پیشروی ساخت مسکن بر اساس قانون جهش تولید
قانون جهش تولید مسکن مصوب سال 1400، دولت را موظف کرد نیاز سالانه مسکن کشور را مستند به مطالعات «طرح جامع مسکن»، در مناطق شهری و روستایی تأمین و به نحوی برنامه‌ریزی و اقدام کند تا در چهار سال نخست اجرای این قانون، سالانه به طور متوسط حداقل یک میلیون واحد مسکونی در کشور برای متقاضیان واجد شرایط براساس قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن عرضه شود. بر اساس این قانون، دولت سیزدهم در شهریور همان سال برنامه نهضت ملی مسکن را برای ساخت 4 میلیون واحد اجرا کرد و ثبت نام از متقاضیان مسکن از مهرماه 1400 شروع شد. با توجه به اینکه در این برنامه دولت موظف به تأمین، آماده‌سازی و عرضه زمین شده بود، در یکسال اول، بیشتر برنامه صرف تأمین زمین شد و با تأمین و آماده‌سازی تدریجی زمین‌ها، ساخت واحدها هم شروع شده است. در ایام تبلیغات انتخابات و همزمان با شروع مناظرات تلویزیونی، برخی نامزدها نسبت به اجرای برنامه نهضت ملی مسکن ابهاماتی را مطرح کرده‌اند، این در حالی است که در سه سال اخیر نحوه اجرای برنامه اطلاع‌رسانی شده است و رئیس جمهور شهید به عنوان رئیس شورای عالی مسکن، نظارت مستقیم بر اجرای برنامه داشت.
وزارت راه و شهرسازی در پاسخ به ابهام مطرح شده از زبان یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری درباره وعده ساخت مسکن در مناظره اول اعلام کرد: شهید جمهور با عزم و اراده جدی خود ۱۷ جلسه شورای عالی مسکن را در دولت سیزدهم برگزار کرد که برگزاری این تعداد شورای مسکن در دولت‌های گذشته بی‌سابقه است.
بنابر این گزارش، فرآیند ساخت واحدهای نهضت ملی مسکن از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد فراتر رفته است که تاکنون بیش از ۵۵۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن تکمیل و تحویل متقاضیان شده است.
از دیگر اقدامات انجام شده توسط وزارت راه و شهرسازی در دولت سیزدهم تأمین زمین به مساحت بالغ بر ۴۸ هزار هکتار و به ظرفیت احداث ۱.۹ میلیون واحد مسکونی در مناطق شهری کشور است. مابقی 4 میلیون واحد مسکونی، در روستاها، بافت‌های فرسوده و زمین‌های خودمالکی در حال ساخت است.
این در حالی است که در مسکن مهر کل زمین‌های الحاق شده به هشت هزار هکتار رسید که نشان از عملکرد چندین برابری در دولت سیزدهم است. این اراضی به منظور افزایش عرضه زمین جهت واگذاری به متقاضیان واجد شرایط، از طریق ایجاد شهرها و شهرک‌های جدید، الحاق زمین به شهرها و تغییر کاربری اراضی واقع در محدوده شهرها تأمین شده است. همچنین برای احداث ۲۷ شهر ساحلی در ۴ استان جنوبی کشور با رویکرد ایجاد و توسعه مناطق سکونت– معیشتی دریاپایه برنامه‌ریزی شد که این شهرها در مراحل مختلف از تصویب طرح جامع و تفصیلی در شورای عالی معماری و شهرسازی تا شروع عملیات اجرایی هستند.
برنامه واگذاری انفرادی و گروهی زمین دولتی به متقاضیان واجد شرایط شهری و روستایی نیز به منظور مردمی‌سازی و واگذاری اجرای بخش قابل توجهی از طرح نهضت ملی مسکن و احداث واحدهای این طرح مطابق با سلیقه و نظر متقاضیان واجد شرایط در مناطق شهری و روستایی (متقاضیان فاقد سابقه مالکیت مسکن، فاقد سابقه استفاده از امکانات دولتی، متأهل و دارای سابقه سکونت در شهر محل تقاضای مسکن) با واگذاری زمین دولتی به صورت انفرادی یا گروه‌های چندخانواری به صورت اجاره ۹۹ ساله (قیمت زمین صفر) با اولویت روستاها و شهرهای متوسط و کوچک عملیاتی می‌گردد.
بنابر این گزارش، ساخت مسکن در این اراضی با نظارت شهرداری‌ها و سازمان نظام مهندسی و با استفاده از ظرفیت پیمانکاران دارای صلاحیت محلی و تحت مدیریت مستقیم خود مردم ساخته می‌شوند. در این برنامه مالکیت اراضی به متقاضیان واگذاری نمی‌شود و در اختیار دولت باقی می‌ماند و متقاضیان واجد شرایط صرفاً حق بهره‌برداری از این اراضی به صورت اجاره ۹۹ ساله را دارند. در راستای اجرای این برنامه تاکنون به استعداد ساخت بالغ بر ۴۱۹ هزار واحد مسکونی زمین واگذار شده است.
