رئیس اتحادیه لوازم خانگی در گفت‌و‌گو با «ایران اقتصادی»:
تولیدکنندگان لوازم خانگی، اصناف را به حاشیه راندند
فضا برای تولیدکنندگان لوازم خانگی به نحوی فراهم شده که آنها بدون رقیب خارجی در بازار فعالیت کنند. همچنین این موضوع خوبی و بدی‌هایی را نیز شکل داده است. رویکرد مثبت این اتفاق جلوگیری از خروج ارز از کشور است و اینکه تولیدکنندگان با فراغ بال می‌توانند تولید داشته باشند و در بازار داخل محصولات خود را عرضه کنند. اما این امر نکته‌های منفی را هم در خود گنجانده که یکی از آنها فروش انحصاری و نبود رقیب است. تداوم این روند فرصت نوآوری را از تولیدکنندگان می‌گیرد و مصرف‌کنندگان هم مجبور هستند محصولات عرضه شده در بازار را خریداری کنند. این در حالی است که وجود رقیب به توسعه و پیشرفت صنعت کمک می‌کند اما معضل دیگر قیمت است. بازار وقتی انحصاری شود، تولیدکنندگان قیمت‌ها را هرگونه که بخواهند تعیین می‌کنند و قاعدتاً این امر اجحاف در حق خریداران لوازم خانگی ایرانی است. در خصوص وضعیت بازار لوازم خانگی و مسائل پیرامون آن با اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه لوازم خانگی گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
روند داخلی‌سازی صنعت لوازم خانگی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صنعت لوازم خانگی ایران طی ادوار گذشته نقش چندانی در بازار داخلی نداشت، به شکلی که سالانه میانگین ۷ میلیون دستگاه لوازم خانگی در کشور تولید می‌شد و سهم عمده بازار در اختیار برندهای خارجی بود که به‌عنوان نمونه می‌توان به اواسط دهه ۹۰ اشاره کرد. طبق بررسی‌های صورت گرفته در سال‌های ۹۵ و ۹۶ تا ۶۰ درصد بازار لوازم خانگی در اختیار برندهای خارجی بود و ۴۰ درصد به تولید داخل اختصاص داشت که این محصولات نیز از عمق ساخت داخل بسیار پایینی برخوردار بودند که به مرور و با تشدید تحریم‌ها و ممنوعیت واردات، عمق ساخت داخل نیز افزایش یافت. در حال حاضر بررسی‌ها نشان می‌دهد عمق ساخت داخل در صنعت لوازم خانگی میانگین ۷۰ تا ۷۵ درصد است که به‌صورت جزئی‌تر، عمق ساخت داخل در گروه تلویزیون ۳۵ درصد، کل وسایل گازسوز ۱۰۰ درصد و وسایل برقی حجیم مثل یخچال، فریزر و غیره ۶۵ تا ۷۵ درصد است.
وضعیت کنونی بازار لوازم خانگی در چه شرایطی قرار دارد؟
بازار لوازم خانگی در آرامش است و کالا به وفور موجود است. به گونه‌ای که در پایان سال 1402 نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل تولید لوازم خانگی حداقل ۱۲ درصد رشد داشت. شاید یکی از عمده دلایلی که بازار لوازم خانگی با آرامش روبه‌رو شده، کاهش قدرت خرید مردم است. بانک‌ها نیز در این مسیر همراهی لازم را ندارند تا مردم به‌صورت قسطی بتوانند لوازم خانگی خریداری کنند. در مقطع فعلی خیلی از خریداران به‌دنبال آن هستند که فروش به‌صورت اقساطی داشته باشند. اگر این امکان از سوی تولیدکننده یا بانک فراهم شود، بازار لوازم خانگی رونق می‌گیرد و مردم نیز می‌توانند نسبت به تغییر لوازم خانگی خود اقدام کنند.
