یک‌سوم گاز کشور در نفت مناطق مرکزی تولید می‌شود
مدیرعامل شرکت نفت مناطق مرکزی ایران: یکی از اهداف ما، افزایش ظرفیت تولید گاز به میزان ۱۰۰ میلیون متر مکعب در روز است، هرچند که در کوتاه‌مدت نیز برنامه افزایش تولید به میزان ۱۰ میلیون متر مکعب گاز در دستور کار قرار دارد
مجید میرزاحیدری
خبرنگار
شرکت نفت مناطق مرکزی ایران (ICOFC) از شرکت‌های اصلی تولیدی شرکت ملی نفت ایران و در زمره بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز کشور است. این شرکت مسئولیت تولید، توسعه، فرآورش و انتقال نفت و گاز بالغ بر 85 میدان گازی و نفتی شناخته شده در بخش اعظمی از مناطق خشکی کشور را برعهده دارد.
عملکرد این شرکت تأثیر بسزایی در چرخه اقتصاد و تأمین انرژی پایدار با حفظ و صیانت از منابع ملی دارد. ستاد این شرکت در تهران و شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، شرق و غرب از شرکت‌های زیرمجموعه به‌ترتیب در شهرهای شیراز، مشهد مقدس و کرمانشاه واقع است.
شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، دومین شرکت تولیدکننده گاز کشور، تنها شرکت تولیدی متولی ذخیره‌سازی گاز و گسترده‌ترین شرکت تولیدی با پراکندگی جغرافیایی در 14 استان و با سه شرکت بهره‌برداری زیرمجموعه، 85 میدان نفتی و گازی نقش بسزایی در تأمین گاز و تولید نفت میادین مشترک ایفا می‌کند.
از ابتدای تأسیس شرکت تاکنون می‌توان به توسعه 9 میدان نفتی، 6 میدان گازی، احداث پالایشگاه پارسیان 2 و احداث ایستگاه تقویت فشار گاز نار و... اشاره کرد.
افق تولید نفت‌وگاز کشور با توجه به برنامه‌های تدوین شده، دستیابی به تولید 400 هزار بشکه نفت در روز و 400 میلیون متر مکعب گاز در روز است. در این راستا، طرح ضربتی افزایش بیش از 100 میلیون متر مکعب گاز در روز با توسعه 12 میدان گازی و احداث و بازآرایی 7 ایستگاه تقویت فشار گاز در دست اقدام است.
راهبری 23 واحد بهره‌برداری/ واحد نمک‌زدایی / مرکز تفکیک، یک پالایشگاه، بیش از 5 هزار کیلومتر خط لوله جریانی در مناطق صعب‌العبور و بیش از 600 حلقه چاه گازی و نفتی با پیچیدگی‌های منحصر بفرد از چالش‌های روزمره شرکت به شمار می‌رود.
استفاده حداکثری از توان فنی و تجهیزاتی شرکت‌های داخلی برای انجام اقدامات ترمیمی بویژه چاه‌محور همواره مدنظر بوده و در این راستا می‌توان به حمایت از ساخت رشته‌های تکمیلی با تحمل فشار بالا، تولید ماده‌های ضد هیدرات (kHI)، کاهش‌دهنده اصطکاک در خط لوله (DRA) و زداینده هیدروژن سولفوره نیز اشاره کرد. کاهش فشار ورودی ایستگاه تقویت فشار گاز نار از دیگر اقدامات مهمی بود که با استفاده از توان فنی شرکت‌های داخلی به ثمر رسید.
در راستای اجرای طرح احیای چاه‌های بسته / کم‌بازده با استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و شرکت‌های فناور و براساس مطالعه و بررسی و مشارکت کارشناسان ادارات ذیربط در ستاد و شرکت‌های تابعه (شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، شرق و غرب) طی سال‌های گذشته و جاری، بررسی و غربالگری حدود 100 حلقه چاه بسته و کم‌بازده نفتی و گازی (عمدتاً چاه‌های گازی) و در قالب 20 چالش سطح‌الارضی و تحت‌الارضی عمده و با 53 عنوان موضوع فناوری کلی تعریف شد. البته تعداد چاه‌ها، چالش‌ها و عناوین ثابت نبوده و با توجه به شرایط زمانی و امکانات موجود تغییر می‌کند. با هدف بررسی وضعیت تولید و طرح‌های توسعه‌ای و اقدامات مهم این شرکت گفت‌و‌گویی با مهدی حیدری، مدیرعامل شرکت نفت مناطق مرکزی ایران صورت گرفته که ازنظر می‌گذرد؛
گفته می‌شود که رویکرد شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در برخی بخش‌ها دچار تغییراتی شده، این تغییرات کدام‌ها هستند؟
برای این شرکت نقش‌های چهارگانه‌ای در زمینه تولید نفت، گاز، ذخیره‌سازی گاز طبیعی و استخراج آب از چاه‌های ژرف و عمیق تعریف شده است. در حال حاضر تولید نفت، گاز، ذخیره‌سازی گاز طبیعی و حفاری چاه‌های ژرف برای تأمین آب استان‌های کم‌برخوردار از منابع آب از اهیمت ویژه‌ای برخوردار بوده زیرا شرکت نفت مناطق مرکزی ایران با توجه به کارکرد جدید خود و پشتیبانی‌های صورت گرفته برای انجام طرح‌های پیشرو، همه تلاش خود را برای رسیدن به این برنامه‌ها هدفگذاری کرده است. در راستای افزایش تولید از پروژه‌های طرح ضربتی، سه میدان کلیدی و مهم وجود دارد که تمام مجموعه وزارت نفت همه همت خود را بر توسعه این سه میدان گذاشته است.
