وابستگی سیستان و بلوچستان به آب‌های فراسرزمینی قطع می‌شود
منطقه سیستان و بلوچستان دارای ۱۱ شهر و ۹۴۰ روستا و آبادی است که چاه‌نیمه‌ها تنها منبع تأمین آب شرب ساکنان آن محسوب می‌شود
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان از آب‌شیرین‌کن طرح تأمین آب اضطراری سیستان و زاهدان به عنوان منحصربهفردترین طرح آبی وزارت نیرو در منطقه یاد کرد و گفت: با تکمیل و بهره‌برداری از این طرح امکان شیرین‌سازی ۱۰۰ هزار مترمکعب آب در شبانه روز فراهم می‌شود.
علیرضا قاسمی، با اشاره به وضعیت آبی سیستان و طرح‌های وزارت نیرو در این منطقه بیان کرد: شمال استان سیستان و بلوچستان، تحت عنوان دشت سیستان قدمتی چندهزار ساله در تاریخ دارد؛ این منطقه به دلیل جغرافیای طبیعی و ژئومورفولوژی زمین در انتهای حوزه رودخانه هیرمند واقع شده است، رودخانه‌ای که وسعت طولانی را در کشور افغانستان طی می‌کند و در انتها وارد سیستان می‌شود.
وی افزود: رودخانه هیرمند اصلی‌ترین نقش را برای تأمین آب شرب و کشاورزی ساکنان سیستان و بلوچستان ایفا می‌کند، اما ساخت سدهای متعدد روی این رودخانه توسط افغانستان از ابتدای دهه ۵۰ و عدم پایبندی این کشور به موضوع تأمین پایدار حقابه ایران، منطقه را دچار چالش جدی کرده و این اتفاق باعث ایجاد خشکسالی‌های متناوبی در این دشت شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان، با بیان اینکه خشکسالی در منطقه سیستان و بلوچستان باعث افزایش آسیب‌دیدگی اقلیمی و بیابانی‌تر شدن درون سرزمینی شده است، اظهار کرد: از مهم‌ترین چالش‌هایی که در صورت عدم تأمین آب شرب در سیستان امکان وقوع آن وجود دارد، مهاجرت اجباری و خالی شدن مرزها در این منطقه است، این موضوع افزایش حاشیه‌نشینی برای سایر شهرها را رقم می‌زند.
قاسمی با بیان اینکه منطقه سیستان و بلوچستان دارای ۱۱ شهر و ۹۴۰ روستا و آبادی است که چاه‌نیمه‌ها تنها منبع تأمین آب شرب ساکنان آن محسوب می‌شود، اذعان کرد: علاوه بر جمعیت نیم میلیونی سیستان، آب شرب ۵۰ درصد جمعیت کلانشهر زاهدان از چاه‌نیمه‌ها تأمین می‌شود.
وی ادامه داد: با توجه به این شرایط از نیمه سال ۱۴۰۱ که نگرانی‌ها درباره عدم تحقق حقابه قانونی ایران از رودخانه هیرمند افزایش یافت، برای جبران ناترازی آب شرب منطقه، از سوی وزارت نیرو طرح‌های مختلفی در فازهای اجرایی متفاوت با موضوع تأمین آب اضطراری، کوتاه مدت، میان‌مدت و بلندمدت مطرح و مصوب شد و در دستور کار قرار گرفت تا جمعیت در مرزهای شرقی ایران ماندگار شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان، اضافه کرد: در همین راستا از نیمه سال ۱۴۰۱ ضمن انتقال آب بین چاه‌نیمه‌ها و جابه‌جایی آب از چاه‌نیمه ۴ و۲ به چاه‌نیمه ۳ و ۱ که محل برداشت آب شرب است، طرح‌های آبی جدیدی برای کاهش و قطع وابستگی آب شرب به آب‌های برون مرزی آغاز شد.
به گفته قاسمی، همچنین در راستای رفع نگرانی ۵۰ ساله ساکنان سیستان و بلوچستان و قطع وابستگی آب شرب به افغانستان، طرح تأمین آب از سفره‌های آب زیرزمینی غرب سیستان به عنوان فاز اضطراری و کوتاه مدت از ابتدای زمستان ۱۴۰۱ با حفاری چاه‌ها و ایجاد راه‌های دسترسی آغاز شد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب سیستان و بلوچستان ادامه داد: درهمین راستا، اجرای خطوط انتقال آب و برق و سایر سازه‌ها و تجهیزات مورد نیاز در مناطق، حرمک، هامون، هیرمند، شیله و لواریاب توسط شرکت آبفای استان و از ابتدای سال 1402 نیز در منطقه میل نادر تا بندان توسط آب منطقه‌ای استان آغاز شد.
وی با اشاره به نتایج اقدام‌های صورت گرفته، افزود: در مدت کمتر از ۶ ماه با افزایش برداشت آب از منطقه حرمک، ۵۰۰ لیتر در ثانیه انتقال آب از چاه نیمه به زاهدان کاهش یافت و این منبع آبی جایگزین چاه نیمه سیستان برای تأمین بخشی از کمبود آب شرب زاهدان شد.
قاسمی اضافه کرد: در این مناطق تاکنون ۷۳ حلقه چاه حفر و تجهیز شده و با اجرای خطوط انتقال آب و برق امکان استحصال آب به میزان ۲ هزار و ۱۵۰ لیتر در ثانیه فراهم شده است.
وی با بیان اینکه به دلیل نوع آبرفتی دشت و وجود املاح متفاوت در لایه‌های آبرفتی اشباع از آب، آب استحصال شده از مناطق هامون، هیرمند و شیله در محدوده آب‌های شور و لب شور قرار دارند، اظهار کرد: با توجه به این شرایط به منظور قابل شرب کردن آب و ارتقای رفاه اجتماعی ساکنان منطقه سیستان و زاهدان، ساخت کارخانه آب‌شیرین‌کن و شیرین‌سازی آب با ظرفیت ۱۰۰ هزار متر مکعب در شبانه روز به عنوان منحصربهفردترین طرح آبی در نوع خود در منطقه شروع شد تا با تکمیل آن طرح تأمین آب اضطراری قابلیت بهره‌برداری پیدا کند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان سیستان وبلوچستان، گفت: با بهره‌برداری از این طرح در ۳ فاز اجرایی با ۲ واحد ۳۵ هزار مترمکعبی و ۳۰ هزار مترمکعبی، برای نخستین‌بار در تاریخ سیستان، وابستگی آب شرب ساکنان این منطقه به آب‌های خارج از حوزه سرزمینی ایران کاهش خواهد یافت و این موضوع التیام‌بخش نگرانی‌های ۵۰ ساله مردم سیستان برای تأمین آب آشامیدنی خواهد بود.
مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب سیستان و بلوچستان بیان کرد: از طرح‌های اضطراری برای میان‌مدت نیز می‌توان به انتقال آب از دشت‌های شرقی استان به زاهدان اشاره کرد که توسط وزارت نیرو با هدف کاهش وابستگی و تأمین کمبود آب شرب زاهدان با پیشرفت قابل توجهی در مرحله اجرا قرار دارد.
وی درباره انتقال آب از دریای عمان نیز گفت: این طرح به منظور پایداری آب شرب استان و رفع کمبود آبی نقاط مختلف استان در دولت سیزدهم مورد توجه ویژه قرار دارد که با ساخت آبگیر و اجرای خطوط انتقال در نقاط مختلف روند اجرایی مطلوبی را پیش می‌برد.