چرا برخی مراکز توان فروش اقساطی لوازم خانگی را داشته و اصناف این امکان را ندارند؟
برخی از مجموعه‌های فروش لوازم خانگی از سوی بانک‌ها به‌صورت 100درصدی حمایت می‌شوند. در حقیقت برخی از فروشگاه‌ها چون سرای ایرانی از سوی بانک‌ها مورد حمایت قرار می‌گیرند. همچنین هیچ شخص حقیقی از اصناف در شرایط کنونی توان مالی ندارد که بتواند کالا را به‌صورت اقساطی به فروش برساند. از همین‌رو واحدهای صنفی به‌دلیل ضعف در بنیه مالی تنها امکان فروش نقدی یا ارائه تخفیف جزئی را دارند. بر اساس نامه‌های ارسالی به مسئولان امر و پیگیری‌هایی که اتحادیه لوازم خانگی داشته، باید مشخص شود چرا برخی از مجموعه‌های فروش لوازم خانگی به‌صورت انحصاری از سوی برخی از بانک‌ها حمایت می‌شوند، این درحالی است که بانک مرکزی همچنین سیاست و رویکردی را قبول ندارد و حتی اعلام شده که بانک‌ها نباید بنگاه‌داری کنند.
رونق بازار لوازم خانگی توسط اصناف و تولیدکنندگان چگونه امکان‌پذیراست؟
واحدهای صنفی با تلاش بسیار زیاد کالای ایرانی را به مردم معرفی کردند و اطمینان دادند که خرید کالای ایرانی، مناسب است. با توجه به نقش پررنگی که واحدهای صنفی در معرفی، عرضه و فروش لوازم خانگی داشتند، بهتر بود که تولیدکنندگان وارد فروش محصولات خود نشوند. اکنون تولیدکنندگان به‌صورت مستقیم وغیرمستقیم (حتی در فضای مجازی) محصولات خود را به فروش می‌رسانند. این در حالی است که اگر فروش کالای لوازم خانگی به واحدهای صنفی واگذار شده بود، اکنون وضعیت هر دو بخش بسیار بهتر بود. در اکثر کشورها اینگونه است که تولیدکنندگان لوازم خانگی تنها نمایشگاه محصولات خود را دارند و اصناف و فروشگاه تخصصی نیز کالاها را به فروش می‌رساند. اما در حال حاضر تولیدکنندگان لوازم خانگی، رقیب واحدهای صنفی شدند و به گونه‌ای زمینه حاشیه‌نشین شدن اصناف لوازم خانگی فراهم شده است. بر این اساس تولیدکنندگان، واحدهای صنفی را کنار گذاشتند که تداوم این موضوع در آینده می‌تواند یک چالش جدی برای صنعت لوازم خانگی ایجاد کند. همچنین این نگرانی وجود دارد که واحدهای صنفی و فروشندگان لوازم خانگی به مرور از چرخه فعالیت حذف شوند.
افزایش تولید لوازم خانگی سبب شده که عرضه بیش از تقاضا شود، برای بهره‌برداری مناسب از این ظرفیت چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
قطعاً در شرایط کنونی نسبت به دهه گذشته، تولید لوازم خانگی افزایش یافته و این امر مورد استقبال واحدهای صنفی است که این امر باعث شده بازار سیاه در لوازم خانگی شکل نگیرد. اما برای مدیریت صحیح این افزایش عرضه باید برنامه‌ای وجود داشته باشد چراکه افزایش تولید و عدم دسترسی مردم به کالاهای لوازم خانگی مشکلاتی را سبب می‌شود. لذا بهتر است مذاکره‌ای با بانک‌ها و سایر مجموعه‌ها صورت بگیرد تا فروش لوازم خانگی به‌صورت اقساطی توسط اصناف هم انجام شود. به غیراز بانک‌ها، ارگان‌ها و سازمان‌ها درعقد قرارداد با اصناف می‌توانند شرایط فروش قسطی لوازم خانگی را فراهم کنند. همچنین دراین میان مهم‌ترین نکته این است که مازاد لوازم خانگی به کشورهای مختلف و بخصوص روسیه که خواهان کالای ایرانی است، صادر شود. اگر بازاریابی درست و دقیقی در این حوزه صورت گیرد، تولیدکنندگان می‌توانند لوازم خانگی را بر اساس استاندارد کشور هدف، با قیمت مناسب و رقابتی به کشورهای همسایه صادر کنند. همچنین گزارش مرکز آمار هم به‌صورت غیرمستقیم به افزایش تولید لوازم خانگی پرداخته است. تورم لوازم خانگی نیز با قرار گرفتن زیر تورم شاخص کل و ۷ گروه کالایی دیگر رو به کاهش است. به‌عنوان نمونه در بهمن ماه 1402 شاخص کل تورم به 35.8 درصد رسیده اما شاخص تورم لوازم خانگی با قرار گرفتن روی عدد 33.5 درصد، حتی کمتر از شاخص کل به ثبت رسید.
