سرمقاله
روش برتر عرضه خودرو
در یک سال اخیر نحوه فروش خودرو با تصمیمات متعددی مواجه بوده که البته ناشی از مداخله ارکان مختلفی در این حوزه بوده است.
نهادهای خارج از دولت همچون مجلس، شورای رقابت و سازمان بازرسی در این موضوع کاملاً تأثیرگذار بودند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
سال 1401 در جهت تخصیص خودرو سه رویکرد به شرح زیر وجود داشت:
الف) قرعه‌کشی خودروسازان
-در این شیوه با توجه به عرضه خودرو در محدوده 2 تا 20 هزار دستگاه توسط هر شرکت خودروساز و از طرفی ثبت‌نام میلیونی متقاضیان، شانس برای افراد کم بود.
- عمده افراد شرکت‌کننده چندین بار ثبت‌نام نموده و برنده نشده و نسبت به این وضعیت انتقاد داشتند.
- از طرفی نهادهای نظارتی به دنبال ثبت‌نام بیش از ظرفیت خودروسازان خصوصی و عدم تحویل بموقع، به وزارت صمت تأکید کرده بودند که سامانه‌ای برای نظارت بر تخصیص و تحویل خودروسازان ایجاد کند.
- با توجه به تجمیع خودروسازان و عرضه محصول در هر مرحله قرعه‌کشی، شانس افراد متقاضی تا 11 برابر افزایش یافت.
- در سامانه پس از سه‌بار عرضه همه خودروسازان دارای تقاضای کمتر در مقابل عرضه بالا بودند و از فرایند قرعه‌کشی حذف شدند.
- تنها دو خودروی گروه بهمن و چهار خودروی ایران‌خودرو در سامانه باقی ماندند.
ب) عرضه در بورس کالا:
- برای حذف قرعه‌کشی در وزارت صمت تصمیم گرفته شد که خودروهای باقیمانده در سامانه تخصیص، در بورس کالا ارائه شوند. عرضه در بورس کالا موافقان و مخالفان زیادی به این شرح داشت: نمایندگان مجلس شورای اسلامی (اغلب موافق)، وزارت امور اقتصادی و دارایی (موافق)، اعضای هیأت دولت (موافق)، سازمان بازرسی (مخالف)، شورای رقابت (مخالف) که سرانجام به علت جایگاه قانونی شورای رقابت و مخالفت آنها، عرضه در بورس کالا متوقف شد.
ج) سامانه یکپارچه نوبت‌دهی خودرو:
- بر مبنای مطالعه خودروسازان بزرگ و بالا بودن تعداد متقاضیان، پس از کرونا، آنها روش نوبت‌دهی به مشتریان خودرو را تخصیص می‌دادند.
- زمان نوبت‌دهی 6 تا 18 ماه بود و متقاضیان 20 تا 35 درصد قیمت خودرو را پرداخت می‌کردند.
- برای حذف قرعه‌کشی، سامانه نوبت‌دهی طراحی و تا قبل از پایان 1401 راه‌اندازی شد.
- با توجه به تعداد بالای متقاضیان، برای نوبت‌دهی سه روش وجود دارد:
- متقاضیان با پرداخت بالاتر دارای اولویت باشند.
- متقاضیان با توجه به زمان ثبت‌نام نوبت‌دهی شوند.
- بین متقاضیان برای نوبت‌دهی قرعه کشی شود.
- روش اول به خاطر مباحثی مانند عدالت اجتماعی، روش دوم به خاطر ضعیف بودن زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و شائبه استفاده از روبات انتخاب نشدند.
نکات کلیدی در مورد سامانه نوبت‌دهی:
الف) سامانه نوبت‌دهی برای 18 ماه طراحی شده است.
ب) زمان تخصیص نوبت‌دهی در ماه‌های فروردین، اردیبهشت و شهریور درنظر گرفته شده است.
ج) مرحله چهارم نوبت‌دهی در صورت ورود خودروهای کارکرده وارداتی به علت رفع انحصار اجرا نخواهد شد.
د) با توجه به ریزش قیمت‌ها با تصویب قانون مالیات بر عایدی سرمایه (درآمد اتفاقی) و نیز ورود خودروهای کارکرده، نوبت‌دهی حداکثر تا پایان سال 1403 خواهد بود.
هـ) در دور سوم اختصاص به محصولات جدید دو خودروساز و نیز ظرفیت باقیمانده ظرفیت تا انتهای سه ماهه سوم سال 1403 دو خودروساز خواهد داشت.
اکنون با وجود موفقیت سامانه یکپارچه، مجدداً شاهد بازگشت شیوه فروش از طریق بورس کالا هستیم اما همه مخالفان این روش، اکنون در سکوت فرو رفته‌اند. آیا مخالفت سال گذشته آنها اشتباه بود؟