علاوه بر این تاکنون در راستای اجرای ماده ۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به استعداد ساخت بیش از۷۴ هزار واحد مسکونی، زمین به متقاضیان واجد شرایط این قانون واگذار شده است.
در ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم، عملیات ساختمانی حدود ۲۵۰ هزار واحد مسکن مهر باقیمانده بود که در ۲.۵ سال گذشته ۱۳۲ هزار واحد از این واحدها عموماً با استفاده از منابع داخلی وزارت راه و شهرسازی تکمیل و به متقاضیان واگذار شده است.
۸ هزار و ۳۳۰ هکتار زمین
در شهرهای جدید تأمین شد
عملکرد هزار روز دولت سیزدهم در بخش شهرسازی در شهرهای شامل تأمین زمین تولید مسکن شهرهای جدید به میزان ۸ هزار و ۳۳۰ هکتار، آماده‌سازی اراضی به میزان یکهزار و ۶۷۷ هکتار، شناسایی و تصویب ۲۷ پهنه برای توسعه شهرهای جدید و شهرک‌های ساحلی است.
در شهرهای جدید در دولت سیزدهم علاوه بر اجرای طرح نهضت ملی مسکن و همچنین تکمیل واحدهای باقیمانده مسکن مهر تحت مسئولیت آن شرکت با عنوان ساخت مسکن حمایتی، در فرآیند توسعه سکونتگاه‌های ساحلی، بهره‌گیری از ظرفیت بخش‌های خصوصی برای سرمایه‌گذاری در شهرک‌سازی، استفاده از ظرفیت قانونی شهرک‌های مسکونی دولتی برای حمایت از سیاست‌های تأمین مسکن دولت مشارکت فعال داشته است.
همچنین شرکت عمران شهرهای جدید برای تأمین زمین قانون جوانی جمعیت نیز مجموعه اقداماتی را انجام داد که این اقدامات شامل تهیه، بررسی و تصویب طرح‌های توسعه شهری، اخذ مجوزهای لازم، تکمیل مدارک حقوقی، تأمین زیرساخت‌ها، تأمین خدمات روبنایی و آماده‌سازی و محوطه‌سازی است.
در اجرای اهدف اصولی نظام برای تحقق اقتصاد دریا، شرکت عمران شهرهای جدید براساس مأموریت وزارت راه و شهرسازی، اقدام به مطالعه سکونتگاه‌های ساحلی کرد. طی این مطالعه برای اولین بار در کشور ۲۷ پهنه برای توسعه شهرهای جدید و شهرک‌های ساحلی با مساحتی بالغ بر ۳۶۲ هزار هکتار شناسایی و مصوب شد. در پی آن مطالعات ساختاری فضایی این سکونتگاه توسط این شرکت و از طریق مهندسین مشاور داخلی در دستور کار قرار گرفت و از آن میان طرح جامع ۶ شهر جدید و یک شهرک نهایی شد و برای تصویب به مراجع بررسی و تصویب ارسال شد.
مدل‌های جدید تأمین مالی با رویکرد جذب سرمایه‌گذار خصوصی از دیگر موارد تهیه شده توسط شرکت عمران بوده است. این مطالعات و مجموعه اقدامات شامل اجماع‌سازی عمومی، تدوین سازکارهای نهادی، قانونی و سازمانی و روش‌شناسی این طرح برای اولین بار در کشور اجرایی شده است.
استفاده از ظرفیت شهرک‌سازی
در کشور
با توجه به عزم دولت برای بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌ها از جمله ظرفیت بخش خصوصی برای ساخت مسکن و سکونتگاه، شهرک‌سازی برای اولین بار بعد از انقلاب مورد حمایت قرار گرفت. اقداماتی در شرکت عمران شهرهای جدید به عنوان دبیرخانه ستاد مدیریت شهرک‌سازی کشور انجام شد که شامل بازنگری در دستورالعمل ترویج شهرک‌سازی با هدف تسهیل شرایط ساخت و سرمایه‌گذاری در حوزه شهرک، مطالعات امکان‌سنجی و مکان‌یابی بیش از ۴۰ شهرک در اراضی دولتی برای ساخت مسکن و خدمات، راه‌اندازی سامانه یکپارچه مدیریت شهرک‌سازی و اتصال آن با سامانه پنجره واحد مدیریت زمین به منظور شفاف و سریع‌تر کردن رویه‌ها، صدور پروانه تأسیس ۴ شهرک دولتی و ۳ پروانه بهره‌برداری شهرک‌های خصوصی برای اولین بار در ۱۵ سال گذشته و همچنین، ایجاد دبیرخانه ستاد شهرک‌سازی و مشاور فنی به متقاضایان احداث شهرک است.