برای رونق روند صادرات لوازم خانگی چه باید کرد؟
مهم‌ترین عامل بر سر راه صادرات لوازم خانگی، بحث قیمت است. تولیدکنندگان لوازم خانگی باید با افزایش بهره‌وری از هزینه‌های خود بکاهند زیرا در این صورت می‌توانند در منطقه رقابت کنند. نکته بعدی کیفیت است. لوازم خانگی ایرانی زمانی می‌تواند در بازار کشورهای مختلف جایگاه صادراتی داشته باشد که به جهت کیفیت قابل رقابت شود. مبحث بعدی، رعایت شاخص‌های استاندارد است. اگر نتوانیم استانداردهای کشور هدف صادراتی را در تولید محصولات محقق سازیم، هیچ شانسی برای حضور در بازار این کشورها نخواهیم داشت.
معتقدم در آینده برای آن‌که مجوزی برای تولید لوازم خانگی داده شود، باید تمرکز بر صادرات در اولویت قرار گیرد یعنی به شرط صادرات مجوز داده شود. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی تولیدکنندگان لوازم خانگی حتی در مورد شرایط و نیازهای کشورهایی که امکان صادرات لوازم خانگی به آنها وجود دارد، مطالعه عمیق و عملیاتی انجام ندادند. قاعدتاً تا زمانی که احیا و افزایش صادرات در دستور کار تولیدکنندگان لوازم خانگی قرار نگیرد، نمی‌توان شاهد رونق بازار لوازم خانگی حتی در داخل کشور بود. اگر چنین امری جامه‌عمل بگیرد، اعتماد عمومی به خرید لوازم خانگی ایرانی افزایش یافته و در پی آن بسترهای توسعه پایدار در صنعت لوازم خانگی ایران فراهم خواهد شد.
برای رفع برخی چالش‌های کنونی صنعت لوازم خانگی، چه اقداماتی داشته‌اید؟
به‌عنوان نمونه اواخر سال گذشته، معاون اول شهید جمهور آیت‌الله دکتر رئیسی جلسه‌ای با اصناف و اتحادیه‌های لوازم خانگی داشتند که قرار شد کارگروهی تشکیل و مشکلات صنعت لوازم خانگی در آن احصا و راهکارها ارائه شود. همچنین در جلسه مذکور، مباحث مالیات، سامانه مؤدیان، بنگاه‌داری بانک‌ها، نوسان قیمت ارز، وجود کالاهای قاچاق لوازم خانگی و مسائلی دیگر مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
همان‌طور که گفته شد در حال حاضر بانک‌ها به جای اینکه تسهیلات را در اختیار بخش تولید قرار دهند، به حوزه توزیع بیشتر توجه دارند که این امر مشکلاتی را برای صنعت لوازم خانگی هم ایجاد کرده است. بانک‌ها باید تسهیلات را به مصرف‌کنندگان نهایی و تولیدکنندگان اختصاص بدهند، نه اینکه ارائه تسهیلات منتج به فروش اقساطی لوازم خانگی توسط مجموعه‌های خاص شود.
همچنین در این روند شاهدیم تبلیغات گسترده‌ای در رسانه ملی و شبکه‌های اجتماعی از عرضه کالاهای لوازم خانگی به‌صورت اقساطی انجام می‌شود، این در حالی است که باید تسهیلات به بخش تولید اعطا شود. بر این اساس، نامه‌های متعددی به نهادهای مختلف از جمله دفتر مقام معظم رهبری، ریاست جمهوری، وزارت صمت، بانک مرکزی و غیره ارسال کردیم و در حال پیگیری برای پاسخ مسئولان هستیم.
همچنین با توجه به مشکلات مالیاتی در صنعت لوازم خانگی، از سازمان امور مالیاتی درخواست داشتیم که به واحدهای خرد صنف لوازم خانگی توجه ویژه‌ای داشته باشد و بر اساس سود‌آوری فروش محصول از این واحد‌ها مالیات‌ستانی کند. اگرچه حال حاضر بر اساس تراکنش و گردش مالی از اصناف نظیر لوازم خانگی مالیات اخذ می‌شود، اما باید در نظر داشت که اکنون قیمت لوازم خانگی بالا رفته و این موضوع باعث شده گردش مالی صنف لوازم خانگی افزایش یابد.