عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در گفت‌و‌گو با «ایران اقتصادی»:
واردات خودروهای کارکرده نباید دست دلالان بیفتد
هفته گذشته سخنگوی دولت خبر داد که واردات خودرو به‌شرطی که سال ساخت آن از ۲۰۱۹ به بالا و استانداردهای مدنظر را داشته باشد برای همه ایرانیان مجاز است. براساس آیین‌نامه ابلاغ شده سن خودروهای وارداتی کارکرده باید بین سه تا ۵ سال باشد و دارا بودن استانداردهای روز اروپا و استانداردهای جهانی نیز از شروط واردات خودروهای کارکرده است. همچنین حجم موتور این خودروها باید کمتر از ۲۵۰۰ سی سی باشد. در این میان واردکنندگان می‌توانند از کشورهای مختلف از جمله ژاپن، کره جنوبی و کشورهای اتحادیه اروپا اقدام به واردات خودرو کنند. نکته دیگر این است که فرایند واردات خودرو کارکرده توسط اشخاص به این صورت است که فرد، خودرو کارکرده را وارد گمرک می‌کند و سپس با پرداخت حقوق گمرکی و حقوق ورودی می‌تواند خودروی خود را ترخیص کند؛ لذا عموم مردم برای استفاده شخصی می‌توانند با کد ملی که در گمرک شناسایی می‌شود اقدام به واردات خودروی کارکرده کنند.
اما این امر موافقان و مخالفان متعددی دارد. مخالفان بیشتر کسانی هستند که در دولت روحانی با ممنوعیت واردات خودرو موافقت کردند. این افراد با ایجاد انحصار برای خودروسازان و مونتاژکاران مردم را مجبور کردند که طی 5 سال هر آنچه که خودروسازان و مونتاژکاران عرضه می‌کنند را خریداری کنند. برخی‌ها هم از سر دلسوزی عنوان می‌کنند که خرید خودروی کارکرده در شأن مردم ایران نیست. اما موافقان این طرح (اکثر مردم) تعدادشان خیلی بیشتر است ودر لیست موافقان قرار گرفتند. آنها واردات خودروهای کارکرده را خروج از انحصار خودروسازان و مونتاژکاران تعبیر می‌کنند. در این خصوص باابوالفضل روغنی گلپایگانی، کارشناس اقتصادی و عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامی می‌آید.
واردات خودروهای کارکرده به کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این موضوع موافقان و مخالفان زیادی دارد. برخی‌ها اعتقاد دارند که حرکت به این سمت اشتباه است چرا که خودروی دست دوم در شأن مردم ایران نیست و برخی دیگر بر این باور هستند که واردات خودروهای کارکرده می‌تواند به آرامش بازار و ثبات قیمت‌ها کمک کند. نظر شما چیست؟
هر اتفاقی که برای جامعه رخ می‌دهد و بواسطه آن مردم می‌توانند احساس رضایت کنند، قطعاً کار خوب و قابل تحسینی است. اول از همه باید بگویم که شأن مردم ایران، این نیست که خودروی دست دوم چه در صنعت و چه سواری خریداری کنند؛منتهی چه کنیم که ایران با تحریم‌های ظالمانه و موانع ارزی روبه‌رو است. همچنین کشور به جهت نوع فعالیت خودروسازان داخلی و کاهش تیراژ تولید و کیفیت آنها، مشکلاتی دارد. این موارد باعث شده که ما تسلیم به واردات خودروهای دست دوم شویم. خودروسازان داخلی به جهت تیراژ تولید و کیفیت نتوانستند، تقاضای بازار و خواسته‌های مردم را محقق کنند. این امر (کم کاری خودروسازان داخلی و عدم پایبندی به برنامه‌ها) خسارت مالی و جانی قابل توجهی به کشور وارد می‌کنند.
خودروسازان داخلی در دورانی که فضا برای فعالیت داشتند و سیاستگذار درهای واردات خودرو را بسته بود، نتوانستند از دو بعد کیفیت و کمیت برنامه‌های توسعه‌ای خود را عملیاتی کنند. البته این عدم تحقق، انتقاد جدی کارشناسان است که به خودروسازان وارد است چرا که توقع می‌رفت در دوره‌ای که واردات خودرو ممنوع بود و آنها هیچ رقیبی نداشتند، تولید و کیفیت خودروهای داخلی بهبود پیدا کند. اما متأسفانه شرکت‌های خودروساز مسیر قبلی خود را ادامه دادند. اگر خودروسازان در مسیر درست قرار گرفته بودند، مرزهای کشور به روی خودروهای کارکرده باز نمی‌شد و مردم از خرید خودروهای کارکرده خارجی استقبال نمی‌کردند. ولی به جهت کیفیت پایین خودروهای داخلی، مردم حاضر هستند و ترجیح می‌دهند خودروی 5 سال کارکرده خارجی را به جای صفر کیلومتر داخلی خریداری کنند.
