دو وزارتخانه و یک دانشگاه برای ایمنی کارگران همکاری مشترک دارند
کاهش 12.5 درصدی حوادث معدنی در دولت سیزدهم
فرزانه پیری
خبرنگار
اگر زمانی حوادث در معادن کشور روند صعودی داشت، اما در سه سال اخیر این گزاره روند معکوس به خود گرفته، به طوری که هدفگذاری دولت سیزدهم برای کاهش سالانه 3 تا 5 درصدی این‌گونه حوادث محقق شده است. به عبارتی در دو سال‌و‌نیم اخیر حدود 12.5 درصد از حوادث کار در معادن کشور کاهش یافته است. بی‌تردید پیشگیری از طریق ارتقای آموزش ایمنی در معادن در کنار به‌روز کردن تجهیزات استخراج و ایمنی کار، در این روند کاهشی اثر‌گذار بوده است، نشان به آن نشان که از همان آغاز دولت سیزدهم وزارتخانه‌های صمت و تعاون، کار و رفاه اجتماعی در خصوص ارتقای ایمنی معادن، نوسازی تجهیزات و استفاده از ماشین‌آلات روز دنیا، ارائه دورههای آموزشی به معدنکاران در راستای صیانت از نیروی کار، تهیه متون استاندارد آموزش ایمنی معادن با همکاری دانشگاه امیرکبیر، ایجاد پایگاه‌های امداد و نجات در مناطق معدنی کشور، بررسی وضعیت ایمنی معادن و... با هم همکاری مشترک داشته‌‌اند.
اقدامات دولت جمهور در سه سال اخیر برای کاهش حوادث معدنی
اگرچه داده‌ها بیانگر آن است که آمارهای حوادث معادن هر چند در سال‌های اخیر روند کاهشی داشته اما وقوع این حوادث تلنگری بر ایمنی‌سازی معادن و حفاظت از جان نیروی کار است که بی‌ادعا بر تونل‌های عمیق معادن اقدام به امرار معاش می‌کنند.
به عنوان نمونه روز یکشنبه 27 خردادماه امسال بود که حادثه تلخ مرگ چهار نفر از معدنکاران شامل دو راننده کمپرسی و دو راننده بیل مکانیکی در معدن شماره پنج شازند در جاده اراک-توره به وقوع پیوست و پیش از آن نیز در دوازدهم شهریور‌ماه ۱۴۰۲ بر اثر انفجار، پیکر بی‌جان ۶ کارگر محبوس شده در معدن زغال‌سنگ طزره دامغان از تونل محل حادثه خارج شد.
یکی دیگر از حوادث معدن برای روز 11 اردیبهشت‌ماه سال 1400 در معدن بزرگ طزره بود که در آن نیز پیکر 2 کارگر بیرون کشیده شد. پیش از این نیز در همین معدن در۳۰ آبان‌ماه ۱۳۹۷ در پی ریزش معدن یک کارگر ۵۴ ساله جان باخت و سه نفر مصدوم شدند.
با آنکه تعداد حوادث معادن کم است اما خبر از دست دادن نیرو‌های کارگر در این معادن در ابعاد وسیع‌تری روی روح و روان مردم و خانواده‌هایشان اثر می‌گذارد؛ ضمن اینکه تکرار چندباره حوادث در یک معدن می‌تواند جان بسیاری از کارگران دیگر را تهدید کند.
اصلاح ساختارهای سنتی و استخراج به روش‌های مدرن و مکانیزه نیاز ضروری در معادن
بر اساس آمارها، حدود ۷۰ درصد حوادث ناشی از کار منجر به فوت در بخش معدن به خاطر عدم استفاده از فناوری‌های روز در مسائل استخراج معادن بویژه زغال‌سنگ است، از این‌رو اصلاح ساختارهای سنتی و استخراج به روش‌های مدرن و مکانیزه نیاز ضروری در معادن است.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان یکی از نهادها، متولی نظارت بر صیانت از نیروی کار است، در همین راستا سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران یکی از نهادهای زیرمجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی در حوزه معادن است. این سازمان در راستای رفع نیاز کشور به محصولات و فرآورده‌های معدنی با تأکید بر بهینه‌سازی نظام اقتصادی کشور در بخش معادن و صنایع وابسته و همچنین اعمال نظارت بر استفاده از ذخایر معدنی و بهره‌برداری صحیح و مؤثر از آنها فعال است.
