معاون امور تعاون وزارت کار در گفت‌وگو با «ایران اقتصادی» مطرح کرد:
11.5 هزار میلیارد تومان برای توسعه تعاونی‌های فراگیر اختصاص یافت
فرزانه پیری
روزنامه نگار
اختصاص 11.5 هزار میلیارد تومان ردیف اعتباری برای توسعه تعاونی‌های فراگیر یکی از مهمترین اقدامات دولت سیزدهم در توسعه تعاونی‌ها به عنوان بنگاه‌های کوچک اقتصادی است که این امر در راستای اشتغال پایدار و افزایش تولیدات است.
این خبری است که مهدی مسکنی معاون امور تعاون وزارت کار در گفت‌وگو با «ایران اقتصادی» مطرح کرد؛ البته این تنها خبری نیست که مسکنی به «ایران اقتصادی» داد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌‌آید:
اعتقاد دولت سیزدهم به بخش تعاون را چطور ارزیابی می‌کنید؟
آیت‌الله رئیسی از زمانی که روی کار آمد، مردمی‌سازی اقتصاد را به عنوان موضوعات اساسی و استراتژیک اعلام کرد. مطابق با اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نظام اقتصادی کشورمان در سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی تقسیم می‌شود. این در حالی است که در گذشته به موضوع بخش تعاونی اقتصاد توجه نمی‌شد و به نوعی می‌توان گفت که دولت مردمی، بار به زمین‌مانده اقتصاد مردمی را بر دوش می‌کشد.
در دولت سیزدهم به آسیب‌شناسی و گفتمان در فضای تعاونی پرداخته‌ایم، در این 18 ماه، جاهایی که احساس کردیم نیاز است، روی گفتمان و ادبیات تعاون کار کرده‌ایم ضمن اینکه نگاه دولت سیزدهم به بخش تعاون مثبت است همچنین در جاهایی روی عارضه‌یابی تعاونی‌ها تمرکز کرده‌ایم.
سیاست دولت در زمینه لایحه برنامه هفتم در بخش تعاون این است که احکام مربوط به تعاون در قوانین برنامه‌های 5 ساله توسعه در برنامه هفتم هم تمدید شود، البته اصرار داریم در قالب احکام دائمی برای توسعه بخش تعاون در برنامه هفتم گنجانده شود.
بخش تعاون چقدر با جایگاه واقعی فاصله دارد؟
کشورمان در عرصه‌های مختلف موفقیت‌های خوبی را کسب کرده است اما در حوزه اقتصادی تعاونی‌محور و مباحث اجتماعی نتوانسته‌ایم مدل‌های موفق را به جامعه ارائه کنیم. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در گام دوم انقلاب به موضوع حلقه‌های میانی و مشارکت اقتصادی تأکید کرده است.
برای رسیدن تعاون به جایگاه واقعی باید فرهنگ تعاون عارضه‌یابی شود. با اجرای برنامه‌های مختلف بازخورد خوبی در گفتمان‌سازی تعاون داشته‌ایم. در بحث آموزش و پرورش و وزارت علوم اقداماتی از جمله ایجاد رشته کارشناسی ارشد تعاون در دانشکده اقتصاد صورت گرفته است.
سند توسعه تعاون در دولت سیزدهم احیا شد، این سند چقدر به سهم تعاون در اقتصاد کمک می‌کند؟
سند توسعه تعاون بعد از 12 سال معطلی در دولت سیزدهم احیا شد، قانون تعاون در سال 1370 شکل گرفت اما در این زمینه نیز اتفاقات تأثیر‌گذاری نیفتاد. در نهایت اصلاحیه سند توسعه تعاون که 12 سال روی زمین مانده بود به مدت 6 ماه در کمیسیون‌های مختلف دولت مورد بررسی قرار گرفت و تصویب اصلاحیه این سند در 28 اسفندماه سال 1401 به عنوان یکی از زیرساخت‌ها به تصویب رسید.
تشکیل شورای عالی تعاون یکی از دستاوردهای این سند بود که دومین جلسه آن با حضور رئیس‌جمهور بزودی برگزار می‌شود.
وظایف دستگاه‌ها در سند توسعه تعاون مشخص شده است. با توجه به بخشی بودن فضای تعاونی در بخش‌های مختلف از جمله صنعتی، کشاورزی و فرهنگی با وزارتخانه‌های مختلف در شورای عالی تعاون مباحث را مطرح می‌کنیم و تکالیف دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها تعیین شده است.
در این سند، تعداد دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها برای مشارکت در احیای بخش تعاون افزایش پیدا کرده است تا تعاون به سهم 25 درصدی خود در اقتصاد دست یابد. بر این اساس سالانه باید 2 درصد سهم تعاون رشد یابد.
تعداد تعاونی‌های فعال و سهمشان در اشتغال کشور را بفرمایید؟
243 هزار تعاونی در کشور وجود دارد که از این تعداد 101 هزار تعاونی فعال هستند که حدود 52 درصد این تعاونی‌ها تولیدی و در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعتی، معدنی و سایر موارد فعالیت می‌کنند.
