ابعاد جدیدی از افشاگری ظریف علیه بیژن زنگنه منتشر شد
نوک کوه یخ تخلفات زنگنه
رفتار آقای زنگنه به هیأت حاکم ترکمنستان بشدت برخورده بود لذا علی‌رغم تلاش وزارت امور خارجه به هیچ عنوان راضی به حل‌و‌فصل این پرونده نشدند
مجید میرزاحیدری
روزنامه نگار
هردم از این باغ بری می‌رسد، تازه‌تر از تازه‌تری می‌رسد؛ داستان اختلاف‌نظر شدید بین محمدجواد ظریف، سکاندار وزارت امور خارجه و بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت دولت قبل با افشاگری‌های تازه در مورد واردات گاز از ترکمنستان ابعاد دیگری به خود گرفته است.
ابعادی که یک‌سر آن به نامه‌نگاری گلایه‌آمیز ظریف از عملکرد ضعیف زنگنه به حسن روحانی منتهی شده است. گفته می‌شود که محمدجواد ظریف در نامه‌ای به روحانی از عملکرد وزارت نفت و زنگنه درمورد پرونده روابط ایران و ترکمنستان گلایه کرده و در این نامه تأکید شده که وزارت امور خارجه مشتری برای گاز ایران معرفی می‌کند و آقای زنگنه دست رد به سینه مشتریان گازی می‌زند.!
براساس قرارداد ۲۵ سالهای که در سال ۱۹۹۷ میلادی میان ایران و ترکمنستان امضا شد، این کشور باید سالانه بین ۸ تا ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز به ایران صادر می‌کرد. ایران نیز پول واردات را باید به حساب شرکت ترکمن‌گاز واریز می‌کرد.
از قرار معلوم، ترکمنستان در سال 1386 و به یکباره گاز صادراتی به ایران را در میانه زمستان قطع کرد و برای وصل مجدد آن، درخواست افزایش 9 برابری قیمت گاز را ارائه کرد.
در ادامه و در سال ۹۵ به دلیل یک نزاع بدون توجیه میان وزارت نفت زنگنه و ترکمن‌ها بر سر تسویه‌حساب‌های مالی اختلافات دو کشور بالا گرفت.
در این بین و با وجود سفر حمیدرضا عراقی، مدیر عامل وقت شرکت گاز، واردات گاز از ترکمنستان متوقف شد.
با اقدام زنگنه در دولت گذشته، مناطق شمالی کشور به علت توقف واردات گاز از ترکمنستان دچار کمبود گاز در فصل سرما شد. هرچند که ماجرا به اینجا ختم نشد و طرف ترکمن با شکایت از ایران در دادگاه ICC سوئیس خواستار تسویه حساب‌های پیشین به همراه دیرکرد آنها شد که با صدور رأیی مبنی بر جریمه ۲ میلیارد دلاری کشور به ضرر ایران تمام شد.
با این حال، ماجرای قطعی گاز ترکمنستان را باید نمونه‌ای کوچک از فهرست بلندبالای اشتباهات، ترک فعل‌ها و کم‌کاری و قصور زنگنه در صنعت نفت و گاز کشور برشمرد.
اشتباهات بزرگی که نتیجه‌ای جز عقب‌ماندگی و حاشیه‌سازی برای صنعت نفت و تحمیل خسارت‌‌های گزاف بر اقتصاد ملی نداشت.
بدون شک تشکیل پرونده ترک فعل برای «بیژن نامدار زنگنه» کمترین اقدامی است که برای وزیر سابق نفت صورت گرفته است، چراکه با بررسی کارنامه عملکرد او در همه این سالهای او در وزارت نفت، بی‌اغراق، رسیدن به همان نتیجه‌ای که محمدجواد ظریف در سال 99 بدان رسید به هیچ عنوان دور از ذهن نیست.
