4 مزیت مهم سد چم‌شیر برای صنعت آب کشور
رضا رحیمی
سد چم‌شیر یکی از بزرگ‌ترین سد‌های کشور است که عملیات آبگیری آن سال گذشته و به صورت کنترل شده آغاز شد.
اکنون و در آستانه افتتاح رسمی این سد بزرگ با حضور رئیس‌جمهور، برای بسیاری این پرسش مطرح است که اساساً سد چم‌شیر چرا ساخته شد و با آبگیری این سد چه پیامدهای مثبتی در منطقه ایجاد می‌شود؟
از سد و نیروگاه چم‌شیر که در ۲۵ کیلومتری جنوب‌شرقی گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد به‌عنوان پنجمین سد بزرگ کشور یاد می‌شود که بلندترین سد وزنی ایران از نوع بتنی غلتکی با ارتفاع 155 متر است و ظرفیت ذخیره‌سازی 2.3 میلیارد مترمکعب آب را دارد.
از جمله مشخصات دیگر سد چم‌شیر اینکه این سد شامل ۳ دریچه به ارتفاع ۱۵متر و عرض ۱۲متر ارتفاع استاتیکی مؤثر آب در حالت پر است و پیش‌بینی می‌شود به صورت سالانه بالغ بر یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب سرریز داشته باشد.
اگر چه هدف اصلی احداث سد چم‌شیر بهبود کیفیت و کنترل سیلاب‌های رودخانه زهره و نیز تولید ۴۸2 گیگاوات ساعت انرژی برق‌آبی در سال عنوان می‌شود، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد به دنبال آبگیری و آغاز فعالیت این سد پیامدهای مثبت فراوانی در منطقه رقم خواهد خورد که در ادامه به اهم این پیامدهای مثبت اشاره می‌شود.
ذخیره‌سازی حجم عظیم آب شیرین و تقویت بانک آبی کشور
ذخیره‌سازی بالغ بر 2 میلیارد مترمکعب آب در سال که در واقع آب‌های سیلابی است و در صورت عدم آبگیری به واسطه فصل نامناسب و حجم زیاد بارش‌ها، در شرایط عادی از دسترس خارج می‌شود.
یکی از مهم‌ترین اهداف و پیامدهای مثبت ساخت سد چم‌شیر در شهرستان گچساران است.
اهمیت این موضوع زمانی بیشتر احساس می‌شود که بدانیم به واسطه پدیده تغییر اقلیم، کشور با محدودیت‌های آبی جدی در مناطق مختلف همانند حوضه آبریز جراحی-زهره روبه‌رو است.
این اتفاق سبب خواهد شد بانک آبی کشور بویژه در فصل تابستان تا ۲ میلیارد مترمکعب تقویت شود.
پیش‌بینی می‌شود در سایه ذخیره‌سازی این حجم از منابع آبی در سد چم‌شیر، آب مورد نیاز کشاورزی به میزان ۱۱۰ هزار هکتار در منطقه، تأمین آب شرب و صنعت منطقه و تولید انرژی برق‌آبی به میزان 482 گیگاوات ساعت در سال فراهم شود.
افزایش کیفیت آب شرب منطقه
یکی از کارویژه‌های مهمی که برای سد چم‌شیر در نظر گرفته شده، افزایش کیفیت آب شرب مناطق پایین‌دست و حاشیه سد است که به واسطه ذخیره‌سازی بخش قابل‌توجهی از آب‌های جوی، این مهم ممکن خواهد شد.
پیش از این نیز برای سد کوثر که در مجاورت سد چم‌شیر قرار دارد و در سال 1383 افتتاح شد، چنین کارکردی تعریف شده و در ایام تابستان و کاهش شدید کیفیت آب شرب از آب پشت سد برای بهبود کیفیت آب شرب مناطق پایین‌دست استفاده می‌شود.
بهبود کیفیت آب رودخانه زهره
یکی از مشکلات مرتبط با رودخانه زهره بویژه در ایام تابستان که دبی رودخانه تا ۲ متر مکعب بر ثانیه نیز کاهش می‌یابد، افزایش شوری آب ناشی از آب‌های سازندی پرفشاری است که از اعماق زمین در دو منطقه وارد رودخانه می‌شود.
پیش‌بینی می‌شود با ذخیره‌سازی عظیم آب‌های شیرین و جوی و تلفیق این آب با آب بی‌کیفیت رودخانه زهره، بستر مناسب برای افزایش کیفیت آب و بهره‌برداری بهینه از آن فراهم شود.
توضیح بیشتر اینکه۳۰ درصد از آورد آب رودخانه زهره در شرایط دبی کم رودخانه در سه فصل بهار، تابستان و پاییز از کیفیت مناسبی برخوردار نیست، اما ۷۰ درصد از آورد سالانه آب این رود در زمستان که به صورت سیلاب‌های بزرگ حاصل می‌شود، از کیفیت بالایی برخوردار است.
با آبگیری سد چم‌شیر شاهد تعدیل کیفیت آب رود زهره خواهیم بود.
انتظار می‌رود با آبگیری سد چم‌شیر ۸۴ درصد از اراضی کشاورزی پایاب سد شامل ۵۰ هزار هکتار اراضی هندیجان و ۶ هزار هکتار اراضی زیدون در استان خوزستان از آب با کیفیت و رهاسازی شده سد چم‌شیر منتفع شوند.
توسعه کشاورزی آبی و پربازده
با احداث سد چم‌شیر و ذخیره‌سازی حجم بسیار زیاد آب در پشت آن امکان توسعه کشاورزی در منطقه تا ۱۱۰ هزار هکتار پیش‌بینی شد است که بخش‌هایی از اراضی پایین‌دست در استان کهگیلویه و بویراحمد و بخش‌هایی از اراضی استان خوزستان را پوشش می‌دهد. احداث این سد همچنین سبب می‌شود ده‌ها هزار هکتار از اراضی دیم و کم‌بازده پایین‌دست سد چم‌شیر تبدیل به اراضی کشاورزی آبی صنعتی با بازدهی بالا و مدرن شود.