کارشناس روابط کار در گفتوگو با «ایران اقتصادی»:
طرح طبقه‌بندی مشاغل پس از اصلاح به طور فراگیر اجرا شود
طرح طبقه‌بندی مشاغل خانگی در مواد ۴۸ و ۴۹ قانون کار آمده است برای کارگاه‌هایی که دارای بیش از ۵۰ کارگر و شرکت‌های خدماتی، اعم از پیمانکاری و تأمین نیروی انسانی که طرف قرارداد با دستگاه‌های اجرایی هستند مورد تأکید قرار گرفته است. براین اساس کارفرماها مؤظف هستند طرح طبقه‌بندی مشاغل را پیاده‌سازی کرده و آن را برای تمامی کارکنان خود اعمال کنند. همچنین جدول مزد و سایر مزایا در دستورالعمل اجرایی طرح طبقه‌بندی مشاغل کارگاه پیش‌بینی شده است. دراین طرح افرادی باسابقه کار، دانش و تخصص بالاتر مزایای بهتری خواهند داشت ضمن اینکه مهم‌ترین اهداف طرح طبقه‌بندی مشاغل ازبین‌بردن نارضایتی در همه مجموعه‌ها با ارائه حقوق و مزایای استاندارد است. طبق طرح طبقه‌بندی مشاغل، وظایف و مسئولیت‌ها، حوزه اختیارات هر فرد در جایگاه شغلی‌ای که در آن مشغول به‌کار است مشخص شده و به‌صورت قانونی کارفرما نمی‌تواند از یک فرد انتظار کار در چند جایگاه شغلی و دریافت دستمزد یک جایگاه شغلی را داشته باشد ضمن اینکه افراد در مقابل کاری که انجام می‌دهند براساس تخصص و مهارت و سابقه کار، مزایای حقوقی بهتری خواهند داشت. همچنین هدف اصلی اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل برقراری عدالت مزدی و رفع تبعیض مزدی برای کارهای هم ارزش در سطح یک کارگاه است. درباره ضرورت و جزئیات اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل «حمید حاج اسماعیلی» کارشناس بازارکار با خبرنگار روزنامه ایران اقتصادی به گفتوگو نشست که مشروح این گفتوگو را می‌خوانیم.
فرزانه پیری
روزنامه نگار
درباره طرح طبقه‌بندی مشاغل و ضرورت اجرای آن توضیح دهید.
طرح طبقه‌بندی مشاغل براساس شرایط نیروی کار، تجربه، تخصص، مهارت، تحصیلات و سوابق نیروی کار تعریف شده است و در این زمینه مزایایی را برای نیروی کار در نظر می‌گیرند البته این طرح سال‌هاست توسط بخش خصوصی در کشور اجرایی می‌شود و کارگاه‌های بالای 50 نفر براساس قانون موظف به اجرای آن هستند.
هرچند این طرح تنها برای کارگاه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی بالای 50 نفر است اما ضرورت دارد که برای کارگاه‌های کوچک نیز اجرایی شود تا ثمرات آن را در ارتقای بهره‌وری بنگاه‌ها و مسائل اقتصادی ببینیم.
طرح طبقه‌بندی مشاغل چه مزایا و معایبی برای نیروی کار دارد؟
بنده جزو مجریان اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل بوده‌ام، این طرح دارای مزایای خوبی است ولی دارای یکسری از معایب است. طرح طبقه‌بندی مشاغل چندعیب اساسی دارد که باید بازنگری شود، چراکه براساس مشاغل سنتی در بازار تهیه شده و در آن مشاغل گسترده و فناورانه بازار کار دیده نشده است از این رو دوباره باید مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد.
در این طرح، مشاغلی که نیاز جدید بازار کار بوده است دیده نشده است. طرح طبقه‌بندی باید بر اساس مشاغل جدید نوشته شود مشاغل زیادی داریم که در دنیا براساس نیازها به وجود آمده است اما در این طرح مورد توجه قرار نگرفته است درهمین راستا باید تلاش کنیم که این طرح فراگیر اجرا شود.
اکنون 50 درصد از نیروی کار در کارگاه‌های کوچک و زیر 50 نفر کار می‌کنند، برای اثرگذاری در تقویت کارگاه‌ها باید این طرح را به همه کارگاه‌ها گسترش دهیم قانون باید برای همه کارگاه‌ها لازم‌الاجرا شود تا تمام نیروی کار از مزایای این طرح بهره‌مند شوند. اجرای این طرح نه تنها منجر به بهره‌وری اقتصادی بنگاه‌ها می‌شود بلکه در راستای کرامت و شرایط شغلی است.
