شروع فصل جدیدی در روابط تجاری ایران و قاره آفریقا همزمان با سفر رئیس‌جمهور به اوگاندا، کنیا و زیمبابوه
توسعه تجارت در سرزمین جواهر سیاه
امضای 21 سند همکاری در طول این سفر، چشم‌انداز مثبتی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران با کشورهای قاره آفریقا ترسیم می‌کند
رئیس‌جمهور پس از سفری فشرده به قاره آفریقا که به دعوت رسمی رؤسای جمهور «کنیا، اوگاندا و زیمبابوه» انجام شد، دیروز به تهران بازگشت. سید ابراهیم رئیسی در سفر رسمی به 3 کشور قاره آفریقا، با رؤسای جمهور و دیگر مقامات عالی‌رتبه کشورهای «کنیا، اوگاندا و زیمبابوه» دیدار و گفت‌و‌گو کرد. در این سفر که در راستای توسعه روابط و ارتقای سطح مناسبات با کشورهای دوست و همسو در قاره آفریقا در زمینه‌های مختلف انجام گرفت، در مجموع 21 سند همکاری به امضا رسید. بازدید و افتتاح خانه نوآوری و فناوری ایران در کنیا و اوگاندا، بازدید از مزرعه کشت فراسرزمینی ایران در اوگاندا و دیدار با تجار و فعالان اقتصادی از دیگر بخش‌های سفر رئیس‌جمهور به قاره آفریقا بود. دولت سیزدهم از ابتدای کار خود افزایش روابط تجاری و اقتصادی را با کشورهای همسو و استراتژیک در دستور کار خود قرار داد و این سفر فشرده رئیس‌جمهور نیز در راستای همین هدف بوده است. یکی از مهم‌ترین عقبگردهای ایران در دهه 90 کاهش تجارت با کشورهای فرامنطقه‌ای همچون آفریقا و امریکای لاتین بود. این اتفاق که نتیجه و ثمره سیاست‌گذاری‌های اشتباه دولت‌های یازدهم و دوازدهم بود در سال‌هایی منجر به منفی‌شدن تراز تجاری ایران و در نتیجه کاهش ارزآوری کشور شد. با آغاز به کار دولت سیزدهم، یکی از وعده‌های انتخاباتی سید ابراهیم رئیسی، رشد تجارت و افزایش سهم صادرات غیرنفتی و افزایش روابط اقتصادی با کشورهای مختلف بود و دولت سیزدهم نیز در راستای رسیدن به این هدف، بسط و گسترش روابط با کشورهای آفریقایی را در دستور کار خود قرار داده است.
چرا قاره آفریقا اهمیت دارد؟
این پرسش مطرح است که چرا آفریقا در روابط اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است؟ در واقع آفریقا، مجموعه‌ای از کشورهای در حال توسعه با درجات پیشرفت و توسعه متفاوت است که در کنار ظرفیت‌های سیاسی و فرهنگی، سرزمینی غنی از لحاظ مواد خام و معدنی، استعدادهای بسیار کشاورزی، ظرفیت‌های اقتصادی و اجتماعی فراوان، بازار بکر و گسترده و نیروی کار ارزان است.
