استفاده بانک مرکزی از ابزارهای مؤثر در کنترل نقدینگی
منصور ملکی
تحلیلگر مسائل اقتصادی
در مورد موضوع کنترل نرخ رشد نقدینگی در سال گذشته، بانک مرکزی موفق شد به هدف تعیین‌شده خود برسد.
از ابتدای سال هدفگذاری کاهش نرخ رشد نقدینگی به ۲۵ درصد صورت گرفت و این هدف با ابزارهای مختلفی پیگیری شد که می‌توان گفت مهم‌ترین ابزاری که در این خصوص مورد استفاده بانک مرکزی قرار گرفت، ابزار کنترل ترازنامه بانک‌ها بود. این ابزار در واقع، خلق درون‌زای پول را محدود می‌کند و مهم‌ترین منبع رشد نقدینگی است.
بر اساس برنامه کنترل نقدینگی، بانک‌ها صرفاً در حدودی که بانک مرکزی اعلام کرده است، امکان افزایش سطح دارایی‌های خود را خواهند داشت.
البته در تعیین حدود رشد دارایی‌های بانک‌ها، بانک مرکزی سعی کرد بین بانک‌های با عملکرد نظارتی و ترازنامه‌ای خوب و بانک‌های ضعیف، تفکیکی قائل شود و به بانک‌های خوب اجازه دهد که نسبت به بانک‌های ضعیف و ناسالم، رشد ترازنامه بیشتری را داشته باشند.
به بیان دیگر، بانکی را که در حدود استانداردها و شاخص‌های نظارتی فعالیت می‌کرد از بانکی که از حدود استانداردها عدول کرده و سطح مناسبی از شاخص‌های نظارتی از جمله کفایت سرمایه را ندارد تفکیک کردیم که در نتیجه این سیاست، بانک‌های سالم سهم بیشتری از افزایش قدرت خلق درون‌زای پول را به خود اختصاص دادند.
این سیاست موجب شد هم دارایی‌های بانک‌ها و هم سطح نقدینگی در حدودی که بانک مرکزی پیش‌بینی کرده بود، قرار بگیرد.
البته در ماه‌های آخر سال گذشته به واسطه اینکه نقدینه‌‌خواهی افزایش پیدا می‌کند و همین‌طور مخارج دولت یا هزینه‌هایی که دولت باید پرداخت کند، رشد بیشتری پیدا می‌کند، یک مقدار دچار نوسان شد و امکان اینکه به نرخ ۲۵ درصد نرسد، وجود داشت.
بنابراین با درایت بانک مرکزی و استفاده از ابزارهای تکمیلی در کنار ابزار کنترل رشد ترازنامه، به هدف خود که همان تحقق کنترل نرخ رشد نقدینگی در سطح ۲۵ درصد بود، رسید.
البته برای رسیدن به این هدف، ابزارهای دیگری از جمله انتشار اوراق گواهی سپرده خاص و همین‌طور اوراق ودیعه بانک مرکزی نیز استفاده شد که این ابزارها نشان داد، بانک مرکزی می‌تواند در ادامه رویکرد فعال‌تری نسبت به مدیریت سطح نقدینگی داشته باشد و این ظرفیت‌ها امسال، یعنی در سال ۱۴۰۳ هم قابل استفاده خواهد بود و پیشنهاد می‌شود که تمام ظرفیت و توان کنترل نقدینگی فقط از طریق کنترل ترازنامه صورت نگیرد و به سمت استفاده از سایر ابزارهای کنترل نقدینگی، از جمله اوراق منتشره بانک مرکزی نیز حرکت شود.
همین‌طور عملیات بازار باز هم ظرفیت مناسبی برای کنترل نقدینگی دارد و اگر این امکان فراهم شود که در سال‌جاری سیاست کنترل نرخ سود هم در اختیار بانک مرکزی قرار گیرد و بتواند هر زمانی که نیاز شد در راستای کنترل رشد نقدینگی، نرخ سود را تغییر دهد، می‌شود امیدوار بود تا حد خیلی زیادی امکان تحقق سطوح پایین‌تر کنترل نقدینگی و کنترل تورم وجود خواهد داشت.
آمارهایی که در سال گذشته از میزان کنترل نرخ رشد نقدینگی، کنترل رشد پایه پولی و کاهش تورم نقطه به نقطه دیدیم، نشان می‌دهد این ظرفیت وجود دارد که بانک مرکزی با قدرت و با دایره وسیع‌تری از ابزارها به صورت فعالانه در کنترل نقدینگی و تورم استفاده کند.
با کنترل سطح تورم، فضای اقتصاد کلان با ثبات‌تر خواهد شد و مردم و سرمایه‌گذاران می‌توانند برنامه‌ریزی اقتصادی را با آرامش خاطر بیشتری انجام دهند.