طرح طبقه‌بندی مشاغل دارای مزایای مختلفی است که منجر به توسعه کار، خلاقیت و نوآوری در بازار کار می‌شود و کمک به بهره‌وری اقتصادی در بنگاه‌های اقتصادی می‌شود. بااینکه این طرح دارای مزایایی برای نیروی کار است اما از لحاظ دستمزدی با حداقل مزد تفاوت چندانی ندارد و دستمزد زیادی برای این طرح در نظر گرفته نشده است که باعث ایجاد انگیزه در نیروی کار شود.
طرح طبقه‌بندی مشاغل برای افرادی که دارای مهارت، تحصیلات، دانش، تجربه و سابقه هستند، تعریف شده است اما حداقل‌های دستمزد در آن دیده شده است که خیلی خیلی کم است و این اشکال و انتقادی است که افراد تحصیلکرده و با سابقه نسبت به اجرای این طرح دارند. برای این طرح باید تفاوتی بین نیروی کار دارای مهارت و با تخصص و نیروی کار بدون مهارت وجود داشته باشد. ماهیت این طرح‌ها باید براساس نسبت کارکرد افراد، مورد توجه قرار گیرد، اینها موضوعاتی است که باید مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد.
ضمانت اجرایی طرح طبقه‌بندی مشاغل چیست؟
ضعف و نارسایی‌های نظارتی در این طرح وجود دارد که بخش اعظم آن روی دوش دولت و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بخش بازرسی است، به‌دلیل کمبود نظارت‌ها و اشکالات زیادی که این طرح داشته، بسیاری از کارگاه‌ها این قانون را اجرا نمی‌کنند و حقوق کارگران را اجحاف می‌کنند. بخشی از بنگاه‌ها به خاطر در نظر نگرفتن ظرفیت‌ها و توانمندی‌ها به نیروی کار آسیب زده‌اند و حق کارگران را اجحاف کرده‌اند که باید از طریق بازوی بازرسی، مکانیسم‌های جدید در نظر گرفته شود که یکی از این راهکارها استفاده از تکنولوژی و سیستم‌های نظارتی از طریق سامانه‌هاست. براین اساس کارگاه‌ها اطلاعات و داده‌ها را در سامانه مورد نظر بارگذاری می‌کنند و تغییراتی که برای نیروی کار و بخش‌های متعدد کار اجرایی می‌کنند، در این سامانه مورد ثبت و بازرسی قرار می‌گیرد. بدون شک طرح طبقه‌بندی مشاغل نیاز قانونی بازار کار است که باید به همه کارگاه‌ها سرایت شود. دراین طرح می‌توانیم شغل جدید را تعریف کنیم و رضایت نسبی را برای کارجویان که همان جوانان هستند فراهم کنیم.
به طورقطع، این نوع بازرسی‌ها، بررسی بهتری را برای ساماندهی نیروی کار انجام می‌دهند ضمن اینکه داده‌های واقعی در اختیار سیاستگذاران و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در تصمیم‌گیری‌ها قرار می‌دهد.
اکنون تعدادی از کارگاه‌ها مزد حداقلی را به نیروی کار پرداخت می‌کنند این طرح چطور منجر به افزایش دستمزد نیروی کار شود؟
واقعیت این است که بسیاری از کارگاه‌ها هستند که حداقل‌ها را از کارگران دریغ می‌کنند که این نگرانی در کشور را به وجود آورده است و باعث به‌وجود آمدن اعتراض و نارضایتی‌هایی نسبت به درآمد و معیشت کارگران در محل کار شده است. از آنجایی‌که دولت متولی این کار است باید براساس نظارت و اجرا، از نیروی کار دفاع جدی، قانونی و منظم در مقابل کارفرمایان داشته باشد. نیروی کار، سرمایه‌های اصلی برای پیشرفت و توسعه کشور هستند. حمایت از نیروی کار به‌عنوان کسانی‌که ستون فقرات کشور هستند وظیفه‌ای روی دولت و به تبع وزارتخانه‌های مسئول از جمله وزارت رفاه است تا زمینه آسایش و رفاه نیروی کار را فراهم سازد از این رو باید سیستم‌های نظارتی را برای اجرای قانون کار به‌کار گیرد. قانون کار در بخش کارگری، کارفرمایی و مراکز تحقیقاتی، قانون خوبی است و عمده مفاد آن مدرن و خوب و به استانداردها نزدیک است، هرچند باید بخش‌هایی از این قانون دوباره باز تعریف شود ولی باید دولت برای اجرای آن اهتمام ویژه‌ای داشته باشد که به نیروی کار و توسعه بازارکار و بهره‌وری اقتصادی منجر خواهد شد.
