توسعه دیپلماسی انرژی ایران زیر پوست قاره آفریقا
صنعت پالایش تا پایان سال ۱۴۰۶ دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت‌گاز را هدفگذاری کرده است
طبق دورنمای ترسیم‌شده در برنامه هفتم توسعه کشور، صنعت پالایش تا پایان سال ۱۴۰۶ دستیابی به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت‌گاز را هدفگذاری کرده است که ۷۵ درصد از این مقدار، مربوط به فرآورده‌های با کیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود.
براساس این برنامه تنظیمی، برای تولید و دیپلماسی انرژی با هدف تولید حداکثری، همچنین به‌منظور توسعه دیپلماسی انرژی و حضور در بازارهای بین‌المللی، وزارت نفت مجاز شده است از طریق شرکت‌های تابع ذی‌ربط یا شرکت‌های متقاضی غیردولتی مشروط به اخذ تضامین لازم، نسبت به مشارکت در احداث پالایشگاه یا پتروپالایشگاه جدید خارجی یا تملک سهام آنها از محل تحویل نفت خام مازاد بر تعهدهای بودجه‌ای با تصویب شورای اقتصاد اقدام کند.
از تأسیس پالایشگاه‌های فراسرزمینی به‌عنوان یکی از بهترین راه‌ها برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها یاد می‌شود که صادرات خدمات فنی و مهندسی در مقابل سهامداری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشوهای دیگر می‌تواند یک سکوی صادراتی نفت و فرآورده‌های آن باشد.
ایران به‌عنوان یک کشور تحت تحریم‌های شدید بین‌المللی که به درآمدهای نفتی وابسته است، طی سال‌های گذشته تلاش‌های بسیاری در راستای دورزدن تحریم‌ها انجام داده است.
بی‌اثر کردن تحریم‌ها از ابتدای دهه نود به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین راهکارهای خنثی‌سازی تحریم‌ها در اقتصاد ایران مطرح شد.
توسعه صنعت پالایشی و پالایشگاهی کشور، ذخیره‌سازی نفت در دوران تحریم در مخازن، عرضه نفت در بورس کالا، اوراق سلف نفتی و... از جمله راهکارهایی به شمار می‌رود که در این ارتباط مورد توجه قرار گرفته است.
تأسیس پالایشگاه‌های فراسرزمینی یکی از بهترین راهکارها برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی است که در این ارتباط شاهد امضای قراردادهایی بین ایران و کشورهای امریکای جنوبی در سفر وزیر نفت ایران به این کشورها بودیم.
به‌نظر می‌رسد که می‌توان افزایش فروش نفت در دولت سیزدهم را به اقدامات صورت گرفته درخصوص بازارسازی نفت ایران به جای خرید و فروش صرف مرتبط دانست.
در آفریقای جنوبی 6 پالایشگاه نفتی و گازی وجود دارد که به‌دلیل عدم توان فنی تعمیرات آنها، به حالت نیمه‌تعطیل درآمده‌اند و ایران می‌تواند با نوسازی و بازسازی آنها، نفت خود را وارد بازار 500 هزار بشکه‌ای این کشور کند.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، راهبرد وزارت نفت در صادرات نفت ایران، از تعلل برای توافق با امریکا برای افزایش فروش به «بازارسازی نفت» تغییر کرد.
بازارسازی برای فروش نفت ایران بدین معناست که موضوع تحریم از موضوع دوجانبه امریکا و ایران به موضوع مورد دغدغه کشور طرف ثالث در تعاملات نفتی ایران تبدیل شود. بدین‌صورت بازار فروش نفت ایران اثر‌پذیری حداقلی از بازگشت تحریم‌ها داشته و تداوم می‌یابد.
اجرای این راهبرد موجب شد، طبق گزارش تانکر ترکرز صادرات نفت ایران در ماه جاری میلادی به 2.2 میلیون بشکه در روز برسد.
یکی از سیاست‌های بازارسازی نفت، خرید تقاضا یا Buy demand از طریق حضور و سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی است.
در این روش ایران با نوسازی و بازسازی پالایشگاه‌های کشورهای خارجی و احیای ظرفیت آنها، آن پالایشگاه‌ها را به مقصد صادرات نفت خود تبدیل می‌کند.
به‌تازگی سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران پس از شرکت در اجلاس کشورهای عضو بریکس عنوان کرد: ۵ پالایشگاه نفتی و گازی آفریقای جنوبی نیاز به نوسازی و به‌روزرسانی دارند، یکی از خدماتی که ما امروز در کشور داریم، صادرات خدمات فنی مهندسی است.