از ترک فعل در عدم جمع‌آوری گازهای همراه در میادین گازی و نفتی، کم‌کاری در توسعه میادین مشترک نفتی بین ایران و کشورهای همسایه، پیش‌فروش بنزین و فرآورده‌های نفتی به قیمت نازل با نیت آینده‌فروشی و لحاظ نشدن قیمت روز در فروش این فرآورده‌ها، واردات بنزین و توقف تولید بنزین در پتروشیمی‌ها، تعطیلی کارت سوخت و خسارت صدها هزار میلیاردی به کشور، توقف روند پالایشگاه‌سازی، از دست رفتن بازار نفت ایران در مدت 8 سال دولت قبل و دست آخر خسارت سنگین ایران در پرونده کرسنت می‌توان به‌عنوان مشتی از خروار مدیریت خسارت‌بار بیژن نامدار زنگنه بر وزارت نفت در سالهای قبل یاد کرد.
با این حال، زنگنه و مدیران وقت گازی و معاونان حقوقی وی هیچ‌گاه توضیح ندادند که چرا با ایجاد یک نزاع بدون توجیه با یکی از باسابقه‌ترین شرکای گازی کشور موجب خسارت سنگین مالی و همچنین ایجاد مشکل در گازرسانی به مناطق شمالی شدند.
به‌تازگی و با افشاگری‌های نمایندگان، داستان شکاف عمیق بین دو وزیر کابینه تدبیر و امید بر سر واردات گاز ایران از ترکمنستان دهن باز کرده و حتی ماجرا رنگ‌و‌بوی خیانت گرفته است؛ خیانتی که یک‌سر آن بیژن نامدار زنگنه است!
مالک شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس خطاب به محمدجواد ظریف گفته که در ایامی که وزارت نفت دولت سیزدهم بدون برجام موفق شده بدهی ترکمنستان را تسویه و قرارداد گازی را احیا کند، آنچه سال ۹۹ در جلسه با بنده و جمعی از نمایندگان در دفترتان گفتید، علنی بگویید: «زنگنه در ماجرای ترکمنستان خیانت کرد.»
این جمله مالک شریعتی از زبان محمدجواد ظریف مهر تأییدی بر انتقادات جدی کارشناسان و دلسوزان نظام بر عملکرد ضعیف و ناکارآمد سالهای گذشته بیژن نامدار زنگنه در وزارت نفت بود؛ منتهی از زبان یک همسنگر در کابینه دولت قبل.
در روایتی تازه اما، هادی بیگی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مورد جلسه تعدادی از نمایندگان با ظریف وزیر امور خارجه دولت دوازدهم در مورد روابط ایران و ترکمنستان گفته است که این جلسه در محل وزارت امور خارجه با ظریف برگزار شد. وزیر امور خارجه در این جلسه از رفتار و تصمیمات زنگنه وزیر نفت دولت دوازدهم در قبال روابط ایران و ترکمنستان گله کرد.
به گفته وی، ظریف در نامه‌ای به روحانی از عملکرد وزارت نفت و زنگنه درمورد پرونده روابط ایران و ترکمنستان گلایه کرده و در این نامه تأکید شد که وزارت امور خارجه مشتری برای گاز ایران معرفی می‌کند و آقای زنگنه دست رد به سینه مشتریان گازی می‌زند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گفت: اعضای سفارت ایران در ترکمنستان در جلسه‌ای اعلام کردند که ترکمن‌ها تهاتر کالا یا جاده‌سازی ایران در ترکمنستان را به جای بدهی ایران پذیرفتند اما آقای زنگنه اجازه نداد هیچ‌کدام از این راهکارها به نتیجه برسد.
وی ادامه داد: وزیر امور خارجه و مسئولان وزارت خارجه در ترکمنستان نسبت به عملکرد وزارت نفت در این موضوع گلایه داشتند و وزارت نفت را در ماجرای گاز ترکمنستان مقصر می‌دانستند.