خودروهایی که قرار است وارد کشور شود از سال 2019 به بعد است و قاعدتاً این خودروها از لحاظ کیفیت و امنیت وضعیت بسیار خوبی دارند و مهم‌تر اینکه خودروهای کارکرده از نظر قیمتی هم خیلی مناسب‌تر هستند؛البته این امر مشروط به آن است که بازار این بخش در اختیار سفته بازان قرار نگیرد چرا که فعالیت‌های دلال‌گونه باعث می‌شود که قیمت این خودروها برای مردم گران تمام شود. شما می‌توانید لکسوس سال 2020 را اکنون 30 میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده را در بدترین شرایط با قیمت حدود 4 میلیارد تومان وارد کشور کنید. واردات خودروهای کارکرده می‌تواند به رشد و پیشرفت صنعت خودروی کشور کمک کند. با واردات خودروهای کارکرده، عملاً یک رقیب جدی برای خودروسازان ایرانی ایجاد خواهد شد و خودروسازان به صورت واقعی به سمت بهبود کیفیت محصولات خود حرکت خواهند کرد.
موضوع دیگری که در این خصوص باید متذکر شوم این است که خودرو در دسته کالاهای ضروری برای مردم نیست. در حال حاضر ضرورت دارد که ارز کشور صرف دارو، کالاهای اساسی و مواد اولیه شود؛ لذا اگر قرار است ارز از کشور برای واردات خودرو، خارج شود درست نیست اما آن‌طور که اعلام شده در واردات خودروهای کارکرده، ارزی از کشور خارج (در آیین‌نامه آمده است ارز واردات خودروهای کارکرده باید براساس ضوابط بانک مرکزی از محل ارز حاصل از صادرات کالا و خدمات و یا ارز سرمایه‌گذاری خارجی و تمام ارزهایی که به تأیید بانک مرکزی دارای منشأ خارجی است، باشد) نخواهد شد. در عین حال چندی پیش یک خبر را رئیس کل بانک مرکزی داد که تأمل برانگیز است. گفته شده که در خانه‌های مردم حداقل 20 میلیارد دلار ذخیره‌سازی شده است که بعید می‌دانم این صحبت درست نباشد. حال ممکن است این عدد کمتر یا بیشتر باشد اما خیلی از مردم برای آن‌که ارزش پول خود را حفظ کنند، ارز خریداری می‌کنند. براین اساس آزادسازی واردات خودروهای کارکرده می‌تواند فعل و انفعالات جدیدی را در بازار ایجاد کند. آن قشری که می‌توانند و منابع ارزی در خانه خود اندوخته کردند می‌توانند برای واردات خودرو اقدام کنند. بنابراین اگر ارز از منابع اصلی کشور نباشد، هیچ مشکلی ندارد؛ ارز اصلی کشور باید صرف توسعه اقتصادی شود.
واردات خودروهای کارکرده چه مشکلی می‌تواند برای کشور و صنعت خودرو ایجاد کند؟
واردات خودروهای کارکرده معایبی هم دارد. خودروسازان و قطعه‌سازان از این امر، آسیب خواهند دید. این مجموعه‌ها هنوز نتوانستند در فضای رقابتی قرار گیرند، براین اساس با واردات خودروهای کارکرده، خودروسازان توان رقابت نخواهند داشت. براین اساس توصیه می‌کنم که در گام اول آزادسازی واردات خودروهای کارکرده، کشنده تریلی و خودروهای بزرگ وارد شود. دلیل این است که شبکه حمل و نقل بسیار بی‌بهره، نامطمئن و پر از چالش است. در حال حاضر می‌بینیم که کالاهای اساسی با قیمت بالا به دست مردم می‌رسد، مصرف سوخت بالا است و... قاعدتاً این موارد به دلیل ضعف شبکه حمل و نقل است. بدین جهت حرکت در این مسیر می‌تواند در اولویت سیاستگذاران قرار گیرد و بعد از آن واردات خودروهای کارکرده سواری مدنظر قرار گیرد. امیدوارم فضای اقتصادی و ارزی کشور به گونه‌ای پیش برود که مردم بتوانند نسبت به واردات خودروهای کارکرده اقدام کنند. منتهی این امر نباید اولویت باشد که ارز حاصل از صادرات به سمت واردات خودروهای کارکرده برود؛ چرا که همه مردم نمی‌توانند از این موضوع استفاده کنند، طیف خاصی خواهند توانست خودروی کارکرده خریداری کنند ولی کاهش قیمت جابه‌جایی و حمل کالا می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های سربار شود و این امر برای تمام مردم ثمربخش است.
