در گفت‌و‌گوی «ایران اقتصادی» با یک کارشناس مالیاتی مطرح شد
دولت سیزدهم فراریان مالیاتی را به تور انداخت
با پایان دولت سیزدهم، عملکرد این دولت بویژه در حوزه‌های اقتصادی فراگیر چون نظام مالیاتی که قشر وسیعی از مردم همچون تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی با آن به طور مستمر مواجهه دارند، مورد توجه قرار گرفته است. مردم حق دارند بدانند دولت در کنار دستاوردهایی چون اخذ میزان بالایی از درآمدهای مالیاتی و تحقق کامل درآمدهای پیش‌بینی شده در بودجه، چه اقدامات و دستاوردهای دیگری در این حوزه رقم زده است. یکی از اقدامات مهم سازمان امور مالیاتی مقابله با فراریان مالیاتی بوده است به طوری که این قشر برای طفره رفتن از پرداخت مالیات به ترفندهایی همانند خراب بودن کارت‌خوان‌ها، درخواست برای کارت به کارت کردن مبالغ حاصل از فروش کالا و خدمات، استفاده از حساب‌های اجاره‌ای، تأسیس شرکت‌های صوری و کاغذی و موارد دیگر نمونه‌هایی از این ترفندها محسوب می‌شوند. مسدود کردن مسیر این فرارها دغدغه همیشگی دولت‌ها در غالب کشورهای دنیاست. در کشور ما نیز اقدامات فزاینده‌ای در جهت مقابله با فرارهای مالیاتی صورت گرفته است که شاخص‌ترین آنها را می‌توان در عملکرد نظام مالیاتی در دولت سیزدهم مشاهده کرد، از این رو خبرنگار «ایران اقتصادی» به سراغ علی ملک‌زاده، کارشناس مسائل اقتصادی رفته تا در خصوص عملکرد دولت سیزدهم جویا شود.
در ابتدا بفرمایید سازمان امور مالیاتی چه اقداماتی برای مقابله با فرار مالیاتی کرده است؟
سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان متولی اصلی مقابله با فرارهای مالیاتی در کشور مبادرت به اجرای برخی اقدامات ساختاری در دولت سیزدهم جهت مبارزه با این پدیده مذموم نموده است. ارتقای شفافیت و سلامت از طریق مبارزه قاطع با فرار مالیاتی یکی از اولویت‌های راهبردی نظام مالیاتی کشور در سه سال فعالیت دولت سیزدهم است. بر این اساس طراحی و پیاده‌سازی سازکارهای پیشگیری، شناسایی و مبارزه با فرار مالیاتی عملیاتی و اجرایی شد که اجرای نظام‌مند ماده (181) قانون مالیات‌های مستقیم، طراحی الگوریتم‌های شناسایی فرار مالیاتی، بهبود فرایندهای بررسی گزارش‌های مردمی در خصوص فرار مالیاتی، تشکیل کارگروه مشترک برای طراحی و عملیات با دستگاه‌های امنیتی، انتظامی و قضایی، راه‌اندازی محیط آزمون و اتاق امن برای توسعه فناوری شناسایی فرار مالیاتی و تدوین شیوه‌نامه حمایت از نوآوری حکمرانی در حوزه مالیاتی (Tax Tech) از اقدامات صورت گرفته بر مبنای اولویت راهبردی مذکور به شمار می‌روند.
برای وصول عادلانه مالیات چه اقداماتی توسط سازمان امور مالیاتی صورت گرفته است؟
این اقدامات، نتایج و دستاوردهای کلیدی را به دنبال داشته است که از آن جمله می‌توان به رسیدگی و صدور 20 هزار و 197 فقره برگ تشخیص مالیات به مبلغ 249 هزار و 485 میلیارد ریال و صدور هشت هزار و 871 فقره برگ قطعی به مبلغ 85 هزار و 245 میلیارد ریال در اجرای بازرسی‌های مالیاتی موضوع ماده (181) قانون مالیات‌های مستقیم، صدور 26 هزار و 326 فقره برگ تشخیص مالیات به مبلغ 249 هزار و یک میلیارد ریال و صدور هفت هزار و 917 فقره برگ قطعی به مبلغ 36 هزار و 811 میلیارد ریال در رسیدگی به تراکنش‌های مشکوک بانکی، درج یک هزار و 794 شرکت در فهرست مؤدیان فاقد اعتبار و شناسایی 588 شرکت مشکوک در مرحله راستی آزمایی و اجرای یک هزار و 188 مورد بازرسی مالیاتی موضوع ماده (181) قانون مالیات‌های مستقیم اشاره کرد.
