ساماندهی و افزایش عرضه مسکن و زمین در دولت سیزدهم
اقدامات مهم و راهبردی ۳۳ ماهه خدمت دولت سیزدهم در حوزه مسکن و شهرسازی در موضوع‌های ساماندهی و افزایش عرضه در بازار زمین و مسکن، ساماندهی طرف تقاضای بازار مسکن، زمین و اجاره و همچنین ایجاد بسترهای قانونی برای ساماندهی بخش مسکن نشان می‌دهد در دولت سیزدهم واحدهای آغاز و تکمیل شده و در دست احداث طرح نهضت ملی مسکن از رقم ۲ میلیون و۶۳۶ هزار و۴۶ واحد عبور کرده است.
ساماندهی و افزایش عرضه در بازار زمین و مسکن
تفکیک واحدهای نهضت ملی مسکن احداث شده شامل فرایند احداث ۷۲۰ هزار و۳۳۸ واحد در قالب واحدهای حمایتی به شکل انبوه‌سازی روی اراضی دولتی با اجاره ۹۹ ساله در شهرها، پرداخت تسهیلات نوسازی و بهسازی مسکن روستایی به تعداد ۵۴۵ هزار و ۶۸۸ واحد، واگذاری انفرادی و گروهی زمین در قالب اجاره ۹۹ ساله در شهرها به تعداد ۳۴۰ هزار و ۴۶۵ واحد، نوسازی بافت‌های فرسوده شهری به تعداد ۲۸۲ هزار و ۹۹۶ واحد، تأمین مسکل ملکی و سازمانی نیروهای مسلح به تعداد ۲۵۴ هزار و ۱۴۶ واحد، پرداخت تسهیلات خودمالکان به تعداد ۲۰۶ هزار و ۲۳۵ واحد، تکمیل ۱۳۲ هزار و ۴۱۶ واحد باقیمانده مسکن مهر، واگذاری انفرادی زمین در قالب اجاره ۹۹ ساله در روستاها به تعداد ۷۹ هزار و ۱۰۴ واحد و واگذاری زمین در قالب طرح جوانی جمعیت در شهرها به تعداد ۷۴ هزار و ۶۵۸ واحد است.
همچنین تأمین زمین به مساحت ۴۸ هزار هکتارو به ظرفیت احداث ۱.۹ میلیون واحد مسکونی در مناطق شهری کشور در دولت سیزدهم انجام گرفته است. این اراضی به منظور افزایش عرضه زمین جهت واگذاری به متقاضیان واجد شرایط، از طریق ایجاد شهرها و شهرک‌های جدید، الحاق زمین به شهرها، تغییر کاربری اراضی واقع در محدوده شهرها تأمین شده است.
واگذاری بیش از ۴۱۹ هزار قطعه زمین در شهرها و روستاها
با توجه به اینکه تأمین زمین نهضت ملی مسکن به‌صورت رایگان از طریق دولت انجام گرفته است، این برنامه به منظور مردمی‌سازی و واگذاری اجرای بخش قابل توجهی از طرح نهضت ملی مسکن و احداث واحدهای این طرح مطابق با سلیقه و نظر متقاضیان واجد شرایط در مناطق شهری و روستایی(متقاضیان فاقد سابقه مالکیت مسکن، فاقد سابقه استفاده از امکانات دولتی، متاهل و دارای سابقه سکونت در شهر محل تقاضای مسکن) با واگذاری زمین دولتی به صورت انفرادی و یا گروه‌های چندخانواری به صورت اجاره ۹۹ ساله (قیمت زمین صفر) با اولویت روستاها و شهرهای متوسط و کوچک عملیاتی می‌شود. در این رابطه ساخت مسکن در این اراضی با نظارت شهرداری‌ها و سازمان نظام مهندسی و با استفاده از ظرفیت پیمانکاران دارای صلاحیت محلی و تحت مدیریت مستقیم خود مردم ساخته می‌شوند. همچنین لازم به توضیح است در این برنامه مالکیت اراضی به متقاضیان واگذاری نمی‌شود و در اختیار دولت باقی می‌ماند و متقاضیان واجد شرایط صرفاً حق بهره‌برداری از این اراضی به صورت اجاره ۹۹ ساله را دارند. در راستای اجرای این برنامه تاکنون به استعداد ساخت بیش از ۴۱۹ هزار واحد مسکونی زمین واگذار شده است.
فرایند ساخت بیش از ۷۲۰ هزار واحد مسکونی در قالب انبوه‌سازی
اجرای پروژه‌های انبوه‌سازی در زمین‌های دولتی برای متقاضیان واجد شرایط شهری نیز به منظور تأمین مسکن متقاضیان واجد شرایط و با اجرای پروژه انبوه‌سازی مسکن در شهرها و اراضی فاقد امکان واگذاری انفرادی و گروهی و با استفاده از ظرفیت سازندگان دارای صلاحیت اجرایی می‌شود. در این برنامه نیز به منظورکاهش قیمت تمام شده ساخت مسکن، زمین به صورت اجاره ۹۹ ساله (قیمت زمین صفر) واگذار می‌شود. در قالب این برنامه عملیات ساخت بالغ بر ۷۲۰ هزار واحد مسکونی آغاز شده است.
تأمین مسکن ملکی و سازمانی نیروهای مسلح به منظور تأمین مسکن کارکنان نیروهای مسلح، استفاده از ظرفیت و امکانات این نیروها و دولت شامل تسهیلات ساخت، زمین، تخفیف عوارض صدور پروانه و...، در دستور کار است. تاکنون عملیات ساخت بیش از ۲۵۴ هزار واحد مسکونی برای تأمین مسکن ملکی و سازمانی نیروهای مسلح شروع شده است.
