کارشناسان اقتصادی درباره اقدام بانک مرکزی در تأمین ارز مسافری مطرح کردند
حذف تقاضای ارز مسافری از بازار آزاد
بانک مرکزی به منظور جلوگیری از بروز التهاب در بازار غیررسمی ارز که همواره در آستانه سال نو به دلیل سفرهای خارجی بخشی از مردم، تقاضای ارز افزایش می‌یابد اقدام به افزایش سقف تخصیص ارز مسافری کرد و بانک مرکزی اعلام کرد که از ۷ اسفندماه کسانی که بلیت هواپیما در اختیار دارند به جای ۵۰۰ یورو می‌توانند ۱۰۰۰ یورو ارز مسافرتی دریافت کنند. تخصیص ارز مسافری با هدف پاسخ به نیازهای رسمی متقاضیان ارز برای سفرهای خارجی و تنظیم بازار ارز است. در صورت عدم پاسخ نیازهای رسمی ارز در یک بازار رسمی و شفاف، متقاضیان ارز به بازار غیررسمی مراجعه کرده که همین امر نارسایی‌های متعددی ایجاد می‌کند؛ به عنوان نمونه در صورت عدم پاسخ سیاستگذار ارزی به نیاز تعداد زیادی از متقاضیان ارز مسافری، آنها به بازارغیررسمی مراجعه کرده و علاوه بر اینکه منجر به بروز التهاب در بازار غیررسمی می‌شود، شفافیتی در نحوه تأمین ارز وجود ندارد و امکان بروز تخلفات متعددی وجود دارد. مضاف بر این موضوع که در مقطع کنونی به دلیل افزایش درآمدهای نفتی دولت، رشد صادرات غیرنفتی و آزادسازی منابع ارزی مسدود شده کشور ذخایر ارزی بانک مرکزی مناسب است، با توجه به حجم محدود سفرها و تعداد محدود متقاضیان، تخصیص ارز مسافری نه‌تنها فشاری به منابع ارزی کشور وارد نمی‌کند بلکه با ایجاد ثبات در بازارغیررسمی، مانع تشدید انتظارات تورمی م‌شود و به تبعیت از آن ایجاد مازاد تقاضا در بازار ارز را در پی خواهد شد.
به دلیل اینکه حجم عرضه روزانه ارز مسافری کمتر از 500 هزار دلار است، مجموعاً میزان ارز تخصیصی مسافری توسط بانک مرکزی، رقم قابل توجهی برای بازارساز ارزی نخواهد بود اما هدف ثبات ارزی را محقق خواهد کرد.
پاسخی به گزاره اشتباه تخصیص یارانه به سفر خارجی
در روزهای گذشته و همزمان با این تصمیم سیاستگذار ارزی کشور، برخی این گزاره را مطرح کردند که بانک مرکزی به دلیل فروش ارز به قیمتی کمتر از نرخ بازار غیررسمی در حال تخصیص نوعی یارانه به مسافرت‌های خارجی است و این سیاست نوعی رانت ارزی است. این گزاره ناصحیح نشأت گرفته از عدم درک صحیح نسبت به نحوه تأمین ارز نیازهای رسمی ارز کشور است و با نگاهی غیرکارشناسی، در واقع تحلیلی ساده‌انگاره مطرح شده است. در امر سیاستگذار ارزی به منظور ایجاد ثبات در بازار ارز، باید به نیازهای رسمی ارز در بازار رسمی پاسخ داده شود و نمی‌تواند بازارساز ارزی به این بهانه که فرد متقاضی ارز چون از دهک‌های بالا و اقشار پردرآمد است نیاز ارزی وی را پاسخ ندهد؛ همین امر اجازه بروز و ظهور التهاب در بازار ارزی را می‌دهد. از سوی دیگر برخی این شایعه را مطرح کردند که به دلیل اختلاف قابل ملاحظه نرخ ارز مسافری و بازار غیررسمی، هزینه سفر متقاضی رایگان خواهد شد. این گزاره نیز از اساس اشتباه است زیرا اختلاف نرخ ارز بازارغیررسمی و نرخ ارز مسافری حتی با ارزان‌ترین تورهای مسافرتی فاصله قابل توجهی دارد و هزینه سفر نیز تنها به هزینه بلیت هواپیما محدود نمی‌شود و هزینه خوراک، تفریحات، رفت و آمد در شهر مورد نظر، اسکان و... بخش‌های عمده هزینه سفر هستند که در برابر اختلاف ناچیز قیمت ارز مسافرتی و ارز در بازار غیررسمی رقم قابل ملاحظه‌ای نیست و فرد متقاضی اساساً قدرت خرید تأمین هزینه‌های کل سفر را داراست و این‌گونه نیست که به دلیل این اختلاف قیمت اندک، فرد متقاضی دریافت ارز مسافرتی شود تا از این اختلاف اندک بهره‌مند شود؛ همچنین با توجه به تغییر رویکرد بانک مرکزی در نحوه تخصیص ارز مسافرتی هیچ‌گونه صفی در مقابل صرافی‌ها ایجاد نشد و تنها متقاضیان واقعی ارز بعد از عبور از گیت فرودگاه امکان دریافت ارز را دارند. فراموش نشده است که در سال‌های گذشته به دلیل تخصیص ارز در صرافی‌ها، عده زیادی برای استفاده از آربیتراژ قمیتی میان ارز مسافرتی و قیمت ارز در بازار غیررسمی، اقدام به خرید ارز از صرافی‌ها می‌کردند که همین امر منجر به بروز تقاضای کاذب در بازار رسمی و بروز التهاب در بازار غیررسمی می‌شد.