این نگرانی وجود دارد که خودروهای کارکرده هم در بازار ایران گران تمام شود، این احتمال وجود دارد؟
به نظر می‌رسد حداقل پولی که برای واردات خودرو نیاز است، 25 هزار دلار می‌باشد. در دنیا خودروهایی که 3 الی 5 سال از عمرشان گذشته باشد، حتی خودروهای 50 هزار دلاری، 10 هزار دلار می‌شوند. بنز اس 500 در آلمان، 50 هزار یورو وقتی چهار سال از عمر این خودرو می‌گذرد همین خودرو، 20 هزار دلار می‌شود. در کشورهای اروپایی واقعاً این‌گونه است. تحت هیچ شرایطی نباید واردات خودروهای کارکرده دست دلالان بیفتد چرا که دوباره شاهد گرانی در این حوزه خواهیم بود. واردات خودروهای کارکرده به وضعیت موجود کمک خواهد کرد و می‌تواند منجر به افزایش بهره‌وری خودروسازان و خارج شدن پول (ارز) از خانه‌های مردم شود. همچنین سبب ایجاد رقابت و خوشحالی مردم خواهد شد. نگاه منفی به این امر ندارم اما واردات خودرو به مقدماتی نیاز دارد که به آن اشاره شده است.
بــــرش
به نظر می‌رسد خودروسازان و مونتاژکاران با واردات خودروهای کارکرده موافق نیستند و در این خصوص سدهایی را ایجاد خواهند کرد. آیا چنین خواهد شد؟
خودروسازان ایرانی به مردم مدیون و بدهکار هستند. خودروسازان خیلی در حق مردم ظلم و از سویی مشکلات بزرگی را هم برای کشور ایجاد کردند. طی چند سال اخیر دیدیم که واردات خودرو به کشور ممنوع شده بود و خودروسازان بهترین شرایط را داشتند اما هیچ اقدامی در راستای بهبود انجام ندادند. در حقیقت طی 5 سال بازار در انحصار خودروسازان و مونتاژکاران بود. این مجموعه‌ها ارز دولتی و ارز نیمایی می‌گرفتند و قطعات وارد می‌کردند اما قیمت خودرو را به نرخ بازار می‌فروختند. یعنی یک خودروی بی‌کیفیت داخلی با قیمت گزاف در اختیار مردم قرار می‌گرفت. مسأله بعدی اینکه بازار خودروی کشور به انواع خودروها نیاز دارد؛ خودروهایی که هم قشر پایین جامعه و هم بالا بتوانند خریداری کنند. بعضاً خودروهای چینی برای افرادی که بضاعت بالایی ندارند، مناسب است اما مونتاژکاران در حق مردم ظلم کردند. یک خودرویی که حدود 15 تا 20 هزار دلار است را مونتاژکاران، 50 تا 60 هزار دلار به مردم می‌فروشند؛ آنهم در شرایطی که از ارز رانتی استفاده می‌کنند. قیمت تمام شده خودروی کی‌ام سی، 500 میلیون تومان است اما در بازار ایران دو میلیارد تومان به فروش می‌رسد. وقتی انحصار ایجاد می‌کنیم و درهای واردات را می‌بندیم، رانت خواران و فرصت طلبان، سودجویی می‌کنند. مردم ایران لیاقت دارند از خودروهای بسیار مناسب بهره ببرند اما بسته شدن فضای واردات و ایجاد انحصار باعث شده که مردم به اجبار خریدار خودروهای بی‌کیفیت داخلی شوند. نمونه دیگر اینکه در کشورهای اروپایی، برند پژو متنوع است اما در ایران این برند در چند مدل قدیمی خلاصه شده است. متأسفانه خودروهای بی‌کیفیت (نامطمئن، مصرف سوخت بالا و...) وارد ایران شده است. چین هم برندهای خوبی دارد منتهی مونتاژکاران ما بی‌ارزش‌ترین مدل و برند را وارد کشور می‌کنند. متأسفانه خودروسازان و مونتاژکاران ادعا دارند که با وجود این همه رانت و حمایت زیان ده هستند، واقعاً نمی‌توان قبول کرد که این مجموعه‌ها زیان می‌دهند. با واردات خودروهای کارکرده فضا باز می‌شود و شاید خودروسازان و مونتاژکاران به خود بیایند و رویه گذشته و تکراری خود را کنار بگذارند.