همچنین در نهضت ملی مسکن و براساس قانون، تاکنون در راستای اجرای ماده ۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به استعداد ساخت ۸۴ هزار واحد مسکونی، زمین به متقاضیان واجد شرایط این قانون واگذار شده است. نکته قابل توجه این است که حسب تبصره ۲ ماده ۹ قانون جهش تولید مسکن، استفاده از اراضی درجه یک و دو و همچنین استفاده از جنگل‌های طبیعی و دست کاشت، بیشه‌های طبیعی، ایستگاه‌های تولید بذر، نهالستان‌ها، پارک‌ها و ذخیره‌گاه‌های جنگلی و مرتعی، حوزه‌های آبخیز، محدوده ایستگاه‌های پایش و اندازه‌گیری آبخیزداری، بستر و حریم رودخانه‌ها و انهار، راه‌های مسیر کوچ ایل‌نیشن‌ها و مناطق چهارگانه محیط زیستی، برای اجرای برنامه‌های فوق‌الذکر ممنوع است.
نوسازی بیش از ۲۸۳ هزار واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده
نوسازی بافت‌های فرسوده در نهضت ملی مسکن با ارائه مشوق‌های مالی و غیرمالی همچون پرداخت تسهیلات ارزان قیمت، عدم دریافت عوارض صدور پروانه ساخمان، اجرای طرح کلید به کلید، پرداخت تسهیلات اجاره موقت و ارائه مشوق‌های کالبدی و شهرسازی به مالکان واقع در بافت‌های فرسوده شهری و همچنین بهبود سرانه فضاهای عمومی و خدمات روبنایی در بافت‌های فرسوده شهری اجرایی می‌شود. در اجرای این برنامه نیز نوسازی بیش از ۲۸۳ هزار واحد مسکونی آغاز شده است.
همچنین نوسازی و بهسازی واحدهای مسکونی روستایی با پرداخت تسهیلات یارانه‌ای (با نرخ سود ۵ درصد) و همچنین ارائه خدمات مهندسی، نوسازی و بهسازی واحدهای مسکونی در دستورکار است. تاکنون نوسازی و بهسازی بالغ بر ۵۴۵ هزار واحد مسکونی در دستور کار قرار گرفته است.
بیش از ۱۳۲ هزار واحد مسکن مهر تکمیل شد
تکمیل واحدهای باقیمانده مسکن مهر بخشی دیگر از اجرای برنامه نهضت ملی مسکن است. در ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم، عملیات ساختمانی حدود ۲۵۰ هزار واحد مسکن مهر باقیمانده بود که در طی ۲.۵ سال گذشته ۱۳۲ هزار واحد از این واحدها عموماً با استفاده از منابع داخلی وزارت راه و شهرسازی تکمیل و به متقاضیان واگذار شده است. حدود ۶۰ درصد از این واحدها نیز به پیشرفت فیزیکی بیش از ۷۵ درصد رسیده‌اند که این واحدها نیز درآینده نزدیک با تأمین منابع مالی مورد نیاز و حل مشکلات حقوقی، تکمیل و به متقاضیان واگذار می‌شوند.
ساماندهی طرف تقاضای بازار مسکن، زمین و اجاره
بر اساس این گزارش دولت سیزدهم در بخش مسکن و ساماندهی طرف تقاضای بازار مسکن، زمین و اجاره نیز مجموعه اقداماتی را به شرح زیر عملیات و اجرایی کرد.
ایجاد سامانه ثبت رایگان قرارداد اجاره بین موجر و مستأجر (سامانه خودنویس) با هدف کاهش هزینه‌های واسطه‌گری و کاهش هزینه‌های مالی و غیرمالی معاملات مسکن از طریق ثبت رایگان قراردادهای اجاره توسط متعاملان ایجاد و تاکنون بیش از ۵۹۰ هزار قرارداد اجاره در آن ثبت شده است.
معرفی ۱۲۰ هزار خانه خالی به سازمان امور مالیاتی
اخذ مالیات از خانه‌های خالی برنامه دیگر در قانون ساماندهی بازار مسکن است. این مالیات توسط دولت با رویکرد تنظیم‌گری (نه درآمدزایی) و با هدف مقابله با محتکرین مسکن (اشخاصی که تعداد زیادی از خانه‌های در اختیار خود را خالی نگه داشته‌اند) و به تبع آن افزایش عرضه واحدهای مسکونی خالی صورت می‌پذیرد. لازم به ذکر است اجرای سیاست اخذ مالیات از خانه‌های خالی، منجر به عرضه ۱۸۲ هزار واحد مسکونی خالی به بازار شده و ۱۲۰ هزار واحد مسکونی خالی نیز جهت اخذ مالیات به سازمان امور مالیاتی معرفی شده است.
یکی از فعالان اصلی بازار مسکن، مشاورین املاک هستند که فعالیت برخی از صاحبان این حرفه، منجر به افزایش هزینه‌های واسطه‌گری و ایجاد التهاب و افزایش قیمت در این بازار می‌شود. بنابراین برای اولین بار در دولت سیزدهم در سطح گسترده‌ای ساماندهی مشاورین املاک با محوریت وزارت راه و شهرسازی در دستور کار قرار گرفته است. در این راستا تاکنون از بالغ بر ۱۱۰ هزار مشاور املاک (از ۱۸۵ هزار مشاور املاک فعال در سطح استان‌های کشور) بازرسی صورت پذیرفته است که این امر منجر به پلمب ۷۸۲۷ مشاور املاک متخلف و اخذ جریمه تعزیراتی شده است.