دو میدان از این سه میدان در مجموعه زاگرس جنوبی مستقر بوده که امید داریم با همکاری مناطق عملیاتی این دو میدان در فاز اجرایی با تولید خوبی در راستای جبران بخشی از ناترازی گاز مواجه شوند و با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، در زمستان پیشرو، شاهد افزایش و ارتقای عملکرد شرکت در تأمین گاز باشیم. در این راستا، یکی از اهداف ما، افزایش ظرفیت تولید گاز به میزان ۱۰۰ میلیون متر مکعب در روز تا سال ۱۴۰۵ است، هرچند که در کوتاه‌مدت نیز این شرکت برنامه افزایش تولید به میزان ۱۰ میلیون متر مکعب گاز را دارد. بنابراین باید خود را برای تحول عظیم و اجرای پروژه‌ها در راستای رسیدن به برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت آماده کنیم. انتظار داریم در سال آینده نیز شرکت‌های بهره‌بردار تابعه هم در بخش پروژه‌ها و هم در تولید حداکثری، مجموعه نفت مناطق مرکزی ایران را برای تحقق برنامه‌ها یاری رسانند. در حال حاضر توان تولید شرکت نفت مناطق مرکزی ایران نزدیک به ۲۴۰ میلیون متر مکعب در روز است.
یکی از اولویت‌های وزارت نفت حمایت تولیدکنندگان بار اول قطعات است، در این راستا نفت مناطق مرکزی چه اقداماتی داشته است؟
ساخت بار اول قطعات و تجهیزات موردنیاز، از اولویت برنامه‌های نفت مناطق مرکزی ایران هم هست.
شرکت نفت مناطق مرکزی ایران حمایت‌های جدی از سازندگان، تولیدکنندگان و مراکز دانش بنیان دارد که ساخت بار اول قطعات و تجهیزات موردنیاز، اولویت نخست برنامه‌های این شرکت هم هست. این شرکت طی سال‌های گذشته تعامل، همکاری و همیاری‌های مستمر و دوسویه‌ای با سازندگان، صنعتگران و مراکز دانش‌بنیان داشته و تاکنون موفق شده بخش قابل‌توجهی از قطعات و تجهیزات کاربردی در صنعت نفت را بومی‌سازی کند.
این روند در سال‌جاری نیز با شتاب بیشتری دنبال می‌شود. با رایزنی‌های انجام شده با مدیران شرکت‌های دانش‌بنیان و سازندگان داخلی، زمینه‌های همکاری‌های بیشتر بویژه در زمینه ساخت بار اول قطعات و تجهیزات با تعامل و هم‌افزایی‌های بیشتر در حال تحقق است.
بدون شک، این شرکت در راستای تحقق شعار سال تلاش خواهد کرد تا با استفاده حداکثری از ظرفیت‌های شرکت‌های داخلی اعم از ساخت تجهیزات و قطعات موردنیاز در همکاری مستمر با سازندگان و مراکز علمی- پژوهشی و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید نفت و گاز شاهد افزایش تولید مواد هیدروکربوری باشیم.
فراموش نکنیم که شرکت نفت مناطق مرکزی ایران سهم عمده‌ای در تولید نفت و گاز در پهنای 14 استان کشور و نقشی بسزا در تقویت اقتصاد و تولید سرمایه با همتی مضاعف برای حمایت از ساخت داخل و تولید بار اول گام‌های طلایی داشته است.
