پاسخی واضح به منتقدان فراموشکار دولت سیزدهم
کاهش بیکاری و افزایش اشتغال؛ ثمره رونق اقتصادی
دولت سیزدهم با مهار همه‌گیری کرونا و رونق اقتصاد رکودزده، توانست ضمن جلوگیری از خروج نیروی کار، امیدواری را به کارجویان برای یافتن کار برگرداند که در نتیجه آن اشتغالزایی را افزایش و نرخ بیکاری را کاهش دهد. در حقیقت دولت سیزدهم آب رفته را به جوی بازگرداند؛ گزارهای که منتقدان دولت سیزدهم فراموش کردهاند.
چند روزی از انتشار دادههای مرکز آمار کشور نگذشته است که منتقدان دولت سیزدهم ابهاماتی را نسبت به این گزارش ارائه کردهاند از جمله اینکه چگونه نرخ بیکاری بهار امسال به 8.2 درصد رسیده است در حالی که جمعیت غیرفعال کشور رقم بالایی دارد.
گویا منتقدان دولت سیزدهم فراموش کردهاند این دولت هنگامی بر سر کار آمد که اقتصاد رکودزده ناشی از آثار منفی همه‌گیری کرونا و برجام به بنبست کشیده شده و نرخ بیکاری روند صعودی به خود گرفته بود و جمعیت غیرفعال کشور نیز روندی افزایشی داشت، به طوری که همین منتقدان نسبت به فاجعه در بازار کار هشدار داده بودند، اما دولت سیزدهم توانست با مهار همه‌گیری کرونا نه تنها اقتصاد را به ثبات برساند، بلکه آن جمعیت مأیوس برای یافتن کار را نیز به بازار اشتغال امیدوار کند.
در واقع اگر همه‌گیری کرونا و برجام ناکام نبود، دولت سیزدهم به جای آنکه خرابیهای دولت گذشته را سروسامان دهد، سیاستگذاریهای خود را در حوزه اشتغال اجرایی میکرد و نرخ بیکاری کمتر از 8.2 درصد و نرخ مشارکت اقتصادی نیز بیشتر از نرخ کنونی میشد.
منتقدان برای نادیده گرفتن دستاورد کاهش نرخ بیکاری، روی نرخ جمعیت فعال دست گذاشتهاند و معتقدند افزایش جمعیت فعال باعث کاهش نرخ بیکاری شده است. آنها دادههای سال 98 یعنی پیش از همه‌گیری کرونا و رکود در فضای کسبوکار را به رخ میکشند.
آنها معتقدند در بهار سال 1398 جمعیت شاغل کشور 24 میلیون و 382 هزار نفر بوده و در بهار سال 1402 میزان جمعیت شاغل کشور 24 میلیون و 306 هزار نفر برآورد شده و این در حالی است که در پایان سال 98 یعنی وقتی کرونا تنها یک ماهی میشد که دامن اقتصاد را گرفته بود، تعداد شاغلان با کاهش مواجه شد و به 24 میلیون و 274 هزار نفر رسید. به عبارتی اثر منفی همه‌گیری کرونا تنها در یک ماه باعث ریزش جمعیت شاغل شد. حال تصور کنید کسبوکار کشور تا اوایل سال 1401 یعنی تا همین پارسال دچار همه‌گیری کرونا شده بود. از اینرو آب رفتن مداوم نرخ جمعیت فعال در چنین شرایطی طبیعی است. نکته مهمتر آنکه تغییرات بازار کار در هر فصلی متأثر از فصل قبل است.
با وجود این، دولت با مهار همه‌گیری کرونا و خارج شدن از فضای متأثر از ناکامی برجام، توانست دوباره فضای کسبوکار را بهبود دهد و نرخ مشارکت اقتصادی را به چرخه بازگرداند، به طوری که شواهد نشان میدهد جمعیت فعال کشور در دو سال اخیر با افزایش و از همه مهمتر نرخ جمعیت غیرفعال کشور در بهار امسال با کاهش مواجه شده است.