دست پر بانک مرکزی با افزایش دو برابری ارز مسافرتی
یک کارشناس ارزی با اشاره به اقدام بانک مرکزی در افزایش تأمین ارز مسافرتی از ۵۰۰ یورو به ۱۰۰۰ یورو گفت: به طور معمول در پایان هر سال تقاضای ارز در کف بازار به وجود می‌آید که این تقاضا ناشی از افزایش سفرهای نوروزی است، به عنوان نمونه افرادی که بستگانی در خارج از کشور دارند و برای دید و بازدید به خارج از کشور مسافرت می‌کنند یا افرادی که برای تفریح به خارج از کشور سفر می‌کنند. این مسافران تقاضای محسوسی را در کف بازار ایجاد می‌کنند که موجب افزایش تقاضا در بازار غیررسمی ارز و به خصوص در بازار اسکناس می‌شود.
توکلی بیان داشت: دو برابر کردن ارز مسافرتی یک اطمینان خاطر را هم به مسافران و هم به بازار داد که بانک مرکزی در راستای تأمین حداکثری ارز متقاضیان واقعی همچنان بر سر تعهد خود پا برجاست و در این بازه زمانی که تقاضا برای ارز مسافرتی افزایش می‌یابد، به طور کامل پاسخگو است.
این کارشناس ارزی اظهار کرد: گزارش‌هایی به بانک مرکزی رسیده بود که برای مسافرت‌های هوایی به کشور‌هایی که کمی دورتر هستند، مبلغ ۵۰۰ یورو کفاف هزینه مسافران را نمی‌دهد و مابقی تقاضا به بازار غیررسمی منتقل می‌شود. در همین جهت سیاستگذار این تصمیم را گرفت تا در بازه کوتاه مدت و موقتی تأمین ارز را افزایش دهد. در نتیجه با تأمین نیازهای واقعی، دیگر هیچ مسافری به بازار غیررسمی مراجعه نخواهد کرد.
وی اضافه کرد: افزایش تأمین ارز مسافرتی از ۵۰۰ یورو به ۱۰۰۰ یورو به این معنی است که منابع بانک مرکزی پر است و مشکلی در تأمین نیازهای مردم وجود ندارد.
توکلی تصریح کرد: اگر مضیقه‌ای در بازار ارز وجود داشته باشد، تقاضای ارز مسافرتی موجب می‌شود فشار‌هایی به بانک مرکزی وارد شود و منابع آن را تهدید کند، اما منابع این بانک به قدری زیاد است که افزایش تقاضای ارز مسافرتی، هیچ خللی در بازار ایجاد و منابع ارزی را با کمبود مواجه نمی‌کند. این کارشناس بازار ارز بیان داشت: صادرات کشور افزایش یافته و خزانه ارزی بانک مرکزی تقویت شده است و این موضوع دست سیاستگذار را باز گذاشته تا در بازه‌های زمانی که تقاضا در بازار ارز زیاد می‌شود، بتواند مدیریت بازار ارز را انجام دهد. این تحلیلگر اقتصادی اظهار کرد: قبلاً در تأمین ارز مسافرتی دغدغه‌ای در بازار ارز ایجاد شد که این مدل تأمین ارز خودش یک نوع سفته بازی را ایجاد می‌کند. یعنی در زمان‌های گذشته افرادی بلیت‌های تقلبی تهیه و به بانک مراجعه و ارز مسافرتی دریافت می‌کردند، اما از چند ماه گذشته که فرایند تحویل ارز مسافرتی، به بعد از گیت در فرودگاه منتقل شد، عملاً دیگر دست سفته باز یا متقلب را از بازار کوتاه کرد تا دیگر نتوانند از ارز مسافرتی سوءاستفاده کنند. توکلی در پایان تأکید کرد: با توجه به اینکه منابع بانک مرکزی مناسب است و افزایش تقاضایی که در کف بازار به وجود می‌آید، از بین می‌رود، این اقدام عامل مؤثری در مدیریت بازار ارز محسوب می‌شود.
