کاهش بیش از 3 درصدی تعداد جمعیت خارج شده از بازار کار
رونق بازار کار با شاخص NEETها
ایلیا پیرولی
خبرنگار
وضعیت صفر- وضعیت نامعلوم. اینها مشخصه گروهی از بیکاران 15 تا 24 ساله است که نه مشغول به کار هستند، نه در حال تحصیل و نه در حال مهارت آموزی، به طور کلی آنها در گروه جمعیت غیرفعال جامعه هم قرار نمی‌گیرند. پدیده‌ای به نام NEET؛ گزاره‌ای که در یک دهه اخیر گریبان اقتصاد ایران را گرفته، اما گویا بازار کار به آنها در سال گذشته چراغ سبز نشان داده است.
محض نمونه تا سال 1401، تعداد جمعیت گروه NEET رو به فزونی بوده، اما در سال 1402 روند نزولی تعداد و سهم جمعیت آنها از بازار کار با کاهش مواجه شده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که در سال گذشته در مقایسه با سال 1401، تعداد آنها به میزان 3.7 درصد با کاهش روبه‌رو شده است.
داده‌های جدید از NEETها
بر پایه گزارش مرکز آمار کشور، تعداد NEETها در انتهای سال 1402، به 2 میلیون و 823 هزار و 439 نفر کاهش یافتند که 1.3 درصد نرخ آنها کاهش نشان می‌دهد، اما تعداد آنها با کاهش 3.7 درصدی مواجه شد. در این سال بالغ بر 108 هزار نفر از NEETها در اقتصاد کشور مشارکت کردند.
نرخ کاهش آقایان NEET ای نیز یک درصد در این سال با افت روبه‌رو بود و از 17.1 درصد در سال 1401 به 16.1 درصد در سال 1402 رسید. تعداد آنها نیز در این بازه زمانی 5.5 درصد افت کرده است.
نرخ بانوان NEET ای نیز در سال 1402، با کاهش 1.8 درصد از 37.8 درصد به 36 درصد در سال گذشته افت کرد. در سال 1402 بازار کار کشور شاهد افت 3.5 درصدی تعداد آنها بوده است.
در پایان سال گذشته تعداد آقایان این گروه به 927 هزار و 922 نفر کاهش پیدا کرد و تعداد بانوان آن نیز به یک میلیون و 895 هزار و 516 نفر افت کرد.
NEETای‌های شهرنشین نیز با کاهش 0.3 درصد در سال 1402 به 25.7 درصد رسید و روستانشینان نیز با یک واحد کاهش به 31 درصد رسیده است.
چرا NEETها رغبتی به یافتن کار نداشته‌اند؟
2 دهه است که سازمان بین‌المللی کار به تعریف شاخصی تحت عنوان؛ نیت (NEET) که بیانگر سهم جوانان غیرشاغلی که نه در حال تحصیل هستند و نه به کسب مهارت مشغولند، کرده است و تقریباً تمام کشورهای پیشرفته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه، از همان زمان با توجه به اهمیت استفاده بهینه از نیروی انسانی از یکسو و اشراف به تبعات بسیار سنگین اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کم‌توجهی به این موضوع از دیگر سو، اقدام به انجام تحقیقات وسیع و برنامه‌‌ریزی‌‌های اساسی برای کاهش این شاخص کرده‌‌اند.
بررسی‌های میدانی و شواهد نشان می‌دهد، اغلبNEETهای ایرانی فراری از تحصیل، مهارت‌آموزی و کار نبوده و نیستند و بسیاری از آنها به هر سختی که بوده و با وجود تمامی مشکلات اقتصادی در این سال‌ها دست از تکمیل تحصیلات خود نکشیده‌‌اند.
بنابر ارزیابی‌ها این گروه به دلایل مختلف مثل سوء مدیریت در سیستم‌‌های آموزشی (از آموزش و پرورش گرفته تا وزارت علوم و...) و کاربردی و به‌روز نبودن آموزش‌ها، به مهارت‌های لازم برای کسب یا ایجاد شغل مناسب و پایدار نرسیده‌‌اند. مورد دیگر اینکه تعداد فرصت‌های شغلی ایجاد شده با نیازهای این گروه تناسبی نداشته است.
دلایل کاهش تعداد NEETها
در دولت سیزدهم
روایت داده‌های آماری بیانگر آن است که متولیان اصلی حوزه بازار کار در دولت سیزدهم با درس گرفتن از دولت‌های گذشته به نوعی مهندسی معکوس را انجام داده و توانسته‌اند در کاهش تعداد و سهم این گروه عملکرد موفقیت‌آمیزی داشته باشند. گروهی که اگر افزایش یابند، تبعات اجتماعی و اقتصادی به همراه خواهند داشت.
در این دولت، به صورت همه‌جانبه دوره‌های آموزشی کاربردی با هدف توانمندسازی افراد برای ورود به بازار کار با ایجاد مشوق‌های لازم مثل یارانه، دستمزد و... در دستور کار قرار گرفت.
کار مهم دیگر دولت این بود که برنامه‌ای میان‌مدت در نظر گرفت که رشته‌های دانشگاهی با نیازمندی‌های بازار کار هماهنگ شود و در این راستا نیز در برخی از دانشگاه‌ها در این دولت اجرایی شد. اجرای انواع طرح‌های مهارت آموزی از طرح مهارت‌آموزی در حین کار گرفته تا طرح نخلستان از دیگر گزاره‌‍‌هایی بودند که در این دولت با مسئولیت اجرایی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در حال انجام است.
به گفته کارشناسان اقتصادی، در دولت‌های گذشته، طرح‌های کوتاه‌مدت و کارشناسی نشده مانند طرح بنگاه‌های زودبازده یا طرح ضربتی اشتغال برای کاهش نرخ بیکاری مؤثر نبودند و بیشتر جنبه نمایشی و تبلیغی داشتند.
رویه دولت سیزدهم، ابتدا به شناخت دقیق و درست ترکیب ساختاری NEETها پرداخت و بعد از آن با شناسایی عوامل NEETشدگی گروه‌های مختلف، راهکارهای اثرگذاری که در گفتار پیشین توضیح داده شد به کار گرفت.
اشتغال خانگی نیز از دیگر مواردی بود که در این دولت توسعه یافت؛ چرا که کارآفرینی و اشتغال ارزان قیمت را ترویج می‌کند و اقبال NEETها را به همراه داشته است. در سال 1402، بازار کار نیز شاهد رشد سهم و تعداد افراد جمعیتی بود که در اقتصاد کشور مشارکت می‌کنند. محض نمونه، در سال 1402 نسبت به سال 1401، بالغ بر 573 هزار نفر به این جمعیت افزوده شد. تعداد افراد فعال در بازار کار در سال گذشته به 26 میلیون و 638 هزار نفر رسید که از رشدی معادل 2.2 درصد برخوردار بوده است.