مصرف بنزین در کشور به یک‌قدمی تولید رسید
مجید میرزاحیدری
روزنامه‌نگار
میزان مصرف بنزین در دومین ماه از دومین فصل امسال روندی صعودی به خود گرفت. این افزایش مصرف بنزین در نخستین روزهای مردادماه، رشد شدید مصرف بنزین در اسفندماه سال قبل و فروردین‌ماه امسال را بیشتر در اذهان تداعی کرده است.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از میانگین مصرف روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر بنزین در کشور خبر داده و گفته است: با توجه به پیش‌رو بودن سفرهای تابستانی و ایام اربعین، این عدد باز هم افزایش می‌یابد و مصرف بنزین کشور در روزهای گذشته اعدادی نظیر ۱۲۷ میلیون لیتر را ثبت کرده که با توجه به میانگین کنونی مصرف روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر بنزین در کشور، پیش‌بینی می‌شود این عدد با توجه به در پیش بودن سفرهای تابستانی و ایام اربعین باز هم افزایش یابد که نیازمند مدیریت مصرف از سوی مردم است.
افزایش مصرف بنزین در کشور به طور معمول در چندین مقطع دچار رشد فزاینده می‌شود.
از ماه اول فصل بهار، سه ماهه فصل تابستان و ماه آخر فصل زمستان هر سال، به‌عنوان پرمصرف‌ترین ایام سال یاد می‌شود چراکه در این ماه‌ها به صورت مشخص حجم ترددهای مسافرتی روندی فزاینده به خود می‌گیرد.
گفته می‌شود در حال حاضر روزانه 64 میلیون لیتر نفت‌گاز در شبکه ناوگان حمل‌ونقل سنگین کشور مصرف می‌شود.
با یک ضرب و تقسیم ساده مشخص می‌شود حدود ۲۲۰ میلیون لیتر سوخت مایع (بنزین و گازوئیل) در کشور سوزانده شده که این رقم معادل سوزانده شدن ۵۸ میلیارد دلار سرمایه در سال است.
اگر فقط ۱۰ درصد این رقم صرفه‌جویی و صرف توسعه ناوگان شود، افزون بر توسعه زیرساخت‌ها در این بخش، این مقدار صرفه‌جویی صرف توسعه زیربنایی در صنعت نفت و دیگر صنایع هم خواهد شد.
پیش‌تر جواد اوجی، وزیر نفت با هشدار درباره افزایشی شدن روند مصرف بنزین در کشور، تأکید کرده بود: ظرفیت پالایشی کشور در زمینه تولید بنزین و نفت‌گاز در حال نزدیک شدن به مقدار مصرف در کشور است و در حال حاضر سالانه ۸۰ میلیارد دلار یارانه سوخت در کشور پرداخت می‌شود و همزمان باید به فکر افزایش ظرفیت پالایشی کشور باشیم. ضروری است تا از اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف در کشور بویژه در بخش‌های خانگی و صنعتی غافل نباشیم.
بررسی‌ها نشان می‌دهد مصـرف غیربهینـه گاز و بنزیـن سبب شـده است سـالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار عدم‌النفع در کشـور ایجاد شـود.
درآمد‌های نفتـی ایـران در سـال ۱۴۰۱ بر پایه بررسی‌های انجام شده در محدوده ۳۶ میلیـارد دلار بـود.
بهینه‌سـازی مصـرف سـوخت در واقع می‌توانـد درآمـدی معـادل صـادرات نفـت بـرای ایـران ایجـاد کنـد.
از عدم سرمایه‌گذاری مناسب دولت قبل در زمینه توسعه صنعت پالایش و احداث پالایشگاه‌های جدید، فرسوده بودن ناوگان حمل‌ونقل، عدم جایگزین کردن خودروهای فرسوده با خودروهای نوساز، پایین بودن کیفیت تولید خودروهای داخلی و پرمصرف بودن آنها و عدم حرکت در مسیر دوگانه‌سوز کردن خودروها، به‌عنوان بخش کوچکی از دلایل مهم افزایش مصرف بنزین در کشور یاد می‌شود.
در حال حاضر حدود 29 میلیون خودرو در شبکه حمل‌ونقل کشور وجود دارد که سالانه یک میلیون خودرو جدید هم بر این تعداد افزوده می‌شود.
افزایش مصرف بنزین در کنار عوامل از پیش گفته شده، نگرانی‌ها برای ناترازی در بنزین و حتی احتمال واردات آن را قوت بخشیده است.
حسین حسین‌زاده، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی تأکید کرد:حدود ۵ میلیون خودرو فرسوده در کشور وجود دارد که باید این خودروها را در یک بازه ۱۵ ساله با خودروهای الکتریکی و هیبریدی جایگزین کنیم.
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، زیرساخت‌های لازم برای تبدیل ۹۳۰ هزار خودرو تا پایان سال ۱۴۰۵ را برای توسعه صنعت سی‌ان‌جی فراهم دانسته و اعلام کرده است که از ابتدای دولت سیزدهم ۳۶ تجهیز گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌اجی) در کشور راه‌اندازی شده و هم‌اکنون به طور میانگین روزانه بیش از ۲۳ میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی به خودروهای گازسوز عرضه می‌شود که باعث جایگزینی همین میزان بنزین در کشور شده و کمک مؤثری در بحث تراز مصرف سوخت در کشور است. همچنین بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ باب جایگاه سی‌ان‌جی در کشور فعال است.
تبدیل رایگان خودروهای عمومی، بر اساس مصوبه شورای اقتصاد از تیرماه ۹۹ اجرا شده است که اکنون از سوی هفت پیمانکار در کشور و ۴۰۰ کارگاه فعال در سراسر کشور انجام می‌شود.