میزان خروجی تعاونی‌ها، ایجاد یک میلیون و 847 هزار فرصت شغلی است که سال گذشته نیز 92 هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شد ضمن اینکه برای پایداری اشتغال در تعاونی‌ها برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
همچنین در این دولت نسبت به مدت مشابه گذشته، ثبت تعاونی‌ها 2.5 درصد افزایش و تعداد شاغلان 3.5 درصد رشد یافته است.
احیای تعاونی‌های نیمه‌فعال به کجا رسید؟
یک هزار تعاونی نیمه‌فعال در کشور شناسایی شده؛ این تعاونی‌ها در سه دسته عارضه‌یابی شده و مشکلات 736 تعاونی شناسایی شده است و زیر نظر ستاد طرح احیا بررسی می‌شود.
سهم تعاون در اقتصاد کشور چقدر است و آیا دست یافتن به سهم 25 درصدی شدنی است؟
طبق آخرین گزارش‌ها سهم تعاون در اقتصاد حدود پنج درصد است، این آمار مربوط به سال 1389 است و آمارهای رسمی جدیدی در این زمینه وجود ندارد که در همین راستا قراردادی با مرکز آمار ایران بسته‌ایم تا محاسبه وضعیت تعاونی‌ها در اقتصاد را مورد بررسی قرار دهند. بدون ارائه آمارها، برنامه‌ریزی سخت است.
برگزاری جشنواره تعاونی‌های برتر یکی از راهکارهای ارزیابی وضعیت تعاونی‌هاست. در این جشنواره چهار هزار و 420 تعاونی شرکت کردند که توجه به رویکرد بهره‌وری تعاونی‌ها مورد اهتمام قرار گرفت.
اقدام تعاونی‌ها در شبکه‌سازی و بازارسازی فروش محصولات را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در بخش تعاونی‌ها به رویکرد بهره‌وری و شبکه‌سازی توجه می‌کنیم، کار ویژه‌ای روی ارتقای بهره‌وری و تسهیلات، صادرات، بازاریابی و فروش با تأکید بر زنجیره و سبکه‌سازی تعاونی‌ها انجام می‌دهیم. با شبکه‌سازی و زنجیره‌سازی تعاونی‌ها، چرخه ارزش را در مسیر تولید برقرار می‌کنیم که این امر را از طریق اتحادیه‌های صنفی پیگیری می‌کنیم.
بعد از 70 سال نمایشگاه تعاون در پاکستان و نمایشگاه رسم تعاون با حضور کشورهای مختلف در تهران برگزار شد که این امر به معرفی محصولات تعاونی‌ها کمک شایانی کرد، همچنین اتاق تجارت در روسیه توسط اتاق تعاون ایران راه‌اندازی شده است. تمام اقتصادهای دنیا، فروش را انجام می‌دهند. ما نیز بحث‌های فنی جدی را در این زمینه پیگیری می‌کنیم.
سهم تعاونی‌ها در صادرت چقدر است؟
بازارسازی تعاونی‌ها یکی از مهمترین موضوعاتی است که به آن پرداخته‌ایم، یکی از شاخصه‌های مهم، بحث صادرات به عنوان یکی از مهمترین ارکان اقتصادی است که در سال گذشته سهم تعاون از صادرات 48 میلیارد دلاری حدود یک و نیم میلیارد دلار بود که این آمار نسبت به مدت مشابه سال 1400، رشد قابل‌توجهی داشت.
رشد صادرات تعاونی در سال گذشته 20 درصد بود، درحالی که رشد صادرات غیرنفتی سایر بخش‌ها فقط 10 درصد بوده است و صادرات بخش تعاون از کل صادرات غیرنفتی حدود 2.9 درصد است.
اجرای طرح کهکشان و روستا تعاون به کجا رسید و چه اقداماتی در این زمینه انجام گرفته است؟
طرح کهکشان تعاون در 6 رسته فعال شده است و تا 2 سال آینده به 25 زنجیره و رسته در بخش‌های مختلف خواهیم رسید چراکه زنجیره‌سازی باعث می‌شود اشتغال و اقتصاد تعاونی‌ها از تولید، توزیع تا مصرف افزایش یابد. طرح روستا تعاون یکی دیگر از طرح‌های اقتصاد مقاومتی و درون‌گراست، روستا به معنای خانه سالمندان و یا باغ‌خانه‌های لژنشینان نیست بلکه باید تعاونی‌ها در روستاها تقویت شوند.
طبق آمارها در سال 57، 97 هزار و 625 روستا داشتیم که 67 هزار روستا بالای 20 خانوار بودند و 70 درصد مردم روستانشین بودند؛ این درحالی است که طبق آخرین آمارها در سال 1395، 70 درصد مردم شهرنشین شدند. اکنون روستا مرکز تولید نیست و تبدیل شدن زمین‌های بزرگ به کوچک به خاطر مسائل مختلف بویژه انحصار ورثه، صرفه تولیدی ندارد.