قاره آفریقا ۲۰ درصد وسعت خشکی‌های جهان و ۱۴ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است. از ۵۴ کشور آفریقا، ۱۱ کشور ذخایر نفتی دارند که جمعاً
88 میلیارد بشکه است. از ۵۴ کشور آفریقا، ۲۷ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی هستند. در واقع نزدیک به نیمی از اعضای سازمان OIC در قاره آفریقا قرار دارند. آفریقا دومین قاره وسیع جهان شامل یک‌پنجم خشکی‌های زمین است و حدود یک‌پنجم جمعیت جهان را هم در خود جای داده است. هرچند معمولاً با شنیدن نام این قاره، فقر و قحطی در ذهن خوانندگان متبادر می‌شود اما بر اساس آمارهای منتشرشده توسط نهادهای بین‌المللی، ۹۶ درصد الماس، ۹۰ درصد کروم، ۸۵ درصد پلاتین،
۵۰ درصد کبالت، ۵۵ درصد منگنز، ۱۳ درصد مس،
۵۰ درصد فسفات، ۶۵ درصد طلا و
۳۰ درصد توریوم و اورانیوم جهان به صورت طبیعی در این قاره ذخیره شده است. همچنین این قاره از نظر دارا بودن فلزات ارزشمندی چون آهن، قلع، روی، سرب، زغال سنگ، سنگ‌های قیمتی و نیکل در جایگاه ممتازی قرار دارد و ۱۰ کشور این قاره از صادرکنندگان نفت به سایر نقاط جهان هستند. این قاره با توجه به وجود چهار تنگه استراتژیک دریایی (کانال سوئز، تنگه جبل‌الطارق، باب المندب و دماغه امید نیک) و قرار گرفتن میان قاره‌های اروپا و آسیا، از نظر موقعیت جغرافیایی اهمیت ویژه‌ای دارد. قاره آفریقا از نظر حاصلخیزی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد، به‌طوری که به دلیل باران‌های فراوان، بسیاری از زمین‌های این قاره حاصلخیز هستند و جنگل‌های وسیع در کنار مزارع سرسبز ازجمله ویژگی‌های این قاره است. از جمله زیرساخت‌های لازم برای گسترش روابط تجاری میان ایران با قاره آفریقا، گسترش و توسعه روابط بانکی میان ما و این قاره، تقویت و توسعه بازاریابی اقتصادی، فعالیت هدفمند رایزنان اقتصادی ایران در این قاره، گسترش حمل‌و‌نقل میان ایران و آفریقا، تلاش برای توسعه گردشگری میان ایران با کشورهای این حوزه و افزایش رفت و آمد‌های مستمر دیپلماتیک است.
چشم‌انداز مثبت برای جهش تجاری با آفریقا
سفر بالاترین مقام اجرایی کشورمان پس از یک دهه، بیانگر اهمیت قاره آفریقا برای ایران جهت حضور در بازارهای بکر و استفاده از همه ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و تجاری در راستای منافع ملی است. از زمان شروع به کار دولت سیزدهم، صادرات ایران به آفریقا 100 درصد افزایش داشته و سفر اخیر رئیس‌جمهور می‌تواند مقدمه‌ای برای حل مشکلات زیرساختی روابط تجاری با این قاره باشد که در نهایت منجر به گسترش روابط تجاری با آفریقا شود. به عبارتی با این رویکرد جدید در دولت سیزدهم فصل جدیدی از روابط ایران و آفریقا می‌تواند آغاز شود.
در واقع دولت سیزدهم در راستای فعال کردن تمام ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی پس از عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای که هفته گذشته انجام شد، سفر به منطقه امریکای لاتین و امضای تفاهمنامه‌های همکاری با کشورهای منطقه، این بار افزایش تعامل و همکاری با کشورهای قاره آفریقا را در دستور کار خود قرار داده است.
براساس آمارهای گمرک ایران، حجم صادرات ایران به کشورهای آفریقایی در طول سال‌های 92 تا 99 به طور میانگین کمتر از ۷۰۰ میلیون دلار بوده اما این مقدار در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به بیش از
2 میلیارد دلار رسیده است. همچنین حجم بازار واردات ۴۰ کشور آفریقایی حدود ۶۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
امضای 12 سند همکاری میان ایران و زیمبابوه، 4 سند همکاری میان ایران و اوگاندا و امضای 5 سند همکاری میان ایران و کنیا که تنها بخشی از اقدامات دولت سیزدهم در سفر اخیر بوده است، چشم‌انداز بسیار مثبتی را برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای قاره آفریقا ترسیم می‌کند.