بسته شدن راه دلالان ارزی با افزایش حجم ارز مسافرتی
سید حمید حسینی، دبیرکل اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، در خصوص افزایش ارز مسافرتی گفت: این اقدام در حالی از سوی بانک مرکزی تدوین و اجرایی شده که ما در حال حاضر با تقاضای ارز پایان سال برای سفرهای خارجی مواجه هستیم و این تصمیم می‌تواند بخش مطلوبی از نیاز ارزی را به خوبی پوشش دهد.
وی با تأکید بر اینکه مدیریت تقاضا می‌تواند قیمت ارز در بازار غیررسمی را به خوبی کنترل کند، ادامه داد: بی‌تردید افزایش ارز مسافرتی در شرایط کنونی به عنوان مدیریت تقاضا، تأثیر مثبت و خوبی بر این روند خواهد داشت. بویژه آنکه نشان می‌دهد بانک مرکزی در تأمین ارز مشکلی ندارد و می‌تواند این بخش از تقاضای پایان سال را به خوبی تأمین کند.
این فعال اقتصادی به از بین رفتن امکان سوءاستفاده دلالان بازار ارز از افزایش سهمیه مسافران اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین مزایای افزایش و عرضه ارز مسافرتی این است که مسافران به عنوان مصرف کنندگان واقعی، فقط بعد از گیت پرواز می‌توانند ارز خود را دریافت کنند. این مسأله باعث می‌شود سفته بازی و دلالی در این روند صورت نگیرد و ارز به دست متقاضیان واقعی سفرهای خارجی برسد.
حسینی در پایان اظهار داشت: هر چند ممکن است ارز مسافرتی دوباره به همان رقم قبلی بازگردد، اما نشان می‌دهد بانک مرکزی از منابع خوبی برخوردار است و می‌تواند به خوبی پاسخگوی تقاضای پایان سال مسافران باشد.
محدود شدن تقاضای سفته‌بازانه در بازار با افزایش ارز مسافری
مصطفی صفاری، کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به دو برابر شدن میزان ارز مسافرت هوایی، بیان کرد: معمولاً با نزدیکی به پایان سال، تقاضا برای ارز مسافرتی افزایش پیدا می‌کند و به همین دلیل بانک مرکزی برای مدیریت بهتر بازار ارز و پاسخگویی به نیاز متقاضیان، ارز مسافرتی را از ۵۰۰ به ۱۰۰۰ یورو افزایش داد.
وی افزود: ضرورت دارد به هر میزان که نیاز واقعی برای ارز مسافرتی وجود دارد، پاسخ داده شود تا متقاضیان کمتر سراغ بازار غیررسمی برای خرید ارز بروند. این کارشناس مسائل اقتصاد و ارز افزود: پیش‌بینی می‌شود با این روند بازار ارز در پایان سال نوسانی از بابت افزایش تقاضای ارز مسافرتی تجربه نکند.
صفاری گفت: شاید افزایش ارز مسافرتی عدد بسیار بالایی نباشد، اما در کنترل بازار ارز مؤثر است، با اقدام مثبت بانک مرکزی نیاز واقعی مسافران پاسخ داده می‌شود و متقاضیان برای دریافت ارز دیگر به بازار غیر رسمی مراجعه نمی‌کنند. وی معتقد است: بانک مرکزی با افزایش دو برابری ارز مسافرتی گامی هر چند کوچک در راستای محدودسازی بازار غیررسمی برداشته است. به گفته این کارشناس مسائل اقتصاد و ارز، در اقتصاد معمولاً تقاضای سوداگری را محدود و تقاضای واقعی را پاسخ می‌دهند که بانک مرکزی نیز در افزایش تقاضای ارز مسافرتی اقدامی اینچنینی انجام داده است. این کارشناس مسائل اقتصادی در پایان تأکید کرد: با سازکاری که بانک مرکزی در نظر گرفته است، امکان سوءاستفاده و دلالی در ارز مسافرت هوایی وجود ندارد، چون ارز مسافرتی بعد از گیت به مسافران واقعی پرداخت می‌شود.