نهادها و وزارتخانه‌های مختلفی در روستاها فعال هستند. 54 دستگاه دولتی مشکلات 74 هزار روستا را پیگیری می‌کنند. در همین راستا مرجع صدور مجوزها برای تعاونی‌ها، وزارت تعاون است و نظارت فنی بر عهده سایر وزارتخانه‌هاست بر این اساس با بنیاد علوی و امداد امام خمینی(ره) تفاهمنامه همکاری در قالب تشکیل و توسعه تعاونی‌ها امضا کردیم و به دنبال زنجیره‌سازی در این حوزه هستیم. سه هزار روستا در طرح روستا تعاون پایلوت شده‌اند که آموزش‌ها و خدمات به روستاییان ارائه می‌شود، بیمه روستاییان نیز از سوی صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر فراهم می‌شود تا این مشوق‌ها منجر به ماندگاری مردم در روستاها شود. همچنین از ظرفیت گروه‌های جهادی در این زمینه نیز بهره می‌بریم.
سهم بخش تعاونی‌ها از تسهیلات چقدر است؟
یکی از مهمترین ابزارهای تقویت بخش تعاونی، مباحث مالی است. بانک توسعه تعاون و صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون به تعاونی‌ها تسهیلات پرداخت می‌کنند. سرمایه بانک توسعه تعاون سال 89 تا ابتدای سال 1402 افزایش معناداری نداشت که موفق شدیم بعد از 13 سال، این سرمایه را به بیش از 140 درصد رشد داده و از 2.8 همت به 6.2 همت برسانیم تا عقب‌افتادگی جبران شود.
همچنین برای افزایش سرمایه صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
ضمن اینکه 181 درصد افزایش پرداخت تسهیلات به تعاونی‌ها داشته‌ایم. برای اولین‌بار در تاریخ تعاون، در سال 1401 خط اعتباری ویژه تعاونی 2 هزار میلیارد تومانی راه‌اندازی کردیم که تا قبل از این خط اعتباری وجود نداشت که این امر منجر به گره‌گشایی و افزایش سرمایه در گردش تعاونی‌ها شد. یک هزار و 700 طرح تعاونی در دولت سیزدهم به بهره‌برداری رسید که تسهیلات قرض‌الحسنه و 15 درصد افزایش صدور ضمانتنامه‌های بانکی را داشته‌ایم.
سهم تعاونی‌ها از بودجه و تسهیلات تکلیفی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برای اولین‌بار در قانون بودجه امسال 11 هزار و 500 میلیارد تومان برای توسعه تعاونی‌های فراگیر در نظر گرفته شد.
یک خط اعتباری 3 هزار میلیارد تومانی در سال‌جاری در مجلس تصویب شده است که شیوه‌نامه اجرایی آن هفته قبل به استان‌ها ابلاغ شد. بر اساس مصوبه اخیر شورای عالی اشتغال در سال‌جاری قرار شده است که 25 درصد از تسهیلات تکلیفی دولت به بخش تعاون اختصاص پیدا کند. طبق مصوبه شورای عالی اشتغال باید یک‌چهارم تسهیلات تکلیفی دولت به بخش تعاون اختصاص یابد که از تسهیلات حساب پیشرفت و عدالت هم به همین میزان به بخش تعاون اختصاص خواهد یافت.
سال گذشته برای اولین‌بار مبلغ 30 هزار میلیارد تومان توسط 24 بانک تسهیلات به بخش تعاون اختصاص داده شد که این رقم علاوه بر 2 هزار میلیارد تومان قبلی بوده است.
درباره نقش تعاونی‌ها در نهضت ملی مسکن بفرمایید؟
ظرفیت تعاونی‌ها زیاد است، از این رو باید این فرصت به تعاونی‌ها در ساخت مسکن نهضت ملی داده شود.
تعاونی‌ها یک میلیون و 230 هزار کلید خانه را به مردم تحویل دادند، 2 میلیون و 200 هزار مسکن در 6 سال گذشته ساخته شد که یک‌میلیون و110هزار به صورت خودمالکی و یک‌میلیون و 90 هزار نیز توسط انبوه‌سازان و تعاونی‌ها بود. از این تعداد 840 هزار واحد توسط تعاونی‌ها بود که 38 هزار واحد به خاطر مشکلات زیرساختی از جمله آب و برق و سایر موارد متوقف مانده است.
در نهضت ملی مسکن در دولت سیزدهم نیز 400 هزار واحد تعهد بخش تعاون در چهارسال است که 300 مسکن در زاهدان آماده افتتاح است که نیازمند حل مشکلات زیرساخت برق و آب است. در همین راستا با وزارت نیرو رایزنی صورت گرفته است. 10 هزار و 500 تعاونی مسکن در کشور داریم که از این تعداد 538 تعاونی مشکل‌دار وجود دارد که از طریق سامانه‌ای مشکلات آنها پیگیری می‌شود.