافته است که افت 75 واحد درصدی را نشان می‌دهد. بررسی تورم تولید کننده در فعالیت‌های مختلف اقتصادی نیز بیانگر افت قابل توجه این شاخص در طی این بازه زمانی است. با اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی فشار هزینه بنگاه‌ها مهار شد و با کاهش تورم تولیدکننده، برآورد می‌شود که تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آتی روند نزولی خود را ادامه دهد. همچنین یکی از اقدامات مهم دولت که روی تورم تولیدکننده اثر گذاشت، تسهیل صادرات محصولات و واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز تولید در 2 سال گذشته بود. اقدام دولت گام مهمی در کاهش فشار هزینه‌ای تورم به شمار می‌رود. از دیگر اقدامات مهم دولت سیزدهم برای کنترل تورم بویژه از ناحیه تولید، مشوق‌های مالیاتی برای تولیدکنندگان بوده است. این اقدام دولت، اثر محسوسی بر هزینه بنگاه‌های تولیدی و کاهش قیمت تمام شده گذاشته است.
در کنار سیاست‌های تجاری و مالی دولت به منظور کاهش پایدار تورم تولیدکننده، تصمیماتی که بانک مرکزی به منظور تثبیت نرخ ارز و کاهش نوسانات بازار ارز انجام داد، سیاست‌های پولی فعال بانک مرکزی به منظور هدایت اعتبار به سمت تولید و تأمین نقدینگی بنگاه‌های صنعتی، خدماتی و تولیدی برای سرمایه در گردش، ایجاد و توسعه فعالیت‌ها از طریق اعطای تسهیلات از جمله اقداماتی بوده که نقش مؤثری را در کاهش مستمر نرخ تورم تولیدکننده ایفا کرده است.
چرا کاهش تورم تولیدکننده اهمیت دارد؟
با توجه به اینکه موضوع انتقال قیمت و هزینه تولید در تحلیل وضعیت تورم و اخذ سیاست‌های کنترلی نقش مهمی را ایفا می‌کند، بررسی روابط میان شاخص‌های قیمت نتایج قابل توجهی را ارائه می‌دهد. بر اساس مطالعات و پژوهش‌های مختلف رابطه مثبتی میان شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف کننده وجود دارد. تورم مصرف کننده (CPI) ماهیت فشار تقاضا و تورم تولیدکننده (PPI) ماهیت فشار هزینه را نمایان می‌کند. به بیان دیگر شاخص قیمت تولیدکننده و مصرف کننده عموماً به عنوان قیمت‌های متفاوت کالاها در طول زنجیره تولید شناخته می‌شوند. عموما این چنین فرض می‌شود که با افزایش هزینه‌های تولید و به دنبال آن افزایش PPI، تولیدکنندگان افزایش هزینه خود را به افزایش قیمت کالای نهایی منتقل می‌کنند و این امر منجر به افزایش CPI می‌شود. رابطه علیت از PPI به CPI نشانگر تورم ناشی از فشار هزینه است. ماهیت فشار هزینه‌ای تورم بیانگر این امر است که تغییرات قیمت تولیدکننده در مرحله اول زنجیره عرضه به مرحله بعدی و پیوسته به قیمت نهایی مصرف‌کننده منتقل می شود. طبق این نگاه PPI و CPI از طریق زنجیره تولید با یکدیگر در ارتباط هستند؛ بر همین اساس با افزایش PPI برای قیمت مواد اولیه که در تولید کالاهای واسطه‌ای به کار می‌روند، قیمت کلاهای واسطه‌ای افزایش یافته و با رشد قیمت کالای واسطه‌ای که در تولید کالای نهایی به کار می‌رود، تورم تولیدکننده برای قیمت کالاهای نهایی افزایش یافته و در نهایت این اتفاق منجر به افزایش تورم مصرف‌کننده می‌شود. با توجه به اهمیت این موضوع تورم تولیدکننده، نقش تورم پیش‌نگر را در اقتصاد ایفا می‌کند. PPI یا تورم تولیدکننده در اقتصاد کلان از آنجا با اهمیت شمرده می‌شود که شاخص پیشرانی برای تورم مصرف کننده (CPI) محسوب می‌شود.