مجموعه مدیران، مهندسان و متخصصان توانمند این شرکت با تلفیق روحیه جهادی و تخصص‌گرایی و خودباوری اهتمام ویژه‌ای در این راه از خود نشان داده‌اند که مؤید آن ساخت قطعات موردنیاز این شرکت با هدف تولید بیشتر نفت و گاز است.
تولید زودهنگام در شرکت نفت مناطق مرکزی به کجا رسید؟
یکی از برنامه‌های شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، تولید زودهنگام روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب با اعتبارات داخلی برای تأمین ناترازی گاز در زمستان ۱۴۰۲ از چهار میدان دی، آغار، توس و ۱۰ میلیون مترمکعب از میدان خارتنگ نیز برای سال آینده (۱۴۰۳) است. این شرکت در سه گوشه شمال شرق (مشهد)، غرب (کرمانشاه) و جنوب با مرکزیت شیراز در کشور مشغول فعالیت است که بر این اساس، حجم عظیمی از تولید گاز و نفت کشور در این ۱۴ استان کشور بویژه در فصل زمستان انجام می‌شود. درواقع، یک‌سوم تولید گاز کشور در نفت مناطق مرکزی محقق می‌شود که این امر بیانگر آن است که سهم عظیمی از این محصول راهبردی را شرکت نفت مناطق مرکزی تولید می‌کند.
در حال حاضر عمده نفت تولیدی شرکت در استان‌های غربی و هچنین استان فارس تولید می‌شود.
تولید شرکت سهم عمده‌ای در ارزآوری و ارزش افزوده برای کشور و پوشش‌دهنده ناترازی گاز کشور دارد و به همراه شرکت نفت و گاز پارس دو شرکت عظیمی هستیم که تولید گاز کشور را انجام می‌دهیم و بر همین اساس تمرکز راهبردی روی این دو شرکت است.
تکلیف بسته‌های پیشران تولید گاز در شرکت نفت مناطق مرکزی به کجا رسید؟
یکی از مهم‌ترین بسته‌ها، ۱۵ بسته گازی است که ۴ میلیارد دلار سرمایه می‌طلبد و در ۵ سال آینده در بازه‌های زمانی مختلف روزانه بیش از ۱۲۰ میلیون مترمکعب به تولید گاز کشور اضافه می‌کند.
این مقدار تولید به اندازه ۵ فاز پارس جنوبی به تولید شرکت نفت مناطق مرکزی می‌افزاید که رقم بسیار قابل‌توجهی است، از سویی اسفناک است زیرا روزانه ۱۲۰ میلیون مترمکعب گاز فقط در استان تهران مصرف می‌شود که خود بحرانی برای تولید گاز است، ناگفته نماند که راهکار جبران بحران گاز صرفه‌جویی است و با وجود برنامه‌های افزایش تولید گاز در کشور اگر با همین شیب مصرف افزایش یابد باز هم با بحران روبه‌رو خواهیم بود.
باتوجه به در اولویت بودن میادین مشترک در مناطق مرکزی چه برنامه‌هایی دنبال می‌شود؟
در بخش نفت توسعه میدان‌های نفتی بویژه میادین مشترک با عراق از جمله در نفت‌شهر را داریم و به‌دنبال مطالعه ویژه این میدان هستیم تا اگر راهی داشته باشد، افزایش تولید از آن محقق شود. در میدان دهلران که میدان مشترکی است، تمرکز ویژه‌ای شده تا با یک شرکت داخلی که تأمین‌کننده اعتبار پروژه بود مذاکرات انجام شود و قرارداد بزودی امضا می‌شود. در عین حال، توسعه میدان دانان، تقویت فشار وراوی و هما در استان فارس و دهلران در ایلام و تولید زودهنگام از دی و آغار و توس از جمله فعالیت‌های ما در این سال خواهد بود. از دیگر برنامه‌ها تکلیف دولت در بودجه ۱۴۰۲ برای جمع‌آوری گازهای همراه نفت بوده که ۵ مرکز در نفت مناطق مرکزی نیاز به جمع‌آوری گازهای مشعل دارد که شامل نفت‌شهر، چشمه‌خوش، سرکان مالکو و دو هاب دیگر در استان فارس شامل خشت و سروستان و سعادت‌آباد می‌شود.