دولت در راستای اصل سه جانبه‌گرایی وقتی دستمزدی را تصویب می‌کند باید اجرای دستمزد را تا زمانی‌که تغییر نکرده است مورد نظارت و بررسی قرار دهد. برای بحث طرح طبقه‌بندی باید چنین رویکردی در کشور شکل بگیرد، برای توسعه، رشد و شکوفایی بازار کار و تولید ثروت ناچار هستیم که مشاغل را دقیق طبقه‌بندی و متناسب شرایط بازار کار و هدایت نیروی کار به بازار کار براساس تجربه، تحصیل و سوابق کار، ساماندهی کنیم و این امر از مهم‌ترین نیازهای بازار کار است.
متأسفانه در بعضی از کارگاه‌ها و مشاغل شاهد هستیم افرادی که نیرو استخدام می‌کنند، به آنان منشی یا کارگر می‌گویند که این امر توهین به نیروی کار است این درحالی است که بسیاری از بانوان در حوزه کار، مهندس، کارشناس و دارای مهارت در بخش‌های خدماتی، تولیدی و کشاورزی هستند که بعضی از کارهای آنان منجر به خلاقیت و نوآوری شده است.
طریق طرح طبقه‌بندی مشاغل باعث شده است که جوانان و فارغ‌التحصیلان از وضعیت کاری رضایت داشته باشند و مانعی برای ورود آنان به بازار کار نباشد وقتی احترام و اکرام به نیروی کار اجرایی شود، ایجاد انگیزه و رغبت در نیروی کار فراهم می‌شود. در دوره‌های گذشته شاهد سوءاستفاده از کارگران بودیم از بانوان کار زیاد با حقوق کم درخواست می‌شد، ازاین رو خیلی‌ها علاقه ندارند که همسر و دختران‌شان در کارگاه‌ها کار کنند، آنان نگران امنیت، حقوق و کرامت هستند طرح طبقه‌بندی مشاغل در کنار نظارت‌ها، شأن شغلی نیروی کاری را در نظر می‌گیرد و از این طریق درآمد مناسب به نیروی کار پرداخت می‌شود. وقتی دراین راستا نظارت‌های حاکمیتی و دولتی برای اجرای این قانون وجود داشته باشد دیگر کسی جرأت سوءظن به کارگرها و تضعیف حقوق آنان را نخواهد داشت.
بــــرش
طرح طبقه‌بندی مشاغل چقدر به ارتقای بهره‌وری و توسعه بازار کار منجر می‌شود؟
زیرساخت‌های فناورانه در بازارکار ایران توسعه پیدا نکرده است بلکه درگیر کارهای سنتی هستیم با استفاده از پلتفرم‌های اینترنتی نتوانسته‌ایم بازار کار را توسعه دهیم و از این فناوری‌ها استفاده کنیم، مشکلاتی در توسعه دامنه اینترنت، سرعت آن و فیبرنوری داریم، در بخش‌های زیادی در کشور فیبرنوری تعبیه شده است اما سرعت کم و قیمت بالاست ضمن اینکه باید برای اینگونه مشاغل، مشوق‌ها تعریف شود اگر بتوانیم از این فرصت‌ها استفاده کنیم ظرفیت شغلی بالایی ایجاد می‌شود جوانانی که وارد بازار کار نشده‌اند از این طریق وارد بازار کار می‌شوند.
اکنون شاهد هستیم در بخشی از شرکت‌هایی که اینترنتی خدمات ارائه می‌کنند، تأثیر بسیاری در اقتصاد و تأمین بخش زیادی از نیازها را دارد. توسعه اینگونه مشاغل تنها 50 درصد بوده است ضمن اینکه اشتغال خوبی را فراهم کرده است. بسیاری از بانوان انگیزه بالایی برای اشتغال دارند از آنجایی‌که آمار تجرد و طلاق وجود دارد این بانوان نیاز به استقلال مالی و شغل مناسب دارند ضمن اینکه این قشر در پلتفرم‌ها به خاطر دقت و مدیریت مناسب نقش خوبی می‌توانند ایفا کنند.
توسعه پلتفرهم‌ها و مشاغل فناورانه منجر به کاهش هزینه‌ها شده است بیش از 50 تا 60 درصد هزینه ها را کاهش می‌دهند. مردم از طریق این فرصت‌ها و اینترنت‌ها می‌توانند بدون سرمایه اضافه و اختصاص مکان، مشاغلی را در قالب فضای مجازی ایجاد کنند.
در موضوع مشاغل هوشمند و فناورانه نسبت به کشورهای توسعه‌یافته عقب هستیم، نیروی انسانی اگر از فناوری‌های جدید استفاده کند بهره‌وری کار افزایش می‌یابد در این حوزه، وزارت ارتباطات و آموزش‌عالی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌توانند زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند.