گزارش «ایران اقتصادی» از روند نزولی تورم تولیدکننده در دولت سیزدهم
سال‌های سخت برای تولید چگونه تمام شد؟
تورم تولیدکننده به عنوان پیشران تورم مصرف‌کننده (CPI) از اهمیت بالایی برخوردار است و این شاخص در دولت روحانی سقف تاریخی یک دهه خود را تجربه کرد
تورم تولیدکننده، نقش تورم پیش‌نگر را در اقتصاد ایفا می‌کند. PPI یا تورم تولیدکننده در اقتصاد کلان از آنجا با اهمیت شمرده می‌شود که این شاخص پیشرانی برای تورم مصرف‌کننده (CPI) محسوب می‌شود. به بیان ساده‌تر، افزایش قیمتی که در مبدأ تولید و ارائه کالا و خدمات رخ می‌دهد و تورم تولیدکننده گویای آن است، با یک فاصله زمانی به بازار‌های خرد منتقل شده و مصرف‌کنندگان آن را حس خواهند کرد، البته در بخش‌های مختلف این فاصله زمانی متفاوت است، به عنوان مثال تورمی که در مبدأ تولید بخش صنعت رخ می‌دهد، دیرتر از بخش خدمات به مصرف‌کننده خرد منتقل می‌شود. نگاهی به آخرین آمارهای تورم تولیدکننده نشان‌دهنده روند نزولی این شاخص از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم در تابستان 1400 است. به عبارت دیگر نرخ تورم تولیدکننده از 73 درصد در بهار 1400 به 46 درصد در زمستان 1401 کاهش یافته است که افت 27 واحد درصدی را نشان می‌دهد. بررسی تورم تولیدکننده در فعالیت‌های مختلف اقتصادی نیز بیانگر افت قابل توجه این شاخص در طول این بازه زمانی است. کاهش این شاخص در بخش معدن از 154 در بهار 1400 به 33 درصد در زمستان 1401 و در بخش صنعت از 94 درصد به 29 درصد بیانگر این موضوع است که میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در زمستان ١٤٠١ نسبت به بهار 1400 افت شدیدی داشته است. نگاه دقیق‌تر به روند تورم تولیدکننده نشان می‌دهد در دولت دوازدهم این شاخص به سقف تاریخی خود رسیده بود و با تغییر دست فرمان سیاستگذاری اقتصادی در دولت سیزدهم، روند این شاخص نیز تغییر کرد و مسیر کاهشی را به ثبت رسانده است. اثر کاهش تورم تولیدکننده را میتوان در روند نزولی تورم مصرف‌کننده نیز در ماه‌های پیش رو مشاهده کرد، البته ذکر این نکته ضروری است که مضاف بر اینکه شاخصPPI پیشرانی برای تورم مصرف‌کننده است اما تأثیر روند نزولی این شاخص از تابستان 1400 تا کنون در روند کاهشی تورم مصرف‌کننده قابل مشاهده است.
عبور از دوره رکوردزنی تورم تولیدکننده در دولت روحانی
اگر عوامل مؤثر بر تورم را بررسی کنیم، علاوه بر نقدینگی که به عنوان عامل اصلی تورم در بلند مدت از آن یاد می‌شود، فشار هزینه نیز جزو عواملی است که در کوتاه مدت اثر مستقیمی بر نرخ تورم دارد. به بیان دیگر هنگامی که با تورم‌های بالای تولیدکننده مواجه باشیم نمی‌توانیم انتظار کنترل تورم مصرف‌کننده را داشته باشیم. در طول دوره دوم دولت روحانی تورم‌های بالا و مستمر در بخش تولیدکننده موجب شد بنگاه‌های تولیدی با فشار هزینه شدید مواجه باشند و اثر این فشار هزینه در تورم‌های بالای مصرف‌کننده و کاهش تولیدات صنعتی در آن بازه زمانی خود را نشان داد. نرخ تورم تولیدکننده در دولت روحانی رکورد تاریخی یک دهه اخیر خود را به ثبت رساند و با تجربه تورم 73 درصدی در بهار 1400، فشار شدیدی از ناحیه هزینه به بنگاه‌های تولیدی و خدماتی وارد شد. نرخ تورم تولیدکننده تغییر در قیمت تمام شده کالاها و خدمات ارائه شده از سوی تولیدکننده را ارزیابی می‌کند و افزایش نرخ تورم نشانه بالا رفتن هزینه‌هاست و این افزایش قیمت‌ها در نهایت بر تورم مصرف‌کننده اثر خواهد گذاشت.
اقدامات دولت برای کاهش فشار هزینه‌های عرضه
با توجه به اینکه تورم بخش‌های صنعت و معدن روند کاهشی را در طول این مدت تجربه کرد، میتوان این انتظار را داشت که تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آتی در این بخش‌ها سیر نزولی را تجربه کند. نکته جالب توجه این است که بررسی روند نرخ تورم تولیدکننده در سال‌هایی که سیاست ارز ترجیحی از سوی دولت قبل اجرا می‌‌شد، نتیجه عکس در پی داشته است به طوری که اختصاص ارز ترجیحی برای کالاهای مشمول نه‌تنها نرخ تورم تولید را کاهش نداده، بلکه موجب افزایش آن نیز شده است. این روند را در اکثر کالاها میتوان مشاهده کرد. یکی از اقدامات مهم دولت که روی تورم تولیدکننده اثر گذاشت، صفر کردن سود بازرگانی ماشین‌آلات و مواد اولیه تولید در سال گذشته بود. اقدام دولت گام مهمی در کاهش فشار هزینه‌ای تورم به شمار می‌رود. از دیگر اقدامات مهم دولت سیزدهم برای کنترل تورم بویژه از ناحیه تولید و کاهش مالیات تولید است. این اقدام دولت، اثر محسوسی بر هزینه بنگاه‌های تولیدی و کاهش قیمت تمام شده گذاشت.