ارزیابی این موضوع نشان میدهد دولت سیزدهم در این مدت تنها توانسته است عقبماندگیهای دولت گذشته در حوزه اشتغال را رفع کند.
از سال 97 تا 1400 حدود 3 میلیون و 300 هزار نفر به جمع افراد غیرفعال افزوده شدهاند، همچنین حدود 900 هزار نفر، از جمعیت بیکار کاسته شده است. علاوه بر این، جمعیت شاغلان کشور حدود 400 هزار نفر کم شده است. این ارقام نشان میدهد کاهش نرخ بیکاری نه به دلیل تبدیل بیکار به شاغل، بلکه به دلیل تبدیل شاغلان و بیکاران به جمیعت غیرفعال (خروج بیکاران و شاغلان از بازار کار) بوده است.
با این حال از سال 1400 تا بهار 1402 کاهش نرخ بیکاری با افزایش چشمگیر جمعیت شاغلان همراه بوده است.
طبق اعلام مرکز آمار، جمعیت شاغلان از سال 1400 تا بهار 1402 حدود 900 هزار نفر افزایش یافته و در مقابل، جمعیت بیکاران حدود 210 هزار نفر کاهش یافته است. این موضوع نشان میدهد کاهش نرخ بیکاری در دولت سیزدهم برخلاف دولت گذشته که ناشی از خروج نیروی کار از بازار کار بوده، برآمده از افزایش اشتغال بوده است؛ بنابراین ماهیت نرخ بیکاری تکرقمی در دولت سیزدهم دقیقاً برخلاف دولت گذشته، ناشی از بهبود شاخصهای بازار کار بوده در حالی که تکرقمی شدن نرخ بیکاری در دولت گذشته به دلیل خالی شدن بازار کار از نیروی کار بوده است.
مطابق نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در بهار 1402، نرخ بیکاری افراد 15 ساله و بیشتر نشان میدهد 8٫2 درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بودهاند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار 1401) یک درصد کاهش یافته است. همچنین طبق این گزارش، در بهار 1402 به میزان 41٫2 درصد جمعیت 15 ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بودهاند یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفتهاند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار 1401) 0.3 درصد افزایش یافته است. جمعیت شاغلین 15ساله و بیشتر نیز در این فصل 24میلیون و 306 هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل 728 هزار نفر افزایش داشته است.
نرخ بیکاری 24 استان کشور کاهشی بوده و این ناشی از نوعی سیاستگذاری مطلوب در دولت آقای رئیسی بوده و سیاستهای این دولت قطعاً به هدف اصابت کرده است.
یکی از انتقادهای رایج به گزارش اشتغال و بیکاری، تعریف مورد استفاده این گزارشها از شاغل و بیکار است. طبق تعریفی که سازمان جهانی کار در سال 2004 (1383) از فرد شاغل ارائه کرده، هر شخص 15 ساله و بیشتر که در هفته حداقل یک ساعت کار کرده است، شاغل محسوب میشود.
منتقدان این تعریف را نامناسب خوانده و آمار برآمده از این تعریف را غیرواقعی میخوانند؛ این در حالی است که تعریف فوق، برآمده از تعریف سازمان جهانی کار (ILO) و مورد استفاده تمامی کشورهای جهان برای استخراج آمار اشتغال و بیکاری است؛ بنابراین نهادهای داخلی در ارائه این تعریف هیچ دخالتی نداشتهاند و مراجع آماری داخلی اعم از مرکز آمار یا بانک مرکزی، همواره با استناد به تعاریف استاندارد بینالمللی اقدام به جمعآوری آمار و انتشار آن میکنند. از همین رو این ادعا که «مسئولان برای کم جلوه دادن نرخ بیکاری، اقدام به تغییر تعریف شاغل کردهاند» از اساس نادرست است. همچنین لازم به ذکر است که علت استفاده مراجع آماری هر کشور از تعاریف بینالمللی، قابل مقایسه شدن آمار کشور با دیگر کشورها است.