گنج پنهان ارزآوری برای ایران
علیرضا پیمان‌پاک
قائم مقام وزیر جهاد کشاورزی
موضوع روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای مستقل، از مسائل اولویت‌دار در دولت سیزدهم است، بر این اساس هم‌زمان با ادامه مذاکرات با غرب، تجارت با کشورهای دیگر در دستور کار قرار دارد و این دو موضوع به یکدیگر گره نخورده است. افزایش صادرات غیرنفتی کشور به ۵۳ میلیارد دلار در سال گذشته که بالاترین عدد در تاریخ تجاری ایران است، نکته‌ای قابل تأمل به شمار می‌آید. با توجه به این موضوع، بررسی سبد صادراتی کشور نشان‌دهنده کشورهای جدیدی است که وارد سبد تجاری ایران شده‌اند و شامل قاره آفریقا نیز می‌شود.
آفریقا یک قاره پر پتانسیل است، این قاره معادن، منابع طبیعی و مخازن بکری دارد که طی سال‌های گذشته مورد توجه کشورهای فعال در حوزه بین‌الملل قرار گرفته و کشورهایی مانند چین غیر از سرمایه‌گذاری، به کشورهای این قاره نیروی کار نیز اعزام کرده‌اند.
آغاز حرکت برای جبران غفلت تاریخی
اگرچه قاره آفریقا به عنوان یک گنج مخفی مورد توجه کشورهای فعال در حوزه اقتصادی قرار دارد، اما ایران سال‌ها از این فضا برخلاف شباهت‌ها و ارتباط نزدیک فرهنگی و سیاسی بویژه در زمینه تحریم‌ها غفلت کرده است؛ زیرا منابع و معادن مورد نیاز بیشتر اقتصادهای در حال رشد در این قاره وجود دارد که ترغیب می‌کند وارد این بازار شویم و در یک سال گذشته نیز فعالیت‌های خوبی در توسعه تجارت صورت گرفت.
سال گذشته ۱.۲ میلیارد دلار صادرات به آفریقا داشتیم، در حالی که آمار تجاری در سال‌های گذشته ارقامی بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار را به ثبت رسانده است که قیر، محصولات پتروشیمی، مواد غذایی، مصالح ساختمانی و خدمات فنی و مهندسی از جمله کالاهای صادراتی ایران محسوب می‌شود.
پیشتازی محصولات دانش‌بنیان ایرانی
در اجلاس غرب آفریقا که سال گذشته برگزار شد، توافقاتی بالغ بر ۲ میلیارد دلار شامل صادرات خودرو، خدمات تعمیرات کشتی، رسیدگی به ناوگان دریایی، ساختمان‌سازی و هتل‌سازی امضا شد. همچنین در این روند راه‌اندازی خانه نوآوری و فناوری در قاره آفریقا مورد تأکید است، بر این اساس ۴۰ محصول دانش‌بنیان ایرانی در کشورهای این قاره به ثبت رسیده و داروهای ایرانی در مراکز درمانی این قاره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فرصتی قابل توجه برای بخش خصوصی
از آنجا که تجارت با قاره آفریقا از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود، بخش خصوصی به دنبال منفعت است و سوبسیدی پرداخت یا دریافت نمی‌کند، به همین دلیل از هر فرصتی برای درآمدزایی بیشتر بهره‌مند می‌شود. بر همین اساس، تجارت با قاره آفریقا برای ایران ارزآوری دارد، از سوی دیگر تهاتر کالایی نیز از راهکارهایی است که به کشور برای تأمین مواد اولیه و نیازهای وارداتی کمک می‌کند.
تأمین مواد غذایی با کیفیت و قیمت ارزان‌تر
از آنجا که محصولات ارگانیک و گسترده کشاورزی به دلیل اقلیم مناسب در این قاره تولید می‌شود، یکی از موضوعات پیگیری شده در ماه‌های گذشته که چندی پیش قرارداد آن بین دامپزشکی ایران و کنیا منعقد شد، واردات دام زنده بود تا بتوانیم از ظرفیت آفریقا برای این موضوع استفاده کنیم؛ زیرا استان سیستان و بلوچستان ظرفیت بالایی برای انتقال دام‌ها برای پروار، کشتار و توزیع دارد.
با توجه به اینکه فعال کردن کشتارگاه‌های ساخته شده که تاکنون راکد مانده بود، مد نظر است، اکنون با فعال‌سازی این ظرفیت از پاکستان و قاره آفریقا علاوه بر تأمین گوشت مورد نیاز کشور، می‌توانیم این امکان را فعال کنیم تا دام زنده با کیفیت بالا و قیمت پایین در دسترس قرار گیرد.
اگرچه در حال حاضر مصرف سالانه گوشت کشور یک میلیون تن برآورد می‌شود، اما در هر سال 150 میلیون تن گوشت وارد کشور می‌شود که می‌توانیم با واردات دام زنده و گوشت ارگانیک از مبدأیی نزدیک‌تر مانند قاره آفریقا با قیمت کمتر در اختیار مصرف‌کننده قرار دهیم.
از آنجا که ایجاد کشت فراسرزمینی توسط چینی‌ها و ترک‌ها، در حال انجام است، برای تأمین محصولات مختلف می‌توانیم در کشور اوگاندا که چند میلیون هکتار زمین آماده برای کشت دارد، وارد فعالیت شویم، چرا که طی سال‌های گذشته این کشور 4 هزار و 500 هکتار را در اختیار ایران قرار داده است. زمین‌های مورد استفاده ایران جهت کشت فراسرزمینی برای تولید ذرت و پیله ابریشم با قیمت مناسب مورد استفاده قرار می‌گیرد. قاره آفریقا به دلیل منابع غنی و خاک حاصلخیز به دلیل به نزدیکی به خط استوا می‌تواند برای ایران بسیار سودمند باشد و از سوی دیگر 10 میلیارد دلار واردات نهاده‌های کشاورزی نیز می‌تواند از این کشور انجام شود و با قیمت مناسب‌تری در اختیار ایران قرار گیرد. واردات از قاره آفریقا که مشکل سیاسی و نگرانی برای انتقال کالا با ایران ندارد، منفعت بسیاری را برای کشور به همراه دارد.