بیگی‌نژاد تأکید کرد: رفتار آقای زنگنه به هیأت حاکم ترکمنستان بشدت برخورده بود لذا علی‌رغم تلاش وزارت امور خارجه به هیچ عنوان راضی به حل‌و‌فصل این پرونده نشدند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به جلسه کمیسیون انرژی با زنگنه در این خصوص اظهار داشت: زنگنه در جلسه‌ای اعلام کرد ترکمن‌ها سر بزنگاه گاز را قطع کرده و یا گران می‌کنند، ما خیلی ناراحت هستیم.
نگاهی بر این اظهارات نماینده مذکور در مجلس نشان می‌دهد که زنگنه تا چه میزان بر منافع ملی خسارت وارد کرده است. داستانی که نماینده دیگر مجلس نیز از زاویه دیگری بدان پرداخته است.
از علی‌اکبر کریمی نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی دیگر از حاضران جلسه سال 99 بین نمایندگان و وزیر وقت امور خارجه یاد می‌شود. علی‌اکبر کریمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با اشاره به عملکرد وزارت نفت دولت قبل در ماجرای ترکمنستان و محتوای جلسه سال 99 با وزیر وقت امور خارجه عنوان کرد: در آن جلسه درباره روابط ایران و ترکمنستان بحث شد و تا جایی که بنده به خاطر دارم آقای ظریف انتقادات و گلایه‌های متعددی را از عملکرد آقای زنگنه و تخریب روابط ایران و ترکمنستان مطرح کردند.
وی افزود: ضمناً بنده و جمعی از نمایندگان مجلس دهم تیرماه سال 1398 به همراه هیأتی به ترکمنستان سفر کردیم. در این سفر از نزدیک شاهد دیدگاه‌ها و مواضع مسئولان ترکمنستانی بودم که گلایه شدیدی از رفتار ایران داشتند، حتی سفیر ایران در ترکمنستان نیز در آن مقطع بشدت از رفتار وزارت نفت نسبت به ترکمنستان انتقاد داشت و گفت که وزارت نفت هیچ اقدامی برای حل مشکل روابط ایران و ترکمنستان نمی‌کند.
کریمی اظهار داشت: ما این موضوعات را به آقای ظریف منتقل کردیم و وی انتقاد کرد که متأسفانه وزارت نفت گامی برای حل مشکل دو کشور برنداشته و زنگنه حاضر به تعامل با ترکمنستان نمی‌شود. بنابراین موضوع گلایه شدید آقای ظریف از آقای زنگنه واقعیت دارد.
پیشتر، مسعود ستایشی سخنگوی قوه قضائیه از تشکیل پرونده ترک فعل برای بیژن نامدار زنگنه، وزیر سابق نفت خبر داده و اعلام کرده بود که یک نمونه ترک فعل صورت‌گرفته در عدم جمع‌آوری گازهای مشعل‌سوز میادین گازی و نفتی بوده، زیرا جمع‌آوری این گازهای ارزشمند، مانع از سرمایه‌سوزی است و منابعی برای نسل‌ها و دارایی بالفعل وزارت نفت محسوب می‌شود و افزوده بود که عدم اقدام مؤثر و بموقع وزیر نفت وقت، منجر به اتلاف منابع گازی و آلودگی گسترده شده که از مصادیق تضییع اموال دولتی و تهدید بهداشت عمومی است که در قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است.
به‌نظر می‌رسد وزارت نفت دولت قبل به دلیل اجرای برجام و سرمست از رؤیای حضور شرکت‌های غربی، بدون هیچ دلیل موجهی خرید گاز از ترکمنستان را از دی 95 متوقف و روابط دو کشور را تخریب کرد.
این اقدام زنگنه نتیجه‌ای جز جریمه 2 میلیارد دلاری بابت مناقشه گازی با ترکمنستان برای کشور به دنبال نداشت. بیژن نامدار زنگنه، از جمله وزرایی است که محاکمه او بابت ترک فعل‌های متعدد، موافقان بسیاری دارد.