صادرات خدمات فنی مهندسی به آفریقا صورت می‌گیرد و این پنج پالایشگاه به دست متخصصان عزیز ایرانی به چرخه تولید واقعی بازمی‌گردد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در کشور آفریقای جنوبی 6 پالایشگاه نفتی و گازی وجود دارد که عبارتند از چورف Chevref، انرف Enref، ساپرف Sapref، ناترف Natref به عنوان چهار پالایشگاه نفت خام، ساسول sasol به‌عنوان پالایشگاه زغال‌سنگ و گاز و وپتروسا Petro SA به عنوان پالایشگاه گاز.
طبق گفته رئیس‌جمهور، ایران برای بازسازی و صدور خدمات فنی و مهندسی به 5 پالایشگاه این کشور توافق کرده است.
براساس برنامه تنظیمی برای تولید و دیپلماسی انرژی با هدف تولید حداکثری، همچنین به‌منظور توسعه دیپلماسی انرژی و حضور در بازارهای بین‌المللی، وزارت نفت مجاز شده تا از طریق شرکت‌های تابع ذی‌ربط یا شرکت‌های متقاضی غیردولتی مشروط به اخذ تضامین لازم، نسبت به مشارکت در احداث پالایشگاه یا پتروپالایشگاه جدید خارجی یا تملک سهام آنها از محل تحویل نفت خام مازاد بر تعهدهای بودجه‌ای با تصویب شورای اقتصاد اقدام کند.
کارشناس انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس با اشاره به وضعیت صنعت پالایشی کشور آفریقای جنوبی اظهار داشت: بنزین و گازوئیل بیشترین تقاضا را در بین محصولات نفتی در آفریقای جنوبی دارد. تولید داخلی محدود و ظرفیت پالایشی زیاد، آفریقای جنوبی را به یک واردکننده مهم نفت خام تبدیل کرده است و واردات نفت خام به دلیل عملکرد ضعیف پالایشگاه‌های آفریقای جنوبی در طول سال 2021 کاهش داشته است.
محمد امین راد افزود: آفریقای جنوبی بخش عمده‌ای از نفت خام خود را از اعضای اوپک و کشورهای جنوب صحرای آفریقا وارد می‌کند. تأمین‌کنندگان عمده عربستان سعودی (43 درصد)، نیجریه (37 درصد) و غنا (9 درصد) هستند. ایران در دوره پیش از تحریم‌ها یکی از تأمین‌کنندگان اصلی آفریقای جنوبی بوده است. خلیج سالدانها بین تولیدکنندگان معمولی گرید سنگین در امریکای لاتین، تولیدکنندگان گرید سبک‌تر در غرب آفریقا و مراکز اصلی تقاضای نفت خام در آسیا موقعیت خوبی دارد. 4 پالایشگاه نفتی آفریقای جنوبی با ظرفیت 508 هزار بشکه تقریباً تعطیل هستند، به‌عنوان مثال بزرگ‌ترین پالایشگاه آفریقای جنوبی در مارس 2022 تعطیل شد. تعطیلی پالایشگاه‌ها همراه با هزینه‌های بالا برای ارتقا جهت مطابقت با مقررات جدید سوخت از مهم‌ترین معضلات این کشور است.
ایران می‌تواند با احیای این پالایشگاه‌ها نفت خود را به آفریقای جنوبی صادر کند.
تا پیش از اعمال تحریم‌ها رقم صادرات نفت ایران به این کشور 380 هزار بشکه در روز بوده است. پیش از این، برنامه نوسازی 8 طرح پالایشی در 3 قاره و 6 کشور خارجی روی میز ایران قرار داشت.
در دولت سیزدهم، وزارت نفت تلاش کرده با اتکا به توان فنی و مهندسی شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های احیا و احداث پالایشگاه‌های خارجی حضور پیدا کرده و با بازارسازی نفت، این واحدها را مقصد نفت صادراتی خود تبدیل کند.
نوسازی پالایشگاه 140 هزار بشکه‌ای ال‌پالیتو ونزوئلا نخستین طرحی است که تکمیل شده و منجر به صادرات روزانه 100 هزار بشکه نفت ایران به ونزوئلا، درآمدزایی سالانه 3 میلیارد دلار و صادرات 3 میلیون تجهیزات از 1600 شرکت ایرانی شده است.