13 میلیون نفر شاغلان خدماتی در بهار 1403
رکورد اشتغالزایی بخش خدمات شکست
رشد تعداد شاغلان بخش خدمات در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته، 3.9 درصد با رشد مواجه شده است.
نرخ بیکاری در بهار سال 1403 به کمترین میزان خود در 26 سال اخیر رسیده است. در این میان سهم بخش خدمات در کاهش نرخ بیکاری اثرگذار بوده است. نشان به آن نشان که اشتغالزایی این بخش نسبت به بهار سال 1384 بیش از 7 درصد با افزایش مواجه شده و تعداد شاغلان آن برای اولین بار به مرز 13 میلیون نفر رسیده‌اند.
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که در بهار امسال نسبت به فصول بهاری اواسط دهه 70، 80 و 90، نرخ بیکاری به کمترین میزان خود رسیده است. دراین فصل از مجموع 26 میلیون و 820 هزارنفر که جمعیت فعال کشور را تشکیل می‌دهند، 92.3 درصد را شاغلان تشکیل داده‌اند و بیکاران 7.7 درصد را از آن خود کرده‌اند. 24 میلیون و 745 هزار نفر جمعیت شاغل و دو میلیون و 74 هزار نفر جمعیت بیکار کشور را از مجموع جمعیت فعال کشور تشکیل داده‌اند.
این ارقام وقتی واقعی‌تر می‌شود که نرخ مشارکت پس یک وقفه، روند روبه رشدی را طی کرده است. نسبت جمعیت فعال به کل افراد در سن کار را نرخ مشارکت نامیده می‌شود، از سال 1399 نه تنها کاهش نیافته بلکه با رشد مواجه شده، بنابراین ارقام ارائه شده نشان از کاهش تعداد بیکاران بوده است. نرخ مشارکت بهار سال 1403، 41.2 درصد بوده است. این نرخ نسبت به بهار سال گذشته تغییری نکرده است.
براساس یک قاعده کلی، هرگاه در بازار کار کشور، نرخ مشارکت اقتصادی روند روبه رشد داشته باشد یا کاهش نیابد و همزمان با آن نرخ بیکاری نیز با افت مواجه شود، نشان از بهبود فضای کسب و کار و واقعی بودن کاهش نرخ بیکاری دارد.
چرایی افزایش جمعیت غیرفعال در دهه‌های اخیر
در ایران، با توجه به سیاست‌های ناکارآمد در حوزه بازار کار در دهه‌های 70 تا 90 شمسی، بازارکار با انباشت تقاضای شغلی و عرضه ناچیز فرصت شغلی مواجه شد و همین امر باعث شد تا بیشتر متقاضیان بازار کار از این بازار دلسرد شده و به جمعیت غیرفعال کوچ کنند. بر همین اساس است که همچنان جمعیت غیرفعال کشور بالای 85 درصد از جمعیت در سن کار را تشکیل می‌دهند. این افراد به عمده در اشتغال غیررسمی فعالیت دارند. البته در فصول گذشته از میزان جمعیت غیرفعال کشور کاسته شده است. به هر حال نمی‌توان در یک بازه کوتاه‌مدت این میزان جمعیت غیرفعال که در اقتصاد غیررسمی فعالیت می‌کنند را به بازار کار رسمی بازگرداند. اما اقدامات میان مدت، زمینه را برای این موضع هموار خواهد کرد. چنانچه طرح زیست بوم ملی اشتغال که در دولت سیزدهم آغاز شده است، می‌تواند در این زمینه بستر لازم را فراهم کند.
سهم اشتغال در بهار امسال
یافته‌ها از داده‌های آماری نشان می‌دهد که در بهار سال‌جاری، سهم اشتغالزایی بخش خدمات در میزان کاهش جمعیت بیکار کشور اثرگذار بوده است. از مجموع اشتغال کل کشور، سهم بخش خدمات در این فصل به 52.4 درصد رسیده است که نسبت به بهار سال گذشته، به میزان 1.1 درصد افزایش یافته است.
در بهار امسال، تعداد شاغلان خدماتی به مرز 13 میلیون نفر نزدیک شده‌اند و به رقم 12 میلیون و 962 هزار نفر رسیده‌اند. 490 هزار نفر در فاصله بهار سال 1402 تا بهار سال 1403 به جمع شاغلان این بخش اضافه شده است. براین اساس، رشد تعداد شاغلان بخش خدمات در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته، 3.9 درصد با رشد مواجه شده است.
رشد 7.8 درصدی سهم اشتغال در 19 سال اخیر
بررسی گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که در 19 بهار گذشته، این اولین فصل بهاری است که تعداد شاغلان خدماتی به مرز 13 میلیون نفر نزدیک شده‌اند. سهم اشتغالزایی بخش خدمات در فصل بهار امسال نسبت به بهار سال 1384، 7.8 درصد با افزایش مواجه شده است که در این فصل، رکورد اشتغالزایی این بخش در 19 سال اخیر به حساب می‌آید. در بهار سال 1384، سهم اشتغال بخش خدمات 44.6 درصد بوده است.
بــــرش
بررسی سهم اشتغال بخش خدمات در دهه‌های اخیر تا به امروز
سهم اشتغالزایی بخش خدمات براساس داده‌های مرکز آمار از بهار سال 1384 تا بهار سال 1391 روند روبه رشد اما بسیار کند را طی کرده بود. این میزان رشد بین 44.6 درصد تا 47.1 درصد بوده است اما در بهار سال 1392 روند رو به رشد اشتغالزایی این بخش متوقف شد و به 46.6 درصد کاهش یافت.
روند رشد اشتغالزایی سهم بخش خدمات در فصول بهاری پس از کاهش آن در بهار سال 1392 دوباره از بهار سال 1393 آغاز شد، اما این روند بار دیگر در بهار سال 1398 متوقف و کاهش یافت. در بهار سال 1393، سهم اشتغالزایی بخش خدمات به 47.4 درصد افزایش یافت و این روند تا بهار سال 1397 ادامه یافت. سهم اشتغالزایی بخش خدمات در بهار سال 1398از رقم 50.1 درصدی که در بهار سال 1397 به ثبت رسیده بود به رقم49.6 درصد سقوط کرد. این میزان در بهار سال 99، تنها 0.1 درصد با افزایش مواجه شد و دوباره در بهار سال 1400 با افت روبه‌رو شد.
اما سهم اشتغال بخش خدمات در سه فصل بهاری بعد از بهار سال 1400، رشد خود را به‌صورت منظم آغاز و ادامه داد. بطوری‌که در فصول بهاری سال‌های 1401 و 1402 نیز سهم اشتغالزایی بخش خدمات به ترتیب 51.2 درصد و 51.3 درصد بوده و در بهار سال 1403 به 52.4 درصد افزایش یافته است. در بهار امسال نسبت به بهار سال 1400، سهم شاغلان خدماتی 3.6 درصد با رشد مواجه شده است. بنابراین در سه سال اخیر، روند رو به رشد سهم اشتغالزایی بخش خدمات به ارقام 50 درصد رسیده که در دهه‌های گذشته این میزان ثبت نشده بود. آنچه مشخص است در بهار امسال، اشتغالزایی بخش خدمات بیشترین رشد را داشته و یک رکورد به جا گذاشته است.