این سازمان در راستای سیاستگذاری برای افزایش بهره‌وری در زنجیره ارزش محصولات بخش معدن، اقداماتی را در حوزه ارتقای ایمنی و کاهش حوادث معادن در دولت سیزدهم اجرایی کرده است. این برنامه‌ها شامل امضای تفاهمنامه با معاونت روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای ارتقای ایمنی معادن، نوسازی تجهیزات و استفاده از ماشین‌آلات روز دنیا، ارائه دورههای آموزشی به معدنکاران در راستای صیانت از نیروی کار، تهیه متون استاندارد آموزش ایمنی معادن با همکاری دانشگاه امیرکبیر، ایجاد پایگاه‌های امداد و نجات در مناطق معدنی کشور، بررسی وضعیت ایمنی معادن و... است.
صیانت از نیروی انسانی نه تنها از سوی نهادهای متولی پیگیری می‌شود بلکه دارای آیین‌نامه‌ها و قوانینی است تا از جان نیروی کار حفاظت شود و در ماده ۸۵ قانون کار به آن تأکید شده است. بر این اساس محور رعایت دستورالعمل‌های شورای‌عالی حفاظت فنی در کارگاه‌های کشور از سوی کارفرمایان و کارگران پی‌ریزی شده است. همچنین بر اساس ماده ۹۵ همین قانون، مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت‌‌کار مستند به صورت خاص بر عهده کارفرماست.
معدنکاران برای ارتقای ایمنی معادن وظایفی دارند که باید نسبت به آن مسئولیت‌پذیر باشند چراکه کوتاه‌انگاری در این زمینه منجر به بروز خسارت‌های سنگین و تلفات جانی می‌شود، از این‌رو باید تجهیزات و تأمین سیستم تهویه صحیح، مدیریت مناسب گاز و داشتن سیستم اعلام حریق، اختصاص تجهیزات شخصی استاندارد برای هر کارگر، تأمین دستگاه‌‌های رادیویی یا کلاه‌های لامپ‌دار استاندارد و... مورد توجه قرار گیرد.
در کنار وظایف معدنکاران باید آموزش‌های ایمنی و بهداشت در معادن به صورت مستمر پیگیری شود و تنها محدود به آموزش‌های کلی و عمومی نباشد بلکه این آموزش‌ها در حوزه‌های تخصصی در زمینه پیشگیری، ایمنی و نحوه مقابله با حوادث خاص و عملیات امداد و نجارت باشد؛ ضمن اینکه هر کارگر معدن قبل از آغاز کار دورههای آموزشی ایمنی و بهداشت در معادن را گذرانده باشد.
بــــرش
راه‌اندازی و فعالیت پایگاه‌های امداد و نجات در مناطق زغالی کشور
بر پایه داده‌های ارائه شده از سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی، در مناطق زغالی کشور فعالیت پایگاه‌های امداد و نجات راه‌اندازی شده و در کنار آن طرح ممیزی و ارتقای سطح ایمنی و استاندارد برای 52 واحد از معادن، صنایع معدنی و مناطق تحت مدیریت ایمیدرو در حال بهره‌برداری است.
بنا به گفته امیر ولدخانی، معاون روابط سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، جلسات مختلفی در راستای ارتقای روش ارزیابی ایمنی معادن توسط وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و نظام مهندسی در معادن انجام شده است که علاوه بر ارزیابی‌های مهندسی، ارزیابی عملکردی نیز صورت می‌گیرد که با پیگیری‌ها ارتقای خوبی در طرح ایمنی معادن داشته باشیم.
اینها اقداماتی است که از سوی نهادهای متولی در راستای کاهش از خسارت‌های ناشی از حوادث معادن در حال اجراست که نیازمند تقویت آن در سطح گسترده‌تری هستیم. آنچه مشخص است حوادث در معادن کارگری به حداقل رسیده و این هم ناشی از ارتقای ایمنی محیط کار در این صنعت بوده؛ موضوعی که می‌تواند در آینده بالغ بر 5 درصد حوادث را در معادن کاهش دهد و این نتیجه اقدامات دولت سیزدهم است.