تاکنون حدود ۲۶۰ هزار خودرو در قالب این طرح به دوگانه‌سوز تبدیل شده است و ثبت‌نام متقاضیان برای تبدیل همچنان ادامه دارد.
با این همه دولت سیزدهم با هدف جلوگیری از ناترازی در بنزین اقدامات مهمی صورت داده که در دو سال فعالیت دولت سیزدهم ظرفیت پالایشی کشور ۶ درصد افزایش یافته است.
صنعت پالایش نفت کشور در دولت سیزدهم با تعریف و اجرای طرح‌های برون‌مرزی برای نخستین‌بار با تجربه به دست آمده در طول سال‌ها، اجرای پروژه‌های بزرگ پالایشی همچون احداث پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و طرح توسعه پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند و دیگر طرح‌های مهم توسعه پالایشگاهی در پالایشگاه‌های تهران، تبریز، اصفهان، بندرعباس و...، صدور خدمات فنی و مهندسی در این حوزه را کلید زد.
بهره‌برداری از مرحله نخست فاز دوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان با سرمایه‌گذاری ۱.۲ میلیارد دلاری به‌عنوان عظیم‌ترین طرح پالایشی کشور با ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه، در واقع یکی از اقدامات توسعه ظرفیت در صنعت پالایش بوده است.
در کنار آن، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در طول دو سال گذشته با رشد ۶ درصدی پالایش روزانه نفت و فرآورده کشور با پالایش روزانه ۲ میلیون و ۲۸۶ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی در ۱۰ پالایشگاه مدرن کشور، تولید روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین باکیفیت و تولید روزانه ۱۱۲ میلیون لیتر گازوئیل باکیفیت را برعهده داشت.
این امر در شرایطی رخ داد که مصرف بنزین کشور پس از دوره افول دو ساله ناشی از شیوع ویروس کرونا با رشد بیش از ۱۲ درصدی روبه‌رو شد.
با این حال صدور سالانه حدود ۱.۲ میلیون کارت سوخت نوشماره برای خودروهای نو (معادل مصرف ۳.۵ میلیون لیتر بنزین در روز و ظرفیت تولید بنزین پالایشگاه تبریز به تنهایی) یک نگرانی بوده چراکه روند کنونی مصرف بنزین را نمی‌توان با احداث پالایشگاه، پتروپالایشگاه و افزایش تولید بنزین مدیریت کرد و در صورت ادامه این روند، به ناترازی بنزین خواهیم رسید و واردکننده خواهیم شد.
طبق دورنمای ترسیم شده در برنامه هفتم توسعه کشور، صنعت پالایش تا پایان سال ۱۴۰۶ دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت‌گاز را هدف‌گذاری کرده است که ۷۵ درصد از این مقدار مربوط به فرآورده‌های باکیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود.
در حال حاضر و با رشد ۶ درصدی ظرفیت پالایشی کشور، روزانه ۲ میلیون و ۲۸۶ هزار بشکه نفت خام و میعانات گازی در ۱۰ پالایشگاه مدرن کشور پالایش می‌شود.
هم‌اکنون به طور میانگین روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین و ۱۱۲ میلیون لیتر گازوئیل باکیفیت در کشور تولید می‌شود که طبق اهداف کمی شاخص‌های عملکردی انرژی (نفت و گاز) در لایحه برنامه هفتم توسعه، تولید این دو فرآورده اصلی در کشور با رشد حدود ۱۵ درصدی به روزانه ۱۲۹ میلیون لیتر (بنزین) و ۱۳۰ میلیون لیتر گازوئیل تا پایان سال ۱۴۰۶ (همزمان با پایان برنامه هفتم توسعه) افزایش خواهد یافت.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران گفته است که روزانه ۸۰۰ هزار خودرو از حومه وارد کلانشهر تهران می‌شود که بیشتر تک‌سرنشین هستند و مصرف را اضافه می‌کنند، همچنین بخشی از افزایش مصرف مربوط به استفاده از کولر خودروها در تابستان گرم امسال است، البته مواردی نظیر معاینه فنی و... نیز وجود دارد که اگر رعایت شود در مقدار مصرف تأثیرگذار است.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش بیان کرد:حجم خودرویی که روزانه به ناوگان حمل‌ونقل کشور افزوده می‌شود معادل مصرف یک پالایشگاه و بدون رعایت تناسب عرضه و تقاضا است.
سالاری تصریح کرد:این تعداد خودرو در شرایطی به ناوگان افزوده می‌شود که هیچ خودرویی از چرخه خارج نمی‌شود و اگر بخواهیم مصرف این تعداد خودرو ورودی را به مصارف پیشین تحمیل کنیم، عدد قابل‌توجهی است، بنابراین نیاز است در بحث تعداد خودرو در چرخه، بهینه‌سازی و مدیریت مصرف این خودروها و خروج خودروهای فرسوده، توازنی بین تعداد خودرو و مقدار عرضه این خودروها پیش‌بینی شود که سرمایه ملی کشور سوزانده نشود.
وی درباره وضع استفاده مالکان خودروها از کارت سوخت شخصی گفت:با اجرایی شدن طرح ساماندهی کارت‌های سوخت جایگاه‌ها، مقدار استفاده مردم از کارت سوخت شخصی هم‌اکنون به بیش از ۶۰ درصد رسیده است. طبق قانون بودجه ۱۴۰۲، وزارت نفت موظف شده است مقدار استفاده مردم از کارت سوخت شخصی را تا پایان شهریورماه امسال به بیش از ۹۰ درصد برساند.