حیدری میدان‌های توسعه‌نیافته نفتی را متمرکز در غرب کشور برشمرد و تصریح کرد: دو طرح توسعه در قالب الگوی تازه قراردادهای نفتی واگذار شده و از تعهدهای ما خارج است با این حال فاز دوم میدان آذر و مرحله تکمیلی میدان دانان با ۱۱ هزار بشکه افزایش تولید و تکمیل میدان نفتی خشت به‌همراه دو طرح آی‌پی‌سی ذکرشده بالای ۲۰۰ هزار بشکه به تولید نفت شرکت می‌افزاید. ناگفته نماند که یکی دیگر از برنامه‌های این شرکت بسته‌های گازی بوده که بناست در طول ۵ سال آینده توسعه یابد. ۱۵ بسته گازی شامل میدان توس در استان خراسان باباقیر در استان ایلام و بیستون در استان کرمانشاه سرخون، دی، آغار، ارم، پازن، خارتنگ، گردان و شانول در استان فارس و یک میدان در استان بوشهر در منطقه نایبند عسلویه با نام میدان مدار می‌شود که مجموع سرمایه‌گذاری ۱۵ بسته تولید گاز ۳.۶ میلیارد دلاربوده که این مقدار از طریق قراردادهای ای‌پی‌سی‌اف و با سرمایه‌گذار داخلی و خارجی تأمین می‌شود.
در این راستا، به‌دلیل شرایط خاص ناترازی گاز، تولید از سه میدان دی، آغار و توس با اعتبارات داخلی شرکت به‌صورت زودهنگام انجام خواهد شد و در نظر داریم برای زمستان ۱۴۰۲ تا روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب از میدان دی، آغار، توس و برای سال ۱۴۰۳ نیز از میدان خارتنگ ۱۰ میلیون مترمکعب در روز تولید اضطراری داشته باشیم. یکی دیگر از برنامه‌ها تولید گاز از میدان مدار بوده که با توسعه این میدان بیش از ۱۵ میلیون مترمکعب گاز تولید خواهیم کرد. این میدان از نظر شرایط مخزنی روزانه می‌تواند بیش از ۴۵ هزار بشکه میعانات گازی تولید کند که برای سرمایه‌گذاری فوق‌العاده جذاب است، اما تنها چالش توسعه این میدان بحث محیط زیستی است. ما معتقدیم نباید به محیط پیرامون بی‌تفاوت باشیم و تولید بدون توجه به محیط زیست پایدار نیست.
برنامه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران برای طرح‌های مینی ان‌جی‌ال چیست؟
طرح‌های مینی ان‌جی‌ال از جمله طرح‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری بوده که با ۱۲ تا ۲۵ میلیون دلار می‌توان برای بسته مینی ان‌جی‌ال سرمایه‌گذاری کرد و بازگشت سرمایه بسیار زودهنگامی دارد و با اجرای ۵ بسته به این شکل می‌توان با حداکثر ۳ میلیون مترمکعب جمع‌آوری گاز در روز، مشعل‌سوزی را به صفر رساند.
شرکت هوایار با افتخار نخستین شرکت ایرانی بود که این پروژه را اجرا کرد تا حداقل ۲۰ میلیون فوت‌مکعب گاز در روز را جمع‌آوری و ذخیره کند.
شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در زمینه سرمایه‌گذاری چه برنامه‌هایی دارد؟
این شرکت در زمینه راهبری قراردادهای سرمایه‌گذاری EPCF (طراحی، مهندسی، ساخت، تأمین کالا و اجرا به همراه تأمین مالی) و قراردادهای IPC (قرارداد نفتی) گام‌های بلندی را برداشته و به جرأت می‌توان گفت یکی از شرکت‌های پیشرو در سطح ملی نفت ایران می‌باشد که با جدیت این قراردادها را تا نهایی کردن به پیش می‌برد. قراردادهای EPCF از نوع قراردادهای با پرداخت معوق هستند.
در این قراردادها سرمایه‌گذار ضمن تأمین صددرصد سرمایه موردنیاز پروژه پس از اجرا، اتمام و تحویل پروژه به کارفرما، هزینه سرمایه‌گذاری شده به همراه هزینه تأمین منابع مالی را تحت عنوان بازپرداخت از شرکت ملی نفت ایران دریافت می‌کند. این مهم را یادآور می‌شوم که شرکت نفت مناطق مرکزی ایران به عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در سطح ملی نفت ایران است که در حال حاضر 6 قرارداد EPCF را در دست اقدام و اجرا دارد. در تشریح بیشتر این قراردادها باید یادآور شوم که نخستین قرارداد EPCF ای که در نفت مناطق مرکزی ایران امضا شد قرارداد احداث ایستگاه تقویت فشار گاز شانول-هما-وراوی و مرکز تفکیک تابناک بود. قراردادهای احداث ایستگاه تقویت فشار گاز دهلران و قرارداد خط لوله و پست برق دهلران هر دو با هدف جمع‌آوری گازهای دهلران و تأمین خوراک NGL3100 و در نهایت قرارداد بازآرایی ایستگاه تقویت فشار گاز نار که به تازگی امضا و اجرایی شد همه جز این دسته از قراردادها هستند.