همچنین دریافت 42 هزار و 597 فقره گزارش مردمی از سامانه جامع گزارش‌های مردمی، شناسایی یک هزار و 433 شخص فاقد پرونده مالیاتی، درخواست استعلام تراکنش بانکی برای سه هزار و 792 شخص حقیقی و حقوقی، اجرای 20 مورد بازرسی مالیاتی، انجام 10 هزار و 619 بازدید میدانی از محل فعالیت اشخاص گزارش شده، ارسال مشخصات 10 هزار و 515 مورد از تخلف پزشکان به سازمان نظام پزشکی، وصول 113 هزار و 680 میلیارد ریال اصل و جریمه مالیات از محل شناسایی درآمدهای کتمان شده مستند به قبوض مالیاتی مرتبط با جرائم موضوع ماده (192) قانون مالیات‌های مستقیم و سرانجام تقدیر از 130 نفر از گزارش دهندگان فرار مالیاتی و پرداخت بیش از هفت میلیارد و 500 میلیون ریال پاداش به اشخاص یاد شده از دیگر نتایج و دستاوردهای نظام مالیاتی کشور در عرصه مقابله با فرار مالیاتی در دولت سیزدهم هستند.
در حوزه فرار مالیاتی در سراسر کشور اقدامات زیادی در دولت سیزدهم صورت گرفته است، می‌توانید به صورت جزئی این موارد را تشریح کنید؟
لازم به ذکر است اقدامات انجام شده در راستای مبارزه جدی با پدیده فرار مالیاتی منجر به شناسایی صدها پرونده فرار مالیاتی در سراسر کشور با مبالغ بالا شده است. شناسایی 113 هزار میلیارد ریال فروش فاکتور توسط یک شخص در استان همدان، کشف کتمان فروش 18 هزار میلیارد ریالی برای هفت طلا فروش در استان آذربایجان غربی، کشف 13 هزار میلیارد ریال کتمان درآمد 573 مجری ذی‌صلاح ساختمان در استان خوزستان، کشف کتمان درآمد اشخاص فعال در زمینه واردات و توزیع گوشت قرمز در سطح کشور به میزان 11 هزار میلیارد ریال در استان همدان، کشف فرار مالیاتی 10 هزار و 500 میلیارد ریالی شرکت‌های زیرمجموعه نمایندگی یکی از برندهای معروف کالای خانگی در استان خوزستان، صدور برگ تشخیص 10 هزار و 426 میلیارد ریالی برای یک شرکت فولادی و شناسایی 35 هزار میلیارد ریال فروش اشخاص ثالث به این شرکت در استان آذربایجان شرقی، تشخیص و مطالبه بالغ بر هشت هزار و 200 میلیارد ریال در حوزه معاملات آهن قراضه در استان آذربایجان غربی، کشف کتمان فروش هفت هزار و 600 میلیارد ریالی در حوزه مواد اولیه پتروشیمی در استان فارس، شناسایی کتمان درآمد شش هزار و 200 میلیارد ریالی 58 پزشک در استان مازندران و بالاخره صدور برگ قطعی به مبلغ پنج هزار و 500 میلیارد ریال برای فعالان خرید و فروش رمز ارز در استان آذربایجان غربی مهم‌ترین ابر پرونده‌ها به لحاظ میزان فرار مالیاتی صورت گرفته و مبلغ مورد مطالبه هستند.
آیا می‌توان گفت دولت سیزدهم به سمت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی در بودجه رفت یا خیر؟
رویکرد دولت سیزدهم اتکا به درآمدهای غیرتورمی و پایدار مالیاتی و کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از فروش نفت بویژه در شرایط دشوار اعمال تحریم‌های مغرضانه علیه کشور بوده است. از این حیث این دولت تلاش کرد تا با هوشمندسازی و داده محور کردن نظام مالیاتی از طریق احیای ابر پروژه نظام پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان و همچنین در پیش گرفتن روش‌های فرایندی و موردی در مبارزه قاطع با فراریان مالیاتی، تمرکز جدی خود را بر اخذ مالیات از دانه‌درشت‌ها و مولتی میلیاردرهای فراری از پرداخت مالیات وارد کند.
به همین جهت هم در حالی در سال 1402 شاهد تحقق صددرصدی درآمدهای مالیاتی و ثبت رکوردی جدید در وصول درآمدهای مالیاتی (810 همت) در کشور هستیم که کوچک‌ترین فشاری متوجه بخش تولید، فعالان اقتصادی و افراد با سطح درآمد متوسط وارد نشده است.
طی دولت سیزدهم شاخص‌ترین اقدام سازمان امور مالیاتی چه بوده است؟
استقرار نظام پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان را می‌توان شاه‌بیت اقدامات دولت سیزدهم در حوزه نظام مالیاتی کشور دانست. از نتایج و دستاوردهای کلیدی اجرای این ابر پروژه ملی می‌توان به مواردی همچون اتصال حدود 137 هزار مؤدی به سامانه مؤدیان، صدور بیش از یک میلیارد و 500 میلیون صورتحساب الکترونیکی و الزام 100 هزار مؤدی اشخاص حقوقی به صدور صورتحساب الکترونیکی، الزام حدود 9 هزار مؤدی اشخاص حقیقی مشمول به صدور صورتحساب الکترونیکی مطابق با قانون تسهیل تکالیف مؤدیان اشاره کرد.
همچنین تخصیص کارپوشه به بیش از 9 میلیون و 600 هزار مؤدی در سامانه مؤدیان، تخصیص بیش از دو میلیون شناسه کالا و خدمات عمومی و اختصاصی، شناسایی و ساماندهی بیش از 23 میلیون پذیرنده بانکی، آموزش حدود چهار میلیون نفر ساعت، بهره‌برداری از مرحله دوم نظام پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، تفکیک حساب‌های تجاری و شخصی و تصویب قانون تسهیل سامانه مؤدیان از دیگر دستاوردهای اجرای نظام پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان است. میزان پیشرفت این پروژه ملی در زمان شروع به کار دولت سیزدهم حدود 10 درصد برآورد شده بود در حالی که این میزان در حال حاضر به 95 درصد رسیده است.
در سال گذشته چه میزان وصولی توسط سازمان امور مالیاتی صورت گرفته است؟
وصول 810 هزار میلیارد تومان درآمدهای مالیاتی در سال 1402 و تحقق 108 درصدی نسبت به بودجه مصوب 12 ماهه و رشد 72 درصدی وصولی نسبت به مدت مشابه سال قبل، رکوردی تاریخی است که برای نخستین بار در دولت سیزدهم به ثبت رسیده است. در حوزه کسب درآمدهای مالیاتی شاهد نتایج مهم دیگری همچون افزایش اتکا به درآمدهای پایدار دولت، صیانت از محیط زیست با وصول 21 همت از ابتدای سال 1402 تا پایان سال در راستای مالیات سبز خودرو و عوارض آلایندگی وصول و توزیع شده و کمک به توسعه شهری با وصول 165 همت عوارض شهرداری از ابتدای سال 1402 تا پایان اسفندماه هستیم. افزایش نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در سال‌های 1399 تا 1402 از 4.1 به 4.75 و افزایش نسبت مالیات به منابع بودجه عمومی در سال‌های 1399 تا 1402 از نسبت 37 به 41.4 در سال 1402 نتیجه دیگری است که در این دوره رقم خورده است.
بــــرش
در پایان اگر نکته باقی مانده، بفرمایید؟
تقسیط بلندمدت مالیات یکی دیگر از اقدامات مهم و برجسته نظام مالیاتی است. در این راستا مالیات واحدهای تولید در شرف تعطیلی، شرکت‌های تولیدی و دانش‌بنیان به میزان پنج سال در اجرای ماده 167 قانون مالیات‌های مستقیم به صورت بلندمدت تقسیط شده است.
استقرار کامل نظام نوین دادرسی مالیاتی دیگر اقدامی است که با نتایجی همچون ایجاد مرکز دادرسی مالیاتی، کاهش حدود 120 روزه میانگین زمانی صدور رأی هیأت، انتخاب نمایندگان هیأت‌های حل اختلاف به‌صورت تصادفی بنا بر تبصره (5) ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم، راه‌اندازی هیأت‌های حل اختلاف موقت و به‌روزرسانی دستورالعمل دادرسی مالیاتی با نگاه روان‌سازی و افزایش توان حل‌وفصل پرونده‌ها همراه شده است.
نگاهی به کارنامه سه ساله دولت مردمی، بیانگر اجرای برنامه‌های تحولی و گام‌های عملیاتی در حوزه اصلاح ساختار مالیات‌ستانی در کشور است. در این دوره با اجرای نظام قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان در کشور، یکی از ابر‌پروژه‌های ملی در حوزه اقتصاد به بهره‌برداری رسید که انجام آن را می‌توان بسترساز شفاف‌سازی در فعالیت‌های اقتصادی در کشور و منابع درآمدی مردم و مؤدیان دانست.