در خصوص طرح بازآرایی ایستگاه تقویت فشار گاز نار، پیش‌تر قرار بر این بود که شرکت خارجی این مهم را به سرانجام برساند که به‌دلیل تحریم‌ها از انجام آن سرباز زد و البته فرصتی شد تا با شرکت‌های توانمند داخلی وارد مذاکره شویم و در نهایت قرارداد پیش گفته با یک شرکت داخلی به امضا رسید و وارد فاز عملیاتی شده است. درحال حاضر مدیریت سرمایه‌گذاری با همکاری سایر مدیریت‌های نفت مناطق مرکزی ایران، احداث ایستگاه تقویت فشار گاز کنگان که جزو قراردادهایی بود که پیش‌تر توضیح دادم را در دستور کار خود قرار داده و به جد پیگیر اجرایی شدن آن است. از آنجایی که میدان کنگان یکی از میادین گازی مهم کشور بوده که بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی آمادگی خود را جهت مشارکت در آن اعلام کردند ولی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران درصدد است در راستای حمایت از سازندگان و شرکت‌های توانمند داخلی این مهم را با صرفه اقتصادی کمتر و با هزینه‌ای به مراتب کمتر از شرکت‌های خارجی به شرکت‌های داخلی واگذار کند که در صورت راه‌اندازی ایستگاه تقویت فشار کنگان یک پروژه عظیم و یک ایستگاه تقویت فشار کاملاً ایرانی خواهد بود.
همچنین درخصوص جمع‌آوری گازهای ایستگاه تقویت فشار چشمه خوش و پایدار غرب که این قرارداد نیز جزو همان دسته قراردادهای EPCF تلقی می‌شود در مرحله ابلاغ شروع به کار قراردارد و بزودی رسماً وارد فاز عملیاتی می‌شود.
تمامی امور مربوط به سرمایه‌گذاری پروژه‌های عنوان شده توسط مدیریت سرمایه‌گذاری شرکت نفت مناطق مرکزی ایران با تمام قوا پیگیری و راهبری می‌شود. درخصوص قراردادهای IPC شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در حال حاضر دو قرارداد توسعه میادین مشترک آبان/ پایدار غرب و چشمه خوش/دالپری/ پایدار شرق را در دست اجرا دارد.
این شرکت در زمینه حفاری چاه‌های ژرف برای تولید آب هم ورود کرده؟
حفاری چاه‌های ژرف برای تولید آب یک مسئولیت جدی برای این شرکت بوده که براساس مذاکرات با شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت، کار سرمایه‌گذاری و مالی این طرح طبق دستور دولت انجام می‌شود و حفاری ۱۰ حلقه چاه ژرف در سیستان و بلوچستان وظیفه‌ای است تا بخشی از مشکلات مردم منطقه را برطرف کنیم.
بـرش
برنامه‌های شرکت نفت مناطق مرکزی ایران در زمینه ذخیره‌سازی به کجا رسید؟
در این شرکت در دو جبهه ذخیره‌سازی گاز انجام می‌شود. شرکت نفت مناطق مرکزی به‌عنوان تنها شرکت مجموعه شرکت ملی نفت ایران در زمینه ذخیره‌سازی سابقه برجسته‌ای دارد و دو تجربه در سراجه و شوریجه ثابت کرده که این شرکت مرد میدان است و در میدان‌های جدید نیز ظرفیت فعالیت برای ذخیره‌سازی دارد. در زمستان گذشته توانستیم با شوریجه و سراجه نزدیک به یک فاز پارس جنوبی یعنی بیش از ۲۶ میلیون مترمکعب در روز تولید گاز داشته باشیم. در واقع در کنار کلانشهر تهران میدان شوریجه برای استان‌های شمالی کشور و در شرق سراجه برای استان‌های شمال شرق به تأمین گاز کشور کمک کردند. باید توجه داشت که میدان‌های مختار، بانکول و قزل‌تپه مناسب ذخیره‌سازی گاز بوده که در این موارد در حال بررسی، برآورد و تخصیص اعتبار هستیم و برای فاز دوم سراجه و شوریجه برنامه‌های توسعه‌ای داریم. واقعیت این است که میدان‌های مناسب ذخیره‌سازی دو نوع بوده که برخی میدان‌ها هیدروکربوری هستند و پس از تخلیه مخزن می‌توان برای ذخیره‌سازی استفاده کرد اما برخی نیز گنبدهای نمکی هستند که کار ذخیره‌